Ρήγματα και ανοχές

Του ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

Πτώµατα µετρούµε πτώµατα. Είτε από το φυσικό σκίρτηµα της Γης είτε από «αυτό που κάνει ο άνθρωπος στον άνθρωπο», τα πιο πολλά από αυτά µένουν όµως απροσµέτρητα, αόρατα: άνθρωποι που καταποντίζονται στο ιαπωνικό παλιρροϊκό κύµα, άµαχοι που θάβονται στη φλογισµένη λιβυκή έρηµο, άστεγοι που ξεπαγιάζουν κάθε χειµώνα στις καλοζωισµένες δυτικές πολιτείες µας.

Στην επιφάνεια του κόσµου ανοίγονται ρήγµατα. από τη Λιβύη µέχρι το αφγανιστάν κι από τη Λατινική αµερική µέχρι την Ευρώπη, µακραίνει ο κατάλογος µε τις ευαίσθητες τεκτονικές ζώνες του πλανήτη. Παντού ενεργοποιούνται πάλι αρχαία ρήγµατα που είχαµε πιστέψει πως µας είχαν ξεχάσει και που καταγράφονται ακόµη και από τους πιο πρωτόγονους πολιτικούς σεισµογράφους. Να πώς ερµηνεύαµε µέχρι σήµερα τις καταγραφές τους, λέει ο φιλόσοφος ροζέ Πολ -Ντρουά:

«Κάποιοι έλεγαν πως όσο ο κόσµος µας θα γινόταν πιο ορθολογικός τόσο η ειρήνη θα γινόταν πιο µόνιµη. ∆ιατυπωµένη από τον ρουσώ, αυτή η ιδέα τελειοποιήθηκε από τον Καντ στο περίφηµο “Σχέδιο για µια διαρκή ειρήνη”, που έβλεπε υπερεθνικές συµµαχίες να αποσοβούν βαθµιαία τις συγκρούσεις. Σε αυτή την ιδέα εγγράφονται ο ΟΗΕ αλλά και η σύγχρονη ιδέα της παγκόσµιας διακυβέρνησης. Στο άλλο άκρο, υπήρξαν διανοητές που θεωρούσαν ανόητη ακόµη και την ιδέα της προόδου. οπως ο Σοπενχάουερ ή ο Νίτσε, ήταν πεπεισµένοι πως οι πόλεµοι δεν έχουν τέλος, πως το µέλλον της ανθρωπότητας ποτέ δεν είναι βέβαιο και πως ο ορθός λόγος είναι πάντα ανίσχυρος µπροστά στο χάος της ίστορίας».

Ο Καντ αναφέρεται σε έναν ολλανδό πανδοχέα. Πάνω στην επιγραφή του πανδοχείου του, που έγραφε «Στην αιώνια ειρήνη», είχε βάλει να του ζωγραφίσουν ένα νεκροταφείο. Ποιον ειρωνευόταν άραγε; αναρωτιόταν ο φιλόσοφος. ολόκληρη την ανθρωπότητα; τους ηγεµόνες και την «ακόρεστη δίψα τους για πόλεµο»; Ή µήπως τους φιλοσόφους που κυνηγούν το άπιαστο όνειρο; οι µεγαλύτερες σφαγές στον κόσµο έγιναν από ασήµαντα ανθρωπάκια, που ωστόσο ήξεραν να αποσπούν τη συνενοχή ή την ανοχή µας. 

Μια τέτοια ανοχή επιδιώκουν σήµερα να αποσπάσουν οι ισχυροί του κόσµου για να βυθίσουν σε αιώνια τετανία καθετί που απειλεί την ισχύ τους. Παρουσιάζουν έναν κόσµο µονοδιάστατο, όπου δεν χωρούν πια µεγάλες ιδέες ή συγκρούσεις και όπου η ίστορία και η Γεωγραφία έχουν ηττηθεί οριστικά. Η Γεωγραφία δεν χωρίζει πια τον κόσµο όπως τον χώριζε άλλοτε, χάρη στην πλανητική εξάπλωση του τραπεζικού και του χρηµατιστικού κεφαλαίου, έγραφε στο βιβλίο του «το τέλος της Γεωγραφίας» ο ρίτσαρντ ο’Μπράιεν, επικεφαλής των οικονοµολόγων της αµέρικαν Εξπρές.

Σε περιόδους οµαλές είναι φυσικό αυτοί που έχουν το πάνω χέρι στη ζωή µας να βλέπουν τον κόσµο τους στρογγυλεµένο: τα σχέδιά τους, τις πράξεις τους, τις αυταπάτες τους. οµως, σε περιόδους κρίσεων, είτε τεκτονικών είτε κοινωνικών, κάτω από αυτή τη στρογγυλεµένη επιφάνεια, υποχθόνιες δυνάµεις απεργάζονται ρήξεις και ρήγµατα που, όπως καλά γνωρίζει κάθε φιλόσοφος ή γεωλόγος, είναι αψεγάδιαστα σηµάδια πως ο κόσµος παραµένει απρόβλεπτος και ζωντανός.