Toυ Φιλιππου Xατζοπουλου
Νέο κεφάλαιο γράφεται στην ιστορία της Τουρκίας, εκτιμά σε σημαντικό άρθρο του στην επιθεώρηση Stratfor ο αναλυτής George Friedman, που επισημαίνει την προσπάθεια της χώρας να βρει τη σύγχρονη ταυτότητά της και τη νέα θέση της στον κόσμο.
Η Τουρκία, γράφει ο κ. Friedman στο άρθρο του, θα αναδειχθεί σε μια από τις σημαντικότερες περιφερειακές δυνάμεις της επόμενης γενιάς, όπως αποκαλύπτει και η ταχεία οικονομική πρόοδος της χώρας, παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Οπως αναμενόταν, η διαδικασία αυτή εντείνει τις εσωτερικές πολιτικές τριβές και απειλεί τις παραδοσιακές συμμαχίες, παρότι ανοίγει τον δρόμο στη σύναψη νέων. Παρά τις συζητήσεις για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αλλαγής αυτής, η ανάδειξη νέας παγκόσμιας δύναμης μέσα από τις στάχτες της οθωμανικής αυτοκρατορίας συμβαίνει μπροστά στα μάτια του πλανήτη.
Στο επίκεντρο της συζήτησης αυτής βρίσκεται το Ισλάμ. Oι εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία οδήγησαν στη δημιουργία κυβερνητικού σχήματος, το οποίο υποστηρίζει ότι εκπροσωπεί την ισλαμική παράδοση μαζί με το σύγχρονο τουρκικό κράτος. Την ίδια στιγμή, η συζήτηση στο εξωτερικό αφορά τον βαθμό στον οποίο η Τουρκία έχει εγκαταλείψει τις παραδοσιακές της συμμαχίες, όπως με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και το Ισραήλ.
Τη στιγμή που οι ΗΠΑ βρίσκονται εμπλεγμένες σε παράλληλους πολέμους σε Αφγανιστάν και Ιράκ, κάθε εξέλιξη σε μουσουλμανικό κράτος προκαλεί ανησυχία. Η ανησυχία αυτή δεν εξαντλείται στις ΗΠΑ, καθώς η μαζική τουρκική μετανάστευση στην Ευρώπη και η αδυναμία του στοιχείου αυτού να ενσωματωθεί στις τοπικές κοινωνίες προκαλούν φόβο στην Ευρώπη και διαμορφώνουν τις κατά κύριο λόγο αρνητικές απόψεις για την Τουρκία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Η ανάδειξη της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης προϋποθέτει, όμως, τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης της με το Ισλάμ. Αυτό προκαλεί ανησυχία στους κοσμικούς κύκλους, αλλά και στους Ευρωπαίους που φιλοξενούν σημαντικές τουρκικές μειονότητες στις χώρες τους. Κάθε ανάδειξη νέας περιφερειακής δύναμης προκαλεί σχετική αναταραχή στους υπάρχοντες συσχετισμούς, όπως γίνεται και με τη φιλόδοξη νεοϊσλαμική Τουρκία.
Η εξέλιξη της σύγχρονης Τουρκίας σηματοδοτείται από την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας στα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Κύρια επιδίωξη του Ατατούρκ υπήρξε η διατήρηση του εδαφικού πυρήνα της αυτοκρατορίας (Μ. Ασία, ευρωπαϊκά παράλια Βοσπόρου) και η εγκατάλειψη των απομακρυσμένων επαρχιών. Δεύτερη επιδίωξη ήταν η συρρίκνωση των οθωμανικών πολιτισμικών επιρροών στο εσωτερικό της χώρας. Η εθνική επιβίωση των Τούρκων, για τον Ατατούρκ, αφορούσε τη δημιουργία σύγχρονης κοσμικής κοινωνίας, στην οποία το Ισλάμ θα είχε ρόλο πνευματικό, χωρίς να παρεμβαίνει στη δημόσια ζωή.
Την επιβίωση του νεαρού έθνους έπρεπε να εξασφαλίζει ο στρατός, σύμφωνα με τον Ατατούρκ, καθώς μόνο αυτός θα μπορούσε να προωθήσει την υπόθεση του εκσυγχρονισμού και να προστατεύσει το κράτος από τους νοσταλγούς της αυτοκρατορίας ή του Ισλάμ.
Τη δεκαετία του 1970, όμως, το κίνημα του πολιτικού Ισλάμ, που επεδίωκε την επανένταξη του θρησκεύματος στη διακυβέρνηση των μουσουλμανικών κρατών (και κατέληξε στη δημιουργία της Αλ Κάιντα), ήλθε σε μετωπική σύγκρουση με το κεμαλικό όραμα. Η διαδικασία αυτή δεν θα μπορούσε να παρακάμψει την Τουρκία, όπως δείχνουν και οι πολιτικές εξελίξεις στη χώρα μετά την εκλογή του «ισλαμογενούς» ΑΚΡ του Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία το 2002.
Πλειοψηφία οι μουσουλμάνοι
Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι Τούρκοι (99%) δηλώνουν μουσουλμάνοι. Από αυτούς το 80% είναι σουνίτες, με 20% να ανήκει στη σιιτική αίρεση των Αλεβιτών. Παρότι άλλα θρησκεύματα εκπροσωπούνται στη χώρα (χριστιανοί ορθόδοξοι, Αρμένιοι, Σύροι χριστιανοί, προτεστάντες, ρωμαιοκαθολικοί και Εβραίοι), τα ποσοστά τους έχουν μειωθεί από τις αρχές του 2000 μέχρι σήμερα.
Το τουρκικό κράτος είναι κοσμικό, σύμφωνα με συνταγματική τροπολογία του 1924, που ενισχύθηκε από τα μέτρα του Κεμάλ με στόχο την επιβολή του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους στα τέλη του 1937. Μεταξύ των θρησκευτικών μειονοτήτων στη χώρα ξεχωρίζει η μικρή μυστικιστική κοινότητα σούφηδων Μπεκτασί.
Εντύπωση προκάλεσε ωστόσο σφυγμομέτρηση του 2007, που έδειξε ότι σε ποσοστό 3% οι ερωτηθέντες Τούρκοι δήλωσαν «άθεοι». Στην ίδια δημοσκόπηση, το 92% απήντησε ότι διαφωνεί με την ισλαμική παράδοση που θέλει τους γιους να εξασφαλίζουν το σύνολο της πατρικής κληρονομιάς, ενώ το 87% τόνισε ότι ο σύζυγος δεν πρέπει να έχει δικαίωμα να παντρευτεί δεύτερη γυναίκα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου