Το ηφαίστειο του Ιράν

Tου Hλια Mαγλινη

Την ώρα που οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο παίρνουν τη μορφή ντόμινο, αναπόφευκτα το βλέμμα μας στρέφεται προς τα εκεί, με αποτέλεσμα να έχουμε λησμονήσει ότι κάτι ανάλογο συνέβη και σε μιαν άλλη ιστορική, μουσουλμανική χώρα: το Ιράν. Οι απόγονοι των θρυλικών Περσών βρίσκονται σε μια περίεργη κατάσταση, καθώς εκεί όπου φαινόταν ότι θα γίνονταν βήματα στον τομέα των ατομικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η άνοδος του Αχμεντινετζάντ στην εξουσία και η συντριβή των σφοδρών διαμαρτυριών μετά τις τελευταίες εκλογές, οδήγησαν σε ένα πισωγύρισμα.

Η Χάλεχ Εσφαντιάρι (Haleh Esfandiari), διευθύντρια του Προγράμματος Μεσανατολικών Σπουδών στο Woodrow Wilson International Center for Scholars της Ουάσιγκτον, πέρασε 107 ημέρες απομόνωσης στις φυλακές Εβίν του Ιράν το 2007. Τις εμπειρίες της μετέφερε στο βιβλίο της «My Prison, My Home: One Woman’s Story of Captivity in Iran». Στο τελευταίο τεύχος του The New York Review of Books (7 Απριλίου) καταγράφει την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη χώρα μέσα από το άρθρο «Ιράν: κράτος του φόβου».

«Σήμερα, γινόμαστε μάρτυρες της εντατικοποίησης της καταπίεσης που ακολούθησε των εκλογών», σημειώνει η Εσφαντιάρι, «ίσως τη χειρότερη που έζησε η χώρα μετά τον θάνατο του Αγιατολάχ Χομεϊνί, το 1989. Η εκστρατεία αυτή στοχεύει όχι μόνον στους συνήθεις αντιφρονούντες, διανοούμενους, πολιτικούς ακτιβιστές, φοιτητές και δημοσιογράφους αλλά και σε ανθρώπους που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άνθρωποι του καθεστώτος. Οι ηγέτες του Ιράν έχουν στραφεί εναντίον των πρώην συντρόφων τους, φοβούμενοι τυχόν μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα οδηγήσουν τη χώρα προς μια πιο φιλελεύθερη κατεύθυνση». Πρακτικά, αυτό σημαίνει εκτεταμένες συλλήψεις πολιτικών, φοιτητών και γυναικών ακτιβιστριών, συνδικαλιστών, δημοσιογράφων, δικηγόρων και διανοουμένων. Σημαίνει ακόμα δίκες–παρωδίες, δίκες κεκλεισμένων των θυρών, σκηνοθετημένες τηλεοπτικές «ομολογίες» ενοχής, πολύχρονες καθείρξεις και εκτελέσεις.

Η Εσφαντιάρι γράφει ότι επί Αχμεντινετζάντ οι εκτελέσεις στο Ιράν αυξήθηκαν δραματικά. Οταν ανέλαβε την προεδρία, το 2005, εκτελέστηκαν 86 άνθρωποι. Το 2008, εκτελέστηκαν 346, το 2009 το νούμερο έγινε 388 και το 2010 έφτασαν τους 542. Από τις τελευταίες, μόνον οι 242 ανακοινώθηκαν επισήμως, σύμφωνα με στοιχεία του οργανισμού International Campaign for Human Rights in Iran, ενώ μόνο μέσα στον Ιανουάριο του 2011 εκτελέστηκαν 86 άνθρωποι. 

«Σχεδόν μία εκτέλεση ανά οκτώ ώρες», σχολιάζει η Εσφαντιάρι, υπογραμμίζοντας πώς παρότι το Ιράν είναι πολύ μικρότερο από την Κίνα, έρχεται δεύτερο σε αριθμό εκτελέσεων, μετά από αυτή. Φυσικά, τα συστηματικά βασανιστήρια είναι μια άλλη θλιβερή πτυχή της υπόθεσης αυτής. Αφού καταπνίγηκαν οι λαϊκές διαμαρτυρίες, οι οικογένειες πολλών συλληφθέντων κατήγγειλαν ότι οι συγγενείς τους βασανίστηκαν άγρια, αναφέροντας βιασμούς γυναικών αλλά και ανδρών.

Φαίνεται ότι στους ηγέτες της χώρας κυριαρχεί ένας διάχυτος φόβος ότι οι Αμερικανοί οργανώνουν συνωμοσίες για να ρίξουν το καθεστώς – χώρια τον φόβο μιας στρατιωτικής επέμβασης. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Η Εσφαντιάρι γράφει πώς «Στο βάθος, το καθεστώς θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι Ιρανοί παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην Αίγυπτο και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Οι ηγέτες του Ιράν δεν μπορούν να κοιμούνται ήσυχα σκεπτόμενοι ότι, όπως στην Τυνησία και την Αίγυπτο, μια σπίθα αρκεί για να προκαλέσει μια ακόμα ισχυρή ανάφλεξη στο ίδιο το Ιράν».

Το Ιράν είναι εκείνη η πλευρά του Ισλάμ με την οποία είναι αδύνατον να γίνει συζήτηση. Το 1979, η χώρα απαλλάχθηκε από τον Σάχη αλλά κατάφερε να γυρίσει όχι πολλά χρόνια πίσω αλλά σε μια κατάσταση που απλούστατα «δεν υπάρχει». Η ειρωνεία είναι ότι η ωμή παρέμβαση των Αμερικανών στα εσωτερικά της χώρας το 1953 οδήγησε τελικά στους χομεϊνήδες. Ισως να είναι διαφορετικά τα δεδομένα στις αραβικές χώρες που επαναστατούν τώρα, η μία μετά την άλλη, ουδείς όμως θα ξαφνιαστεί αν εκραγεί και το ηφαίστειο που σιγοβράζει στο Ιράν.