WIKILEAKS: Η Κύπρος, η Χίλαρι και τα όπλα από το Ιράν

Toυ Χάρη Καρανίκα

Δυόμισι χρόνια μετά το απόρρητο διπλωματικό μπρα-ντε-φέρ για το φορτηγό πλοίο «Μόντσιεγκορσκ» και τον περιορισμό του στο λιμάνι της Λεμεσού, «ΤΑ ΝΕΑ» για πρώτη φορά φέρνουν στο φως λεπτομέρειες για το φορτίο των ιρανικών πυρομαχικών που συγκλόνισε τη διεθνή κοινότητα. Επιπλέον ξεσκεπάζονται οι αφόρητες πιέσεις που δέχθηκε από τις ΗΠΑ η κυπριακή κυβέρνηση, την ώρα που πάσχιζε να μην ταράξει τις ευαίσθητες ισορροπίες με Ιράν και Συρία.

Δευτέρα, 19 Ιανουαρίου 2009. Πλήρωμα του αμερικανικού ναυτικού λαμβάνει άδεια από τον καπετάνιο Σμιρνόφ να επιβιβαστεί στο «Μόντσιεγκορσκ» για μία επιθεώρηση, στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το ρωσικών συμφερόντων πλοίο με την κυπριακή σημαία είχε ναυλωθεί από την IRISL, τις κρατικές ναυτιλιακές γραμμές του Ιράν, για τη μεταφορά φορτίου από το ιρανικό λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς στην Ταρτούς της Συρίας. Αμεσα οι επιθεωρητές ενημερώνουν την Ουάσιγκτον για τα ευρήματα των ελέγχων σε μερικά από τα 98 κοντέινερ που μετέφερε το πλοίο.

Στις 27 Ιανουαρίου οι Αμερικανοί στη Λευκωσία θέτουν σε απόρρητο διπλωματικό έγγραφο προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ το ερώτημα αν η Κύπρος «νίπτει τας χείρας της» για την υπόθεση του πλοίου. Ανάμεσα σε άλλα στο τηλεγράφημα περιγράφεται ο φόβος των Κυπρίων για αντίποινα από τη Δαμασκό και υπενθυμίζεται η περίπτωση ενός άλλου φορτηγού, του «Γκρεγκόριο», που μετέφερε ραντάρ από τη Βόρεια Κορέα στους Σύρους. Οπως αναφέρεται, το συγκεκριμένο συμβάν στάθηκε αφορμή για να ανοίξει η γραμμή μεταξύ της Λατάκιας στη Συρία και της Αμμοχώστου στα Κατεχόμενα. Λίγη ώρα πριν σταλεί το εν λόγω διπλωματικό έγγραφο ο Λεωνίδας Παντελίδης, διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του κύπριου προέδρου Δημήτρη Χριστόφια, ενημέρωσε τον αμερικανό πρεσβευτή πως ζήτησαν με τον ασύρματο στον καπετάνιο του «Μόντσιεγκορσκ» να κατευθυνθεί στη Λεμεσό, όμως δεν έλαβαν κάποια απάντηση. 

«Κάνουμε ό,τι μπορούμε», φέρεται να είπε ο Παντελίδης, σύμφωνα με το τηλεγράφημα 09Nicosia58. Ωστόσο, η αμερικανική Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας (NSA) πληροφόρησε την πρεσβεία ότι το πλοίο «δεν είχε λάβει ή μεταδώσει μηνύματα μέσω ασυρμάτου προσφάτως». Επιπλέον, το αμερικανικό ναυτικό ενημέρωσε ότι αν το «Μόντσιεγκορσκ» διατηρούσε την κατεύθυνσή του και την ταχύτητα των 11 κόμβων θα έφτανε στη Συρία το ίδιο βράδυ. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο οι Αμερικανοί πίεζαν με τηλεφωνήματα τους κύπριους αξιωματούχους το τελευταίο κρίσιμο 24ωρο, ενώ είχαν ήδη προχωρήσει σε απευθείας διάβημα προς τον πρόεδρο Χριστόφια για τον περιορισμό του πλοίου σε κυπριακό λιμάνι. «Ο πρεσβευτής υπογράμμισε τις υποχρεώσεις της Κύπρου ως κράτος σημαίας του πλοίου και σημείωσε ότι το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για το συγκεκριμένο θέμα ήταν το υψηλότερο δυνατόν... Ρώτησε αν η Κύπρος χρειαζόταν τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών για να έρθει σε απευθείας επαφή με το πλοίο και να γνωστοποιήσει τις εντολές στον καπετάνιο, ή για κάποια επιπλέον βοήθεια. Ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου της κυπριακής προεδρίας απέρριψε και τα δύο, ξεκαθαρίζοντας ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν θέλει την ανάμειξη των ΗΠΑ», αναφέρεται στο τηλεγράφημα. 

Την επόμενη μέρα, όπως προκύπτει από το απόρρητο διπλωματικό έγγραφο 09Nicosia73, το «Μόντσιεγκορσκ» σταμάτησε μεσοπέλαγα 60 μίλια νοτιοανατολικά της Λευκωσίας, περιμένοντας περαιτέρω εντολές από την κυπριακή κυβέρνηση. Και στις 29 Ιανουαρίου, άλλο απόρρητο τηλεγράφημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ (09State7877) με την υπογραφή της Χίλαρι Κλίντον έδινε στα στελέχη της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία την εντολή να μεταφέρουν στους κύπριους αξιωματούχους ότι «η αμερικανική κυβέρνηση πιστεύει πως η μεταφορά τού εν λόγω φορτίου πιθανώς αποτελεί παραβίαση της απόφασης 1747 του Συμβουλίου Ασφαλείας». Ακόμα να ασκήσουν πιέσεις στην Κύπρο ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κατηγορηματική στο αίτημά της να προσέλθει το πλοίο σε κυπριακό λιμάνι. «Ωστόσο, αν το πλοίο φτάσει στη Συρία, χωρίς η κυβέρνηση της Κύπρου να έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την τήρηση των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, η αμερικανική κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να απεικονίσει τις ενέργειες της κυπριακής κυβέρνησης με τον πιο θετικό τρόπο»... έγραφε η Κλίντον και κατέληγε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν πρόθυμες να βοηθήσουν με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο.

Η αντίδραση της Λευκωσίας δεν άργησε: μία ημέρα μετά η πρεσβεία με απόρρητο τηλεγράφημα (09Nicosia75) γνωστοποιεί στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ την είσοδο του «Μόντσιεγκορσκ» σε κυπριακά ύδατα και την έλευσή του στο λιμάνι της Λεμεσού, όπου και αγκυροβόλησε. Οπως αναφέρεται, ο Παντελίδης παρείχε ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τις επόμενες ενέργειες της Κύπρου, ενώ οι πρώτες αναφορές των λιμενικών για μεγάλες ποσότητες ισχυρών εκρηκτικών ήγειραν τις ανησυχίες των Κυπρίων.

Τα Ηνωμένα Εθνη. Λίγες ώρες αργότερα σε εμπιστευτικό διπλωματικό έγγραφο (09Nicosia77) o διευθυντής του διπλωματικού γραφείου της κυπριακής προεδρίας εμφανίζεται να επεξεργάζεται και να επικοινωνεί το ενδεχόμενο μεταφοράς τού «εκρηκτικού» φορτίου του «Μόντσιεγκορσκ» από δυνάμεις του ΟΗΕ. «Είναι ξεκάθαρο ότι η κυπριακή κυβέρνηση νιώθει πιεσμένη και θέλει να αποφύγει μία αναμέτρηση με τη Συρία και το Ιράν... Αφήνουμε τους ειδικούς τής Ουάσιγκτον και της Νέας Υόρκης να εξετάσουν αν η ιδέα του Παντελίδη για τα σώματα του ΟΗΕ στον Λίβανο ή κάποιες άλλες διευθετήσεις που εμπλέκουν τα Ηνωμένα Εθνη είναι εφαρμόσιμες» σχολίαζε ο αμερικανός πρεσβευτής στη Λευκωσία Φρανκ Ούρμπανσιτς.

Το παρανομο φορτιο

«Ισχυρά εκρηκτικά 120, 122, 125 και 160 χιλιοστών που έχουν προορισμό τη Συρία. Η επιθεώρηση αποκάλυψε επίσης κελύφη 7,62 χιλιοστών, πεπιεσμένη πυρίτιδα, ασημένιες σφαίρες σε μέγεθος δολαρίου, γομώσεις απλές και γομώσεις μαγνησίου», ανέφερε το απόρρητο τηλεγράφημα 09State5968 που στάλθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία και είχε υπογραφή Κλίντον. 

Η αμερικανίδα ΥΠΕΞ έδινε εντολή να ζητηθεί από αξιωματούχους της κυπριακής κυβέρνησης η εκτροπή του «Μόντσιεγκορσκ» σε λιμάνι της Κύπρου και «να κατακρατηθεί το φορτίο του» - οι Κύπριοι είχαν το δικαίωμα να το κάνουν επειδή το πλοίο έφερε κυπριακή σημαία

«Η συνεργασία γίνεται με μισή καρδιά»

Στις 3 Φεβρουαρίου, η αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία διαμηνύει στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι οι Κύπριοι επιμένουν στο σενάριο της κάλυψης των Ηνωμένων Εθνών για τη μεταφορά των εκρηκτικών. «Η Κύπρος χρειαζόταν "λύση με μπλε σημαία (ΟΗΕ)", ειδάλλως θα προτιμήσει να επιστρέψει το φορτίο στη χώρα προέλευσης, το Ιράν», επισημαίνεται στο εμπιστευτικό τηλεγράφημα 09Nicosia98. 

Δύο ημέρες αργότερα θα ερχόταν στην επιφάνεια και το «σενάριο της Μάλτας», κατά το οποίο οι Κύπριοι θα έστελναν τα εκρηκτικά στο μικρό κράτος της Μεσογείου, αποφεύγοντας έτσι τη μεταφορά σε υψηλού προφίλ χώρες όπως η Γαλλία ή η Ιταλία, σύμφωνα με το εμπιστευτικό διπλωματικό έγγραφο 09Nicosia104. Και ενώ οι ΗΠΑ εμφανίζονται λίγες ημέρες μετά να μην έχουν απολύτως κανένα πρόβλημα με το τελευταίο σενάριο, η κυπριακή κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να χάνει τις αντοχές της: «Η Κύπρος δεν θα μπορέσει να αντέξει την πίεση για πολύ και πρέπει να βρει διέξοδο», φέρεται να λέει ο Παντελίδης στο απόρρητο τηλεγράφημα 09Nicosia106. Τότε οι Κύπριοι άρχισαν, σύμφωνα με τους Αμερικανούς, να αναφέρουν και το ενδεχόμενο εκφόρτωσης του φορτίου σε κυπριακό έδαφος. Οπως και έγινε: στις 13 Φεβρουαρίου τα 98 «εκρηκτικά» κοντέινερ του «Μόντσιεγκορσκ» βρίσκονταν στην αποβάθρα του λιμανιού της Λεμεσού και από εκεί θα μεταφέρονταν στις εγκαταστάσεις της ναυτικής βάσης στο Μαρί (09Nicosia125). Επειτα από δύο εβδομάδες και αφού είχε ολοκληρωθεί η επιθεώρηση του φορτίου, η Χίλαρι Κλίντον περιέγραφε με λεπτομέρειες τα ιρανικά όπλα στο εμπιστευτικό τηλεγράφημα 09State30114: «Οι έλεγχοι αποκάλυψαν υλικό οπλισμού, περιλαμβανομένων στοιχείων που περιγράφονται ως "περιβλήματα σφαιρών", "ισχυρά εκρηκτικά πλήρους φόρτισης για πυροβόλα", "βλήματα 125 χιλιοστών με πτερύγια σταθεροποίησης για διάτρηση θωράκισης" και "αντιαρματικά ισχυρά εκρηκτικά"». Αν και οι Αμερικανοί εμφανίζονταν στους Κύπριους ικανοποιημένοι με την έκβαση της υπόθεσης, δύο μήνες μετά, στα μέσα Απριλίου του 2009, το εμπιστευτικό τηλεγράφημα 09Nicosia272 αποκάλυπτε την πραγματικότητα: «Οι νέες κατευθύνσεις της Κύπρου υπό τον Χριστόφια έχουν καταστήσει τα τελικά ψηφίσματα για το συμβάν με το "Μόντσιεγκορσκ" προβληματικά... Μόνο οι πολύπλευρες διεθνείς πιέσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και την Ε.Ε. έπεισαν την Κύπρο να κλητεύσει το σκάφος σε λιμάνι για μία πιο λεπτομερή επιθεώρηση και για την ενδεχόμενη κατάσχεση του φορτίου του. Η επακόλουθη συνεργασία της κυπριακής κυβέρνησης με την Επιτροπή Κυρώσεων του Ιράν των Ηνωμένων Εθνών γίνεται με μισή καρδιά»... 

TA NEA