ΑΡΑΒΕΣ ΤΥΡΑΝNΟΙ: Ισόβιοι άρχοντες με την ανοχή της Δύσης

Απο την ΜΕΛΙΝΑ ΧΑΡΙΤΑΤΟΥ

Μια σύγκριση της Τυνησίας με την Αίγυπτο ή την Υεμένη θα ήταν λανθασμένη. Ακόμη και με τις υπόλοιπες χώρες του Μαγκρέμπ -την Αλγερία και το Μαρόκο-, η Τυνησία έχει διαφορετικό κοινωνικό ιστό αλλά και οικονομική δομή. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα κρίσιμης σημασίας κοινά στοιχεία που διατρέχουν τη Βόρεια Αφρική από άκρη σε άκρη και εντοπίζονται και σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής. 

Πέραν από τον πληθωρισμό, που πλήττει κυρίως τις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων, την ανεργία, τη φτώχεια, τα διεφθαρμένα αυταρχικά καθεστώτα που συναντάει κανείς, δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί και... η προνομιακή σχέση αλληλεξάρτησης των ισόβιων αυτών αρχόντων με τη Δύση.

Ο απαραίτητος για τις ανεπτυγμένες οικονομίες ορυκτός πλούτος των εν λόγω κρατών, η απειλή των ισλαμιστών-φονταμενταλιστών και τρομοκρατικών οργανώσεων όπως η Αλ Κάιντα, η επιθυμία περιορισμού των μεταναστευτικών ροών και η ανάγκη οικοδόμησης συμμαχιών έναντι χωρών όπως το Ιράν, όλα συμβάλλουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στη στάση ανοχής, και σε άλλες περιπτώσεις ισχυρής υποστήριξης, από την πλευρά της Δύσης.

Η «Επανάσταση του γιασεμιού» έτρεψε τον άλλοτε προστατευόμενο πρόεδρο της Γαλλίας σε φυγή απονέμοντας στην Τυνησία -η οποία ελλείψει κοιτασμάτων πετρελαίου μετατράπηκε σε διεθνές τουριστικό θέρετρο- τον τίτλο της πρώτης χώρας του αραβικού κόσμου που κατόρθωσε να ξεφορτωθεί τον δυνάστη της μέσα από λαϊκές κινητοποιήσεις. 

Το ξέσπασμα μαζικών διαδηλώσεων σε άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής -όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Υεμένη- οδήγησε πολλούς αναλυτές στην πεποίθηση πως επίκειται ντόμινο εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο. Ωστόσο, υπάρχουν και αυτοί που προτιμούν να μην προβαίνουν σε βεβιασμένα συμπεράσματα υποστηρίζοντας πως μπορεί η Δύση να αντέδρασε αμήχανα και μουδιασμένα στην περίπτωση της Τυνησίας, ενδεχομένως όμως να μην πράξει το ίδιο εάν απειληθούν ζωτικά συμφέροντα που διατηρεί σε άλλες χώρες.

Αλγερία- Μαρόκο

Δεν κατάφεραν να «απογαλακτιστούν» από τη Γαλλία

Μαζί με την Τυνησία, οι δύο πρώην γαλλικές αποικίες αποτελούν την περιοχή που είναι γνωστή και ως «Μαγκρέμπ» και οι κυβερνήσεις τους, όπως έχει αποδειχτεί σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν απογαλακτιστεί ακόμη από την πρώην αποικιοκρατική δύναμη. Αντιμέτωπη με την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας μετά το 2008 η σημερινή νέα γενιά δεν έχει την πολυτέλεια των προηγουμένων που πήραν τον δρόμο προς την Ευρώπη, καθώς, εκτός από την αυστηροποίηση των μεταναστευτικών νόμων, η εκεί αγορά εργασίας κατακλύζεται πλέον από Πολωνούς, Ρουμάνους και άλλους Ανατολικοευρωπαίους που είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν χαμηλού κόστους εργασία.

Η Αλγερία, σε αντίθεση με την Τυνησία και το Μαρόκο (όπου επικρατεί προς το παρόν ηρεμία), βασίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες στα σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου για την οικονομική της ανάπτυξη και την εξωτερική πολιτική της, ενώ ο άνθρωπος που βρίσκεται στα ηνία της χώρας από το 1999, ο Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα, έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη Ανατολής και Δύσης χάρη στις μαζικές αγορές οπλικών συστημάτων.

Σύμφωνα με αναλυτές, οι φόβοι ορισμένων Αμερικανών και Ευρωπαίων για ενδεχόμενη άνοδο των φονταμενταλιστών στην πολιτική σκηνή της χώρας σε περίπτωση που δημιουργηθεί κενό εξουσίας δεν έχουν καμία βάση, καθώς η κοινωνία τούς έχει περιθωριοποιήσει μετά το τέλος του δεκαετούς εμφυλίου το 1999.

Η «γέφυρα» Αφρικής και Ασίας

Ζωτικός σύμμαχος ΗΠΑ και ΕΕ η Αίγυπτος

Πρόκειται για το αραβικό κράτος με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, τις ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις αλλά και την πρώτη χώρα της περιοχής που σύναψε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ. Σήμερα βρίσκεται σε κλοιό διαδηλώσεων με στόχο την ανατροπή του Μουμπάρακ και με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα να παραμονεύει

Σε κλοιό μαζικών διαδηλώσεων βρίσκεται η Αίγυπτος, ο πλέον παραδοσιακός σύμμαχος των ΗΠΑ και της ΕΕ στον αραβικό κόσμο.

Σε μια χρονιά προεδρικών εκλογών, δεκάδες χιλιάδες πολίτες αψηφούν καθημερινά την απαγόρευση συναθροίσεων ζητώντας τον τερματισμό της 30ετούς κυριαρχίας του Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος ετοιμάζεται να παραδώσει τα ηνία της χώρας στον γιο του, Γκαμάλ.

Η γεωστρατηγική θέση της Αιγύπτου -η οποία λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στην Αφρική και την Ασία αλλά και ως «είσοδος» προς τα μεγάλα πετρελαϊκά κοιτάσματα- ήταν ανέκαθεν το σημαντικότερο χαρτί του εκάστοτε ηγέτη της χώρας.

Πρόκειται για το αραβικό κράτος με τον μεγαλύτερο πληθυσμό, τις ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις αλλά και την πρώτη χώρα της περιοχής που σύναψε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ, γεγονός που τις προσέδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ειρηνευτικές διαδικασίες.

Αναμφίβολα, παρά το γεγονός ότι το Κάιρο έχει χάσει μερίδιο της επιρροής του στον αραβικό κόσμο επί Μουμπάρακ, δεν μπορεί να υπάρξει ειρηνική λύση στην περιοχή εάν δεν έχει εξασφαλιστεί νωρίτερα η σύμφωνη γνώμη της Αιγύπτου, κάτι το οποίο την έχει μετατρέψει σε σύμμαχο ζωτικής σημασίας για όλες τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ μετά το ΄70.

Απαντώντας σε όσους επικρίνουν τη Δύση για την ανοχή που δείχνει στη διαφθορά του καθεστώτος και την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολλοί υποστηρίζουν πως η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στη χώρα θα έφερνε στο πολιτικό προσκήνιο την απαγορευμένη Μουσουλμανική Αδελφότητα η οποία φαίνεται να χαίρει σημαντικής υποστήριξης από τον λαό.

Πάντως, τα διεθνή ΜΜΕ δείχνουν να έχουν αιφνιδιαστεί ευχάριστα από τη στάση της κυβέρνησης του Μπαράκ Ομπάμα σε ό,τι αφορά τις διαδηλώσεις που έχουν ξεσπάσει στην Αίγυπτο με αφορμή τη ραγδαία πτώση της αγοραστικής δύναμης, την αύξηση των τιμών στα τρόφιμα και την αύξηση της ανεργίας.

Παρά το γεγονός ότι ουδείς τολμάει να μιλήσει ακόμη για «διεφθαρμένο δικτάτορα» -όπως έγινε μετά την ανατροπή του Μπεν Αλί στην Τυνησία-, ο Λευκός Οίκος δεν δίστασε να ταχθεί υπέρ των διαδηλωτών τονίζοντας πως «είναι μια μοναδική ευκαιρία για να γίνουν μεταρρυθμίσεις στη χώρα».

Λιβύη

Ταραχώδης η σχέση του Καντάφι με τον δυτικό κόσμο

Χωρίς τέλος μοιάζει το «παιχνίδι» του Μουαμάρ Καντάφι με τη Δύση. Αντίθετα με τους υπόλοιπους Αραβες ηγέτες, οι οποίοι κράτησαν συγκρατημένη στάση έναντι των εξελίξεων στην Τυνησία προσπαθώντας παράλληλα να κατευνάσουν τα πνεύματα στο εσωτερικό των χωρών τους με συμβολικές κινήσεις, ώστε να αποφύγουν μια ενδεχόμενη εξάπλωση της εξέγερσης, ο Καντάφι ήταν κάθετος στην καταδίκη των διαδηλωτών.

Η αντίδρασή του, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, οφείλεται σε «αγχώδη αντανακλαστικά» που κρύβουν τον φόβο ανατροπής ενός ηγέτη που ελέγχει τη χώρα από το 1969.

Παρά τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου της Λιβύης, που αποτέλεσαν ανέκαθεν δέλεαρ για τη Δύση, οι σχέσεις της χώρας με αυτήν υπήρξε τουλάχιστον ταραχώδης.

Μετά την εμπλοκή της Λιβύης στη βομβιστική επίθεση σε νυχτερινό μαγαζί του Βερολίνου το 1986 και την κατάρριψη του αεροσκάφους της Pan Am το 1988 (υπόθεση Λόκερμπι), η χώρα μπήκε στη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία.

Ωστόσο, η απόφαση του Καντάφι να διακόψει το πυρηνικό του πρόγραμμα και να προσφέρει αποζημιώσεις στα θύματα του Λόκερμπι και του Βερολίνου μετά το 2003, καθώς και η δέσμευσή του για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών προς τη Γηραιά Ηπειρο έβαλαν τη χώρα πίσω στον παγκόσμιο χάρτη.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ήταν αυτός που ανέλαβε, άτυπα, την προσέγγιση του καθεστώτος με την ΕΕ, προωθώντας σημαντικές εμπορικές συμφωνίες. Σήμερα, γερμανικές, γαλλικές, ολλανδικές και βεβαίως ιταλικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στη βορειοαφρικανική χώρα, ωστόσο η στάση του Καντάφι σε πληθώρα περιπτώσεων εξακολουθεί να προκαλεί σκαμπανεβάσματα στις σχέσεις Λιβύης - Δύσης.

Υεμένη

Καταφύγιο της Αλ Κάιντα

Εμπνευσμένοι από την εξέγερση στην Τυνησία, χιλιάδες διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους της Υεμένης (της φτωχότερης χώρας στην αραβική χερσόνησο), ζητώντας την ανατροπή του επί 32 χρόνια προέδρου Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ. Οπως μετέδιδαν τα ΜΜΕ, είναι η πρώτη φορά που πολίτες αμφισβητούν μαζικά τον πρόεδρο της χώρας κατά τη διάρκεια της μακράς του κυριαρχίας.

Η Υεμένη είναι αντιμέτωπη με αποσχιστικές τάσεις στον Νότο, ενώ πολλές περιοχές της χώρας ελέγχονται κυρίως από φυλάρχους, με αποτέλεσμα η Δύση να βλέπει στον Σαλέχ τον μοναδικό ικανό ηγέτη να διασφαλίσει μια σχετική σταθερότητα. Μάλιστα, αυτή η σταθερότητα είναι ακόμη πιο απαραίτητη τα δύο τελευταία χρόνια, καθώς στελέχη της Αλ Κάιντα φαίνεται να έχουν βρει καταφύγιο στις ορεινές περιοχές της χώρας. Σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ αλλά και του Κατάρ, οι δύο πρόσφατες απόπειρες ανατίναξης αεροσκαφών με προορισμό την άλλη όχθη του Ατλαντικού σχεδιάστηκαν από την Υεμένη.

Εξίσου σημαντική για τη Δύση κρίνεται η συνεργασία της Σαναά στην αντιμετώπιση της «επιδημίας» πειρατών στο Κόλπο του Αντεν. Βέβαια, οι «υπηρεσίες» του Σαλέχ ξεπληρώνονται με ισχυρή οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση.

Ιορδανία

Κάτω από το όριο της φτώχειας το 25% του πληθυσμού

Διαδηλώσεις κατά της αύξησης των τιμών στα τρόφιμα και της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης έγιναν και στην Ιορδανία, μία χώρα που διατηρεί σταθερά φιλοδυτική πολιτική από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία της. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ απέκτησαν ακόμη μεγαλύτερο βάρος μετά την υπογραφή της συμφωνίας ειρήνης με το Ισραήλ το 1994 παρά τις έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Ιορδανίας στην οποία διαμένει τεράστιος αριθμός Παλαιστινίων.  

Αντιμέτωπος με τις διαδηλώσεις, ο δυτικοτραφής βασιλιάς Αμπντάλα ο Β' έσπευσε να λάβει μέτρα για τη μείωση των τιμών στα τρόφιμα, ενώ ανακοίνωσε την παροχή κονδυλίου 210 εκατ. ευρώ για την αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων. Ωστόσο, αναλυτές επισημαίνουν πως θα πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα καθώς το 25% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

ΕΘΝΟΣ