Η σύμπλευση Τουρκίας - Ιράν

Tης Ριτσας Μασουρα

Την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, μια χούφτα ατίθασων πολιτικών, όπως ο Νεχρού, ο Νάσερ και ο Τίτο, συνασπίστηκαν, ιδρύοντας το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Στη γλώσσα των ρομαντικών θα λέγαμε ότι ήταν κάτι σαν μια εκκωφαντική κραυγή διαμαρτυρίας σ’ έναν διπολικό κόσμο, στον οποίον ηγεμόνευαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ενωση. Δεν ευτύχησαν βεβαίως να δουν το κίνημά τους να διαπρέπει. Για πολλούς λόγους, κυρίως όμως γιατί έλειπε ο πολιτικός ρεαλισμός.

Σήμερα, η ιστορία τείνει να επαναληφθεί, όχι βεβαίως ως φάρσα, αλλά σίγουρα με διαφορετικούς πρωταγωνιστές και διαφορετικούς στόχους. Η Τουρκία και η Βραζιλία, δύο αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται αναβαθμισμένες στη διεθνή σκηνή, ανέλαβαν να μεσολαβήσουν στο ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν. Μέσα από μια καθ’ όλα πυροσβεστική επίσκεψη στην Τεχεράνη, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα συμφώνησαν με τον Ιρανό ηγέτη Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ για την ανταλλαγή ιρανικού ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού με ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού, μέσω τουρκικού εδάφους, προκειμένου να αμβλυνθούν οι υποψίες όσων διατείνονται πως το καθεστώς των μουλάδων βρίσκεται πολύ κοντά στην απόκτηση πυρηνικών όπλων.

Οταν, όμως, ένα ή δύο από το κοπάδι με τα ποίμνια βγαίνουν από το μαντρί, θα πρέπει να είναι έτοιμα για την οργίλη αντίδραση του ποιμενάρχη. Ετσι, το βράδυ της Τρίτης, 18 Μαΐου, τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ συν τη Γερμανία ενέκριναν το σχέδιο ψηφίσματος για την επιβολή νέων κυρώσεων εις βάρος της Τεχεράνης. Tι έκαναν δηλαδή; Η πρώτη ανάγνωση είναι ότι έσπευσαν να επιδείξουν ισχύ, αγνοώντας τις διπλωματικές προσπάθειες δύο χωρών, οι οποίες τελευταία συχνά-πυκνά επικρίνονται για τις υψηλές διεθνείς πολιτικές φιλοδοξίες τους. Η δεύτερη ανάγνωση, όμως, ανατρέπει την πρώτη, δεδομένου ότι η πρόσφατη συμφωνία Τουρκίας, Βραζιλίας και Ιράν δεν διαφέρει σε τίποτα με την προηγούμενη συμφωνία στην οποία είχαν καταλήξει Συμβούλιο Ασφαλείας και Τεχεράνη. Απλώς το Ιράν δεν την εφήρμοσε ποτέ. Και δεν την εφήρμοσε γιατί οποιαδήποτε εφαρμογή θα σήμαινε υποταγή στις ΗΠΑ, αλλά και γιατί απουσίαζε ο δείκτης εμπιστοσύνης.

Tι ήταν αυτό, όμως, που ώθησε τελικά το Ιράν να συνδιαλλαγεί κυρίως με την Τουρκία; Εκτός από τις εμπορικές συναλλαγές, οι οποίες ξεπερνούν τα 10 δισ. δολάρια ετησίως, η Τεχεράνη βλέπει στο πρόσωπο της Αγκυρας έναν «τίμιο συνομιλητή» κι έναν μελλοντικό συνοδοιπόρο στην επεκτατική πολιτική της στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία βελτιώνει με εκπληκτική ταχύτητα τις σχέσεις της με τη Συρία, σύμμαχο - χώρα του Ιράν, ακολουθεί την ίδια «πολιτική στοργής» με το Ιράν απέναντι στη Χαμάς και φυσικά ενδιαφέρεται εξίσου με την Τεχεράνη για το Ιράκ. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία του Ερντογάν θα παίξει ώς το τέλος το χαρτί του δυνατού διαμεσολαβητή. Αν κερδίσει, θα σκαρφαλώσει στην επετηρίδα· αν χάσει, θα υποστεί τις συνέπειες των κυρώσεων εις βάρος της Τεχεράνης.