WIKILEAKS: Εβαψε γκρίζο το Αγαθονήσι ο Νταβούτογλου

Της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΑΣ ΠΕΛΩΝΗ

Γκρίζα χρωµάτισε το Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι – συγκρίνοντάς τα µε τα Ιµια – ο Αχµέτ Νταβούτογλου τον Ιούνιο του 2009, σύµφωνα µε απόρρητο τηλεγράφηµα που διέρρευσε από το Wikileaks. Την ίδια ώρα, όπως προκύπτει από άλλα απόρρητα τηλεγραφήµατα, αν και η Ουάσιγκτον αναγνώριζε ότι τα νησιά αποτελούν κυρίαρχο ελληνικό έδαφος, έπαιζε διπλό παιχνίδι. Διαβεβαίωνε την Αθήνα για το δίκαιο των θέσεών της, καλώντας την ωστόσο να µην απαντά «προκλητικά» στις τουρκικές υπερπτήσεις, ενώ καλούσε την Αγκυρα να παύσει τις υπερπτήσεις, επειδή ενίσχυαν τα ελληνικά επιχειρήµατα στο Αιγαίο. Μάλιστα επέδωσε, κατ’ εντολήν της Χίλαρι Κλίντον, παράλληλα διαβήµατα στις δύο πρωτεύουσες.

Στις αρχές του Μαΐου του 2009 ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Τζέιµς Τζέφρι συναντιέται µε το νούµερο 2 του τουρκικού Γενικού Επιτελείου, στρατηγό Χασάν Ισγκίζ (σήµερα είναι διοικητής της 1ης Στρατιάς), µε θέµα το Αιγαίο. Εχει προηγηθεί ένα εξάµηνο έντασης και τουρκικών υπερπτήσεων πάνω από το Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι. Οπως προκύπτει από εµπιστευτικό τηλεγράφηµα από την αµερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα, ο Τζέφρι λέει στον στρατηγό ότι πολλά από τα επιχειρήµατα της Τουρκίας σχετικά µε το καθεστώς του εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο έχουν ουσία. Αλλά «η αµφισβήτηση της κυριαρχίας δύο κατοικηµένων νησιών, του Αγαθονησίου και του Φαρµακονησίου, δεν εξυπηρετεί την Τουρκία». Υποστηρίζει ότι οι τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από αυτά τα νησιά είναι εναντίον των στόχων της Τουρκίας κι αυτό επειδή ενισχύουν τα ελληνικά επιχειρήµατα ότι όλες οι τουρκικές αντιρρήσεις στις «διεκδικήσεις της Ελλάδας στο Αιγαίο δεν πρέπει να λαµβάνονται υπ’ όψιν». Ο Τζέφρι πιέζει τον στρατηγό να σταµατήσει τις υπερπτήσεις και να συνεχίσει να συνεργάζεται µε την Ελλάδα στα θέµατα του Αιγαίου. «Ο Ισγκίζ έλαβε υπ’ όψιν του τα σηµεία αυτά, αλλά ούτε επιβεβαίωσε ότι οι υπερπτήσεις έχουν συµβεί, ούτε συµφώνησε να βάλει τέλος σε αυτές», σχολιάζει ο αµερικανός πρεσβευτής.

Το ίδιο θέµα θέτει ο Τζέφρι και στον τούρκο ΥΦΥΠΕΞ Ερτουγρούλ Απακάν. Ο τούρκος αξιωµατούχος φέρεται να είναι ενοχληµένος από την έγερση του θέµατος των υπερπτήσεων από τους Αµερικανούς και λέει ότι θα ερευνήσει τον «ισχυρισµό». Μάλιστα διαµαρτύρεται για την αποτυχία της Ελλάδας να διαβουλεύεται µε την Τουρκία στη βάση των συµφωνηµένων µηχανισµών και εκφράζει την οργή του για το γεγονός ότι ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε ερήµην του τον τούρκο πιλότο για τη σύγκρουση τουρκικού µε ελληνικό πολεµικό αεροσκάφος που είχε ως αποτέλεσµα τον θάνατο ενός έλληνα πιλότου το 2006. Ο τούρκος ΥΦΥΠΕΞ αναφέρεται στον τραγικό θάνατο του σµηναγού Κώστα Ηλιάκη, ο οποίος σκοτώθηκε στις 23 Μαΐου 2006, ύστερα από θερµό επεισόδιο ελληνικών µε τουρκικά µαχητικά. Ο τούρκος αξιωµατούχος υποστηρίζει, και όπως επισηµαίνει ο Τζέφρι «µπορεί να έχει δίκιο», ότι «τα ίχνη του ραντάρ και άλλα στοιχεία δείχνουν ότι το ελληνικό αεροσκάφος χτύπησε το τουρκικό F16 από πίσω» και ότι η δίκη ήταν «αναξιόπιστη». Ούτε λίγο ούτε πολύ, δηλαδή, ισχυρίζεται ότι για το συµβάν έφταιξε ο Ηλιάκης.

ΔΕΝ... ΗΞΕΡΑΝ. 

Στο ίδιο τηλεγράφηµα ο αµερικανός πρεσβευτής περιγράφει τη συνάντησή του µε τον αναπληρωτή διευθυντή των Αεροναυτικών Υποθέσεων του τουρκικού ΥΠΕΞ Μπασάτ Οζτούρκ. Ο τούρκος αξιωµατούχος υποστηρίζει ότι δεν έχει πληροφόρηση για τις υπερπτήσεις και υπόσχεται πως θα το ερευνήσει.

Οπως σχολιάζει ο αµερικανός πρεσβευτής, ενώ οι Ελληνες διαµαρτύρονται για τις υπερπτήσεις, οι Τούρκοι διαµαρτύρονται για τις αναχαιτίσεις. «Σχεδόν κάθε φορά που ένα τουρκικό F16 πετά πάνω από το Αιγαίο, ανεξάρτητα από το ίχνος του, αναχαιτίζεται από ελληνικό F16. Οταν το τουρκικό αεροσκάφος αναχαιτίζεται, κάνει µανούβρες µάχης και σε αυτό το σηµείο δεν µπορεί πια να θεωρηθεί υπεύθυνο για το αν υπερίπταται ελληνικού εδάφους» γράφει ο Τζέφρι, υιοθετώντας τα τουρκικά επιχειρήµατα. Ο Οζτούρκ επαναφέρει την ιδέα της υιοθέτησης «κώδικα συµπεριφοράς» πάνω από το Αιγαίο που προτείνει η Αγκυρα στην Αθήνα και υποστηρίζει ότι οι αναχαιτίσεις είναι πιο επικίνδυνες από τις υπερπτήσεις, γιατί ενέχουν τον κίνδυνο ατυχήµατος.

Εναν µήνα αργότερα, στις 12 Ιουνίου του 2009, η Χίλαρι Κλίντον στέλνει εµπιστευτικό τηλεγράφηµα στην Αθήνα και στην Αγκυρα, δίνοντας οδηγίες να επιδοθούν παράλληλα διαβήµατα στις δύο πρωτεύουσες, τα οποία θα καλούν τους Τούρκους να σταµατήσουν τις υπερπτήσεις των «κατοικηµένων νησιών των Δωδεκανήσων» και τους Ελληνες να µην τηρούν αµυντική στάση, η οποία «µπορεί να εκληφθεί ως προκλητική και να αυξήσει την πιθανότητα ενός ατυχήµατος». Οι οδηγίες της Κλίντον για το διάβηµα στην Αθήνα είναι να γίνει σαφές στην ελληνική πλευρά ότι οι Αµερικανοί δεν µπορούν να βοηθήσουν αν η Ελλάδα «συµπεριφέρεται µε προκλητικά επιθετικό τρόπο, όπως µε το να επιλέγει για στρατιωτικές ασκήσεις νησιά, τα οποία βάσει συνθηκών είναι αποστρατικοποιηµένα». Οι οδηγίες για την Αγκυρα είναι να παύσουν οι υπερπτήσεις στο Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι.

ΗΘΕΛΑΝ ΡΟΛΟ. 

Υστερα από µερικές µέρες, σε τετ-α-τετ µε την Ντόρα Μπακογιάννη, ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα, όπως προκύπτει από απόρρητο τηλεγράφηµα που συνέταξε, της λέει ότι οι δύο πλευρές πρέπει να τα βρουν µε τον διάλογο και τη συµβουλεύει η ελληνική πλευρά να αποφύγει συµπεριφορές που εκλαµβάνονται ως «προκλητικές» στο Αιγαίο, ενηµερώνοντάς την ότι οι ΗΠΑ έχουν στείλει το ίδιο µήνυµα στην Τουρκία σε σχέση µε τις υπερπτήσεις στο Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι. Δηλώνει µάλιστα ότι οι Αµερικανοί είναι έτοιµοι να παίξουν υποστηρικτικό ρόλο στην προσπάθεια διαλόγου. Η ελληνίδα ΥΠΕΞ του απάντησε ότι για να υπάρξει πρόοδος πρέπει να δηµιουργηθεί νέα ατµόσφαιρα στις διµερείς σχέσεις και οι υπερπτήσεις δεν επέτρεπαν στην Ελλάδα να δείξει ευελιξία. Προτείνει ότι µια καλή ιδέα θα ήταν η τουρκική κυβέρνηση να αναθεωρήσει «το αναχρονιστικό casus belli». «Αυτό θα δηµιουργούσε ατµόσφαιρα η οποία θα µπορούσε να έχει ανταπόκριση από την τουρκική πλευρά», σηµειώνει.

Ο Σπέκχαρντ της αντιτείνει πως µάλλον αυτό θα ήταν υπερβολικόβήµα και της µιλά για πράξεις της Ελλάδας που εκλαµβάνονταν ως «προκλητικές από την Τουρκία». «Δεν θα πέσω στην παγίδα των Τούρκων που βάζουν ακόµη µια µάρκα στο τραπέζι (τις υπερπτήσεις) και απαιτούν µια ουσιαστική ελληνική παραχώρηση για να αλλάξουν θέση» είπε στον αµερικανό διπλωµάτη. Η Μπακογιάννη υπογράµµισε ότι δεν ήταν πολιτικά εύκολο για την ίδια και τον Κώστα Καραµανλή να συνεχίσουν να στηρίζουν την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, δεδοµένης της τουρκικής συµπεριφοράς, αλλά συνέχιζαν να το κάνουν επειδή πίστευαν πως αυτό ήταν το συµφέρον για όλους. Σε κάθε περίπτωση, καταλήγει, «οι υπερπτήσεις πρέπει να σταµατήσουν» πριν να υπάρξει οποιαδήποτε πρόοδος.

Σε ανάλογη συζήτηση πουέχει µερικές µέρες αργότερα ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα, µιλάει στον τούρκο ΥΠΕΞ για την ανάγκη να σταµατήσουν οι υπερπτήσεις στοΑγαθονήσι και το Φαρµακονήσι. Ο Νταβούτογλου, γράφει ο ΤζέιµςΤζέφρι σε απόρρητο τηλεγράφηµα, «αντέδρασε αρχικά, υποστηρίζοντας ότι η κυριαρχία αυτών των “βράχων” ήταν υπό αµφισβήτηση, όπως τα Ιµια, και οι Ελληνες επέλεγαν συγκεκριµένα θέµατα για να κινητοποιήσουν τις ΗΠΑ, αντί να ασχοληθούν µε συνολικό τρόπο µε το σύνολο των θεµάτων του Αιγαίου». Στην ουσία, δηλαδή, ο τούρκος ΥΠΕΞ θέτει στην ίδια βάση τα Ιµια µε το Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι, παρουσιάζοντάς τα περίπου ως «γκρίζες ζώνες». Ο Τζέιµς Τζέφρι του απάντησε ότι ανεξάρτητα από το τι έκανε η Ελλάδα, αµφέβαλλε γιατο επιχείρηµα των Τούρκων: «Τα νησιά είναι κατοικηµένα και το να προβάλλετε επιχειρήµατα επί της κυριαρχίας τους µέσω των υπερπτήσεων πολεµικών αεροσκαφών σε χαµηλό ύψος δεν είναι σωστό».

Ο Νταβούτογλου κατηγόρησε την Ελλάδα ότι κάνει περισσότερες υπερπτήσεις από τους Τούρκους, αλλά ο Τζέφρι του υπενθύµισε ότι οι υπερπτήσεις των Ελλήνων δεν συνοδεύονται από διεκδικήσεις επί της τουρκικής κυριαρχίας. «Σε αυτό το σηµείο, ο Νταβούτογλου άλλαξε συµπεριφορά και είπε ότι είχε παραγγείλει και περίµενε έναν απολογισµό όλων των υπερπτήσεων τουρκικών αεροσκαφών στο Αιγαίο» γράφει ο Αµερικανός. Ο τούρκος ΥΠΕΞ επέκρινε την Ντόρα Μπακογιάννη, λέγοντας ότι τη συµπαθούσε αλλά ότι «δεν θα έκανε τολµηρά βήµατα». Εξοµολογείται µάλιστα ότι της πρότεινε να ταξιδέψουν χωριστά, εκείνος στην Κύπρο κι εκείνη στα Κατεχόµενα, για να διακηρύξουν από κοινού ότι υποστήριζαν µια λύση στο Κυπριακό!

Αποκαλυπτικές συζητήσεις

Οπως προκύπτει από εµπιστευτικό τηλεγράφηµα από την αµερικανική πρεσβεία στην αγκυρα, ο αµερικανός πρεσβευτής λέει στον στρατηγό Χασάν Ισγκίζ, νούµερο 2 του τουρκικού Γενικού Επιτελείου, ότι «η αµφισβήτηση της κυριαρχίας δύο κατοικηµένων νησιών, του αγαθονησίου και του Φαρµακονησίου, δεν εξυπηρετούν την Τουρκία» και πως οι τουρκικές υπερπτήσεις σε αυτά τα νησιά είναι εναντίον των στόχων της Τουρκίας. «ο Ισγκίζ έλαβε υπόψη του τα σηµεία αυτά, αλλά ούτε επιβεβαίωσε ότι οι υπερπτήσεις έχουν συµβεί, ούτε συµφώνησε να βάλει τέλος σε αυτές», σχολιάζει ο αµερικανός πρεσβευτής

«Υπερβολικές κρίνονται οι ελληνικές διεκδικήσεις»

ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ του 2009, ο αµερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Τζέιµς Τζέφρι σε εµπιστευτικό τηλεγράφηµα µοιράζεται τις σκέψεις του για το Αιγαίο, ύστερα από το νέο σηµείο έντασης που παρατηρείται µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και είναι το επιχείρηµα της Αγκυρας ότι ο Αϊ-Στράτης είναι αποστρατικοποιηµένη ζώνη.

Στο τηλεγράφηµα ο Τζέφρι σηµειώνει πως οι ΗΠΑ δεν χάρηκαν καθόλου που το ΝΑΤΟ αποφάσισε να συµµετάσχει στην άσκηση «Τολµηρός Τοξότης» (ήταν αυτή που προκάλεσε την πρώτη τουρκική αντίδραση για τον Αϊ-Στράτη το 2007, µε αποτέλεσµα τη µαταίωσή της) παρότι, όπως παραδέχεται, αρχικά οι Αµερικανοί κατάφεραν να µετριάσουν την τουρκική αντίδραση. Ωστόσο, γράφει, «στόχος µας πρέπει να είναι να εµποδίσουµε τις δύο πλευρές από το να προκαλούν η µία την άλλη». 

Αναφέρει ως πρόβληµα τις τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από το Αγαθονήσι και το Φαρµακονήσι, για το στάτους των οποίων η αµερικανική πλευρά τάσσεται µε τα επιχειρήµατα της Αθήνας. Γράφει χαρακτηριστικά: «Δεδοµένου ότι τα νησιά είναι κατοικηµένα, το καθεστώς τους και η ελληνική κυριαρχία είναι αρκετά σαφής, και η έγερση θέµατος κυριαρχίας από την τουρκική πλευρά είναι πολύ αµφισβητήσιµη». Στο ίδιο τηλεγράφηµα ο αµερικανός πρεσβευτής αναλύει τα επιχειρήµατα της ελληνικής πλευράς στο Αιγαίο και καταλήγει ότι οι «ισχυρισµοί» πως µε βάση διάφορες συµφωνίες του 1930 και τη Συνθήκης του Παρισιού το Αιγαίο έχει µοιραστεί ανάµεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία είναι «ασαφείς», ενώ σηµειώνει ότι η Ελλάδα έχει «υπερβολικές διεκδικήσεις επί της υφαλοκρηπίδας, που προκύπτουν από τη Σύµβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας». Καταλήγει ότι η διένεξη για την υφαλοκρηπίδα «αποτελεί έναν πραγµατικό λόγο διεκδίκησης των δικαιωµάτων της Τουρκίας στο Αιγαίο, σε περίπτωση που βρεθεί πετρέλαιο ή φυσικό αέριο».

«Οι Τούρκοι φέρονται σαν παιδιά στο Αιγαίο»

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ της Τουρκίας διαµαρτύρεται και ο αρχηγός του ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Δηµήτριος Γράψας σε γεύµα του µε τον Ντάνιελ Σπέκχαρντ τον Φεβρουάριο του 2009. Οπως προκύπτει από απόρρητο τηλεγράφηµα του αµερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα, ο στρατηγόςτού είπε ότι η Τουρκία ήταν «απειλή ασφαλείας» για την Ελλάδα. Οπως τόνισε, «αυτό επηρεάζει τι αγοράζει η Ελλάδα, πώς η Ελλάδα οργανώνει και αναπτύσσει τις δυνάµεις της και αν η Ελλάδα µπορεί να διαθέτει επιπλέον δυνάµειςσε ειρηνευτικέςαποστολές». 

Ο αµερικανός πρεσβευτής τού απάντησε ότι δεν συµφωνούσε και ο Γράψας σηµείωσε ότι ήθελε να κρατήσει την ένταση µε τους Τούρκους σε χαµηλό επίπεδο, αλλά «οι Τούρκοι το έκαναν πολύ δύσκολο». Πρόσθεσε ότι «οι Τούρκοι φέρονται σαν παιδιά στο Αιγαίο, επιδεικνύοντας πατριωτική υπερβολή»,υπενθυµίζοντας, πάντως, ότι ο ίδιοςκαι το ΓΕΕΘΑ ήταν «ώριµοι και θαδρούσαν υπεύθυνα». Ο Γράψας εξέφρασε την άποψη ότι, παρά τις συχνές επαφές ανάµεσα στις ένοπλες δυνάµεις των δύο χωρών, «τα µεγάλα θέµατα που µας χωρίζουν είναι “εθνικά” και πρέπει να λυθούν σε πολιτικό επίπεδο». Το µόνοπου µπορούν να κάνουν οι ένοπλες δυνάµεις, υποστήριξε, είναι να δηµιουργήσουν τις συνθήκες ώστε να µπορέσουν οι πολιτικοί να λύσουν τα προβλήµατα, αλλά, «στηνΤουρκία οι πολιτικοί είναι απρόθυµοι να έρθουν σε αντιπαράθεση µε τον τουρκικό στρατό µε µια τέτοια ατζέντα».

ΤΑ ΝΕΑ