Η υποκρισία κυβερνήσεων και θεσμών

Του Ρούσσου Βρανά

Ο «Επιθεωρητής» του Γκόγκολ γράφτηκε το 1835 στην προεπαναστατική Ρωσία. Είναι μια καυστική σάτιρα της ανοησίας, της ματαιοδοξίας, της υποκρισίας και της διαφθοράς της κρατικής μηχανής, της δουλοπρέπειας των πολιτών και της σήψης μιας ολόκληρης κοινωνίας. Αν τη θυμηθήκαμε σήμερα, είναι επειδή η περίφημη τηλεοπτική σειρά του ΒΒC «Μάλιστα κύριε υπουργέ» (που προβλήθηκε και στην Ελλάδα) επιβεβαιώνει εδώ και τριάντα χρόνια πως το θέμα που απασχόλησε τον Γκόγκολ αντέχει στον χρόνο: πνιγμένη στα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα, η Ουκρανία έγινε τις προάλλες η ογδοηκοστή χώρα που αγόρασε τα δικαιώματα της προβολής της.

Όταν ο Τζόναθαν Λιν και ο Άντονι Τζέι άρχισαν να γράφουν το «Μάλιστα κύριε υπουργέ», δεν ήξεραν καν αν το τηλεοπτικό κοινό θα το έβρισκε αστείο. Όμως δεν άργησαν να ανακαλύψουν ότι η υποκρισία των κυβερνήσεων, που καμώνονται πως ο μοναδικός τους σκοπός είναι να υπηρετούν τον λαό, προσέφερε ένα σωρό σατιρικές ευκαιρίες.

«Το διακηρυγμένο κίνητρο του υπουργού είναι να υπηρετεί τους ψηφοφόρους, να ικανοποιεί τις ελπίδες και τις επιδιώξεις τους με οποιοδήποτε πολιτικό κόστος», λέει ο Άντον Τζέι στην εφημερίδα «Ντέιλι Τέλεγκραφ». «Το πραγματικό κίνητρό του είναι να προαχθεί, να επανεκλεγεί, να λουστράρει την εικόνα του και την εικόνα της κυβέρνησης. Το διακηρυγμένο κίνητρο του κρατικού λειτουργού είναι να εκτελεί τις επιθυμίες της κυβέρνησης αποτελεσματικά, οικονομικά και αμερόληπτα, εργαζόμενος συνειδητά και άοκνα για να μετατρέψει τις υπουργικές πολιτικές σε δίκαιους, επωφελείς και εφαρμόσιμους νόμους. Το πραγματικό του κίνητρο είναι να εξυψώσει το προσωπικό του κύρος, να αναβαθμίσει τη σπουδαιότητα του τμήματός του, να αποφύγει την ευθύνη, να κερδίσει αναγνώριση, να ελαχιστοποιήσει τη δουλειά, να αντισταθεί σε κάθε αλλαγή και να αποχωρήσει με μια καλή σύνταξη, ένα βραβείο και μια θεσούλα στο διοικητικό συμβούλιο κάποιας μεγάλης εταιρείας».

Η μυστικότητα είναι το κλειδί για όλα αυτά- μια μυστικότητα που απαιτεί συγκάλυψη, εμπαιγμό και προσποίηση. Οι νόμοι είναι σαν τα λουκάνικα, λένε. Αν θες να τους ευχαριστηθείς, καλύτερα να μη δεις πώς τους φτιάχνουν. Κάπου κάπου, κάποιοι που πιστεύουν στην ανοιχτή δημοκρατική διακυβέρνηση βγάζουν τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων σε κοινή θέα. Όμως και τότε οι συσκέψεις μετατρέπονται σε προπαγανδιστικά εργαλεία, ενώ οι αποφάσεις είναι ήδη προειλημμένες πίσω από κλειστές πόρτες. Τα παραδείγματα αφθονούν: ο τρόπος που η Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξε τον πρόεδρό της, ο τρόπος που οι κυβερνήτες επιλέγουν τους υπουργούς τους, ο τρόπος που οι υπουργοί επιλέγουν τους ειδικούς συνεργάτες τους.

Οι θεσμοί κάθε χώρας διαμορφώνουν με τα χρόνια τα δικά τους συστήματα αξιών, που σπάνια συμφωνούν με του υπόλοιπου κόσμου. Άλλοι θεσμοί διαπομπεύουν βουλευτές που κλέβουν ένα χαρτί τουαλέτας από το Δημόσιο κι άλλοι επιτρέπουν σε υπουργούς να κλέβουν ατιμωρητί ολόκληρα τμήματα της επικράτειας. Οι Ουκρανοί σίγουρα θα γελάσουν πικρά με όλα αυτά. Όπως είχαν γελάσει και οι Έλληνες...