Ανάγκη ενός Ιστορικού Συμβιβασμού

Toυ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΙΤΣΗ
kostas.kallitsis@yahoo.com

Βρισκόμαστε στη μέση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Στην τελευταία διετία, το πρωτογενές έλλειμμα μειώθηκε από τα 24,7 στα 5,2 δισ. ευρώ – ενώ τα ελλείμματα στην Ευρώπη αυξήθηκαν 603 δισ. ευρώ. Ανακτήθηκε η μισή ανταγωνιστικότητα από αυτήν που είχαμε χάσει έναντι των Ευρωπαίων εταίρων. Θεσμοθετήθηκαν μεταρρυθμίσεις που επί 10ετίες εκκρεμούσαν. Κι άρχισε το ξήλωμα της κοινωνικοποιημένης διαφθοράς, ενώ κάποιοι επιφανείς κλέφτες μπαίνουν στη θέση τους – στη φυλακή. 

Το διακύβευμα των εκλογών είναι αν θα τιναχτούν στον αέρα όσα με θυσίες έγιναν κατορθωτά και θα αποσυρθούμε από το ευρώ (και την Ευρωπαϊκή Ενωση…) ή θα συνδυαστούν οι δυνάμεις ευρύτατου πολιτικού φάσματος με ευρωπαϊκό προσανατολισμό, για να ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση, αποτελεσματικά και με δικαιοσύνη. Ωστε «να απαγκιστρωθούμε από το Μνημόνιο χωρίς να αποσυρθούμε από την Ευρωζώνη».

Ο υπαρκτός οδικός χάρτης αυτής της πορείας είναι η νέα δανειακή συμφωνία και η υλοποίηση των πολιτικών που απορρέουν από αυτήν. Με ορόσημα την αναστροφή της ύφεσης το 2013, την παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων από το 2014 και το ξεκλείδωμα των διεθνών αγορών μετά το 2015, ώστε να αντληθούν κεφάλαια για ανάπτυξη και να αρχίσουν η αναπλήρωση των εισοδηματικών απωλειών και η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας. Η αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών στην Ευρώπη, που σηματοδοτεί η εκλογή Ολάντ, μπορεί να μας διευκολύνει. Η επιμήκυνση της ευρωπαϊκής ομπρέλας έως και το 2015 εφόσον απαιτηθεί, είναι ένα μαξιλάρι ασφαλείας. Αλλά, μια νέα κρίσιμη μεταβλητή για την ανάπτυξη είναι οι πέντε δυνατότητες που δημιούργησε η δανειακή σύμβαση για παροχή ρευστότητας στην οικονομία:   

(α) Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με ευρωπαϊκούς τίτλους (EFSF) που θα τους δέχεται το ευρωσύστημα ως ενέχυρο για άντληση ρευστότητας. 

(β) Η απελευθέρωση 10 δισ. ευρώ, που μέχρι τώρα διέθεταν οι τράπεζες για αγορά εντόκων γραμματίων του Δημοσίου. 

(γ) Η αποπληρωμή των 6 δισ. που χρωστά το κράτος σε ιδιώτες. 

(δ) Η απεμπλοκή των 14 δισ. του ΕΣΠΑ και των 2 δισ. της ΕΤΕπ.

(ε) Και, εφόσον εμπεδωθεί κλίμα ασφάλειας,  η σταδιακή επιστροφή ενός μέρους από τα 80 δισ. ευρώ καταθέσεις που έφυγαν εκτός τραπεζικού συστήματος.

Η διαπραγμάτευση με την τρόικα θα είναι διαρκής. Η προσαρμογή της χώρας θα διευκολύνεται στο μέτρο που θα πετυχαίνει τους στόχους της. Η προσπάθεια θα είναι εξαιρετικά σκληρή. Υποθέτω ότι, με εξαίρεση τον κ. Β. Βενιζέλο (λόγω και της θητείας του στο υπουργείο Οικονομικών), οι πολιτικοί αρχηγοί ίσως δεν πρόλαβαν να διαβάσουν το κείμενο με τις 77 δεσμεύσεις που οφείλει να υλοποιήσει η χώρα εντός διμήνου. Αν τις είχαν διαβάσει, θα ήταν εξαιρετικά αγχωμένοι: Είτε θα σχηματιστεί νέα κυβέρνηση αμέσως είτε θα διακινδυνεύσουμε την αναστολή δανειοδότησής μας μέχρι «να σκεφτούμε τι θα κάνουμε». 

Αναστολή δανειοδότησης συνεπάγεται τέσσερα ενδεχόμενα: Είτε 

(α) γίνεται άμεσα άγρια περικοπή κρατικών δαπανών με δεκάδες χιλιάδες απολύσεις κι όποιος αντέξει, είτε 

(β) το κράτος αναστέλλει μέχρι νεωτέρας τις πληρωμές του, από προμήθειες νοσοκομείων έως μισθούς και συντάξεις, είτε 

(γ) κόβουμε νόμισμα εσωτερικής κυκλοφορίας για να κάνουμε συναλλαγές μεταξύ μας, το οποίο θα υποτιμάται ραγδαία έναντι του ευρώ και πιθανότατα θα αποτελέσει τον προθάλαμο για το ενδεχόμενο 

(δ), δηλαδή την οικειοθελή απόσυρσή μας από το ευρώ και την έκδοση εθνικού νομίσματος. 

Το ΔΝΤ και η Ευρώπη έχουν σχέδια για όλα τα ενδεχόμενα.

Η διαδρομή που συμφέρει τη χώρα δεν είναι αχαρτογράφητη αλλά είναι εξαιρετικά ακανθώδης. Κανένα κόμμα μόνο του δεν μπορεί να διευθύνει αυτήν την πορεία και να αντέξει τις μεγάλες συγκρούσεις – κυρίως με τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Είναι φενάκη ότι οι μονοκομματικές κυβερνήσεις είναι συμπαγείς – οι σκληρότερες συγκρούσεις που έχουν γίνει είναι αυτές μεταξύ επιφανών μελών μονοκομματικών υπουργικών συμβουλίων. Οσον αφορά τη δράση των κυβερνήσεων που είχαν «λυμένα τα χέρια» τα τελευταία χρόνια, ήταν είτε καταστροφική είτε ατελέσφορη. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι η μεταρρύθμιση της Ελλάδας δεν μπορεί να γίνει χωρίς ευρεία κοινωνική στήριξη και συμμετοχή.


Για τη συγκρότηση αυτού του κοινωνικού μετώπου, είναι απολύτως ανεπαρκής μια «αυτοδύναμη» κυβέρνηση. Αλλά δεν επαρκεί ούτε μια κυβέρνηση δύο μόνο κομμάτων – αν υποθέσουμε ότι δύο κόμματα πράγματι διαθέτουν την απαιτούμενη πλειοψηφία εδρών.

Προϋπόθεση για σταθερότητα (μακριά από την παραλυτική προσφυγή σε διαδοχικές εκλογές…) είναι ο σεβασμός της λαϊκής βούλησης για κυβερνήσεις συνεργασίας. Είναι ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας, στη βάση κοινού προγράμματος, με τη συμμετοχή καταξιωμένων συμπολιτών μας (είτε βρεθούν είτε όχι στα βουλευτικά έδρανα) και πολιτικών δυνάμεων ευρέως φάσματος, συμπεριλαμβανομένης της Αριστεράς που έχει σαφή ευρωπαϊκό προσανατολισμό και αντιμετωπίζει κριτικά τη νέα δανειακή συμφωνία χωρίς να θέσει θέμα ακύρωσής της.


Το ασφαλές θεμέλιο μιας ισχυρής πολιτικής διεύθυνσης είναι ένας μεγάλος Ιστορικός Συμβιβασμός. Μια Συμμαχία για την ανάπτυξη της χώρας μέσα στην Ευρωζώνη. Αυτό, δηλαδή, που είχε προταθεί και έπρεπε να είχε γίνει αμέσως μετά τις εκλογές του 2009. Αλλά δεν έγινε…