Κερκοπίθηκοι, έχουν γλώσσα με συντακτικό

Toυ NICHOLAS WADE /

The New York Times

Τι θα μπορούσαν να σημαίνουν οι ήχοι «μπουμ μπουμ», «κρακ κρακ» και «χοκ, χοκ, χοκ»;

Αν γνωρίζετε το νόημά τους, μπορείτε να επαίρεστε ότι κατέχετε το μισό λεξιλόγιο ενός κερκοπιθήκου Καμπέλι, ενός πρωτεύοντος που ζει στο εθνικό πάρκο Ταΐ στην Ακτή του Ελεφαντοστού.

Τα ενήλικα αρσενικά μπορούν να αναπαράγουν έξι διαφορετικούς ήχους, καθένας από τους οποίους έχει το δικό του νόημα. Εφόσον συνδυαστούν δύο ή περισσότεροι, μπορούν να σχηματίσουν διαφορετικά μηνύματα.

Η επιστημονική ομάδα του Κλάους Ζιμπερμπούλερ από το Πανεπιστήμιο του Αγίου Ανδρέα στη Σκωτία μελέτησε επί πολλούς μήνες τα πανέξυπνα ζώα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η «γλώσσα» που χρησιμοποιούν έχει μια μορφή συντακτικού.

Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλαν οι ερευνητές να διδάξουν τους χιμπατζήδες, παραδείγματος χάρη, να μιλούν, οι μαθητές. δεν είχαν ικανότητα να συνδυάσουν τους ήχους που είχαν μάθει έτσι ώστε να δημιουργήσουν μία πρόταση με διαφορετικό νόημα. Το συντακτικό, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της γλώσσας, μοιάζει να είναι μια αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα.

Ορισμένα είδη όπως οι γίββονες και οι φάλαινες παράγουν πολύπλοκους ήχους. Η σειρά κάθε ήχου διαδραματίζει κάποιο ρόλο στο νόημα. Η σχετική μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «The Proceedings of the National Academy of Sciences».

Συναγερμός

Ο ήχος «κρακ», παραδείγματος χάρη, προειδοποιεί ότι στη γύρω περιοχή κινούνται λεοπαρδάλεις. Οι πίθηκοι παρήγαγαν τον ήχο όταν είδαν πραγματικές λεοπαρδάλεις, ομοιώματά τους ή όταν απλώς τις ακούσαν. Κάποιες φορές προσθέτουν στην κραυγή τους την κατάληξη «-οο». Κατά τους ερευνητές, ο ήχος «κρακ-οο» υποδεικνύει κίνδυνο, που το ζώο αντιλαμβάνεται χωρίς, ωστόσο, να βλέπει όπως συμβαίνει όταν ακούει τις προειδοποιητικές φωνές ενός άλλου είδους πιθήκου.

Ο ήχος «μπουμ μπουμ» καλεί τους άλλους πιθήκους να πλησιάσουν προς το αρσενικό. Οταν, ωστόσο, το «μπουμ μπουμ» συνδυαστεί με το «κρακ-οο» η έννοια του μηνύματος αλλάζει.

Εάν οι παρατηρήσεις του δόκτορος Ζιμπερμπούλερ είναι σωστές, τότε το συγκεκριμένο είδος πιθήκων μπορεί να αλλάζει το νόημα των διαφόρων ήχων που παράγει, προσθέτοντας νέα τμήματα και δίνοντας νέο νόημα στον παραγόμενο ήχο. Για τους επιστήμονες αυτό το πολύπλοκο σύστημα παραγωγής διαφορετικών «ήχων» και νοημάτων θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα είδος αρχέγονου «συντακτικού». Πάντως, οι ειδικοί πιστεύουν ότι ακόμα και αν αυτό το αρχέγονο συντακτικό διαπιστωθεί ότι υπάρχει μόνο στα πρωτεύοντα, είναι δυνατόν να μας οδηγήσει σε κάποιες διαπιστώσεις για τη γέννηση και την εξέλιξη της γλώσσας.

Ο άνθρωπος, αξίζει να σημειωθεί, ξεμάκρυνε από το εξελικτικό οικογενειακό δένδρο των μεγάλων πρωτευόντων πριν από τριάντα εκατομμύρια χρόνια. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα διαπιστώνουμε ότι μοιραζόμαστε κάποια χαρακτηριστικά, που μέχρι σήμερα αγνοούσαμε.