Αποκρατικοποιήστε τα κόμματα, τώρα!

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του Νικου Μαραντζιδη

Αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Τα πολιτικά κόμματα ορίζονταν, μέχρι πρόσφατα, ως εθελοντικές ενώσεις πολιτών που οργανωμένα εξέφραζαν κοινωνικές ομάδες και συλλογικά συμφέροντα, ιδεολογίες και πολιτικά σχέδια για το μέλλον. Οργανικά μέλη της κοινωνίας των πολιτών, τα κόμματα θεωρούνταν οι φορείς εκείνοι που συνέδεαν τις διεκδικήσεις τμημάτων της κοινωνίας με το κράτος. Υπό μία έννοια, τα κόμματα αποτελούσαν τους αγωγούς που μετέφεραν αιτήματα και επιδιώξεις από τα κάτω (πολίτες) προς τα πάνω (κράτος).

Οι μεταβολές που συντελέστηκαν σε πολλά επίπεδα εδώ και αρκετές δεκαετίες μετέτρεψαν τα κόμματα από εκφραστές της κοινωνίας σε τμήματα του κράτους, ακριβέστερα σε καταληψίες του κράτους και των κρατικών θεσμών. Η σχέση των κομμάτων με το κράτος είναι πλέον τόσο στενή, ώστε να αδυνατεί κανείς να διακρίνει ποια είναι τα σύνορα ανάμεσά τους. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η μεταμόρφωση των κομμάτων σε ισχυρούς μηχανισμούς, που αναπαράγονται υφαρπάζοντας πόρους που προέρχονται από τους πολίτες, ενεργώντας υποτίθεται στο όνομά τους.

Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης έχουν περιγραφεί κατ’ επανάληψη. 

Τα κόμματα δεσμεύουν πλούτο αντί να απελευθερώνουν, βάζουν εμπόδια στην ελευθερία αντί να της ανοίγουν τον δρόμο, ενισχύουν τη διαφθορά αντί να την καταπολεμούν, εμποδίζουν την ανάπτυξη αντί να την προωθούν. Διαμορφώνοντας μια κλειστή ολιγοπωλιακή αγορά που συντηρείται από το κράτος, τα κόμματα, από εκφραστές της κοινωνίας έχουν γίνει οι δυνάστες της και σε κάθε περίπτωση έχουν αυτονομηθεί από αυτήν. Ολοένα πιο σπάταλα και άπληστα, λεηλατούν τα χρήματα των ανήμπορων να αντιδράσουν φορολογουμένων.

Βιώνουμε αναμφίβολα μια ασφυκτική κατάσταση. Είναι όμως κατανοητό, πως α-κομματική δημοκρατία δεν μπορούμε να φανταστούμε να υπάρχει, προς το παρόν τουλάχιστον. Καμιά κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν μπορεί ουσιαστικά να λειτουργεί αν δεν υπάρχουν πολιτικά κόμματα, που να επιτελούν ουσιώδεις ρόλους μέσα στο πλαίσιο αυτής. Η λύση, λοιπόν, δεν πρέπει να αναζητηθεί προς την κατεύθυνση μιας υποτιθέμενης κατάργησης των πολιτικών κομμάτων. Αυτό εκτός από αφελές και εντελώς ανέφικτο, μόνο ως προθάλαμος του αυταρχισμού θα μπορούσε να λειτουργήσει.

Η λύση βρίσκεται, κατά τη γνώμη μου, στην ιδέα της αποκρατικοποίησης των κομμάτων, δηλαδή στον διαχωρισμό ανάμεσα στα κόμματα και τις κρατικές δομές. Ετσι πετυχαίνουμε, κατ’ αρχήν, να ελαφρύνουμε τους πολίτες από το βάρος μιας τεράστιας σπατάλης, καθώς πρώτιστος στόχος είναι να πάψουμε να συντηρούμε μια τόσο ακριβή δημοκρατία. Επιπλέον, με το σχέδιο αυτό ξαναδίνουμε στα κόμματα το κίνητρο να ξανασυνδεθούν με την κοινωνία, ώστε να αποτελέσουν εκ νέου εκφραστές πραγματικών κοινωνικών συμφερόντων και πολιτικών σχεδίων και να πάψουν να συμπεριφέρονται ως θαμώνες μιας λέσχης κακομαθημένων και κρατικοδίαιτων εισοδηματιών. Η αποκρατικοποίηση των κομμάτων σημαίνει ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών έναντι του αυταρχικού κράτους και εντέλει αναζωογόνηση της ίδιας της πολιτικής.

Προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η αποκρατικοποίηση είναι απαραίτητο να προωθηθούν κάποιες συγκεκριμένες αλλαγές:

- Να θεσπιστεί πραγματικός διαχωρισμός της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας, μέσω αφενός της συγκρότησης της κυβέρνησης αποκλειστικά από εξωκοινοβουλευτικούς υπουργούς και αφετέρου με την άμεση εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.

- Να σταματήσει η υποχρεωτική χρηματοδότηση των κομμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εχω συστηματικά υποστηρίξει την ανάγκη να σταματήσει κάθε χρηματοδότηση χωρίς την ατομική συναίνεση του φορολογουμένου. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει ως συνέπεια να γίνουν τα κόμματα περισσότερο υπεύθυνα ως προς τη διαχείριση των πόρων, καθώς θα ξέρουν πως η χρηματοδότησή τους δεν είναι απεριόριστη και κυρίως δεν θα εξαρτάται από αυτά τα ίδια αλλά από την αποκλειστική βούληση των πολιτών - φορολογουμένων.

- Να επιτραπεί η οικονομική υποστήριξη στα κόμματα από ιδιώτες, επιχειρήσεις ή φορείς αρκεί τα έσοδα να δηλώνονται μέσω δημόσια προσβάσιμων φορολογικών δηλώσεων των κομμάτων και να μην προέρχονται από ξέπλυμα μαύρου χρήματος και οποιεσδήποτε άλλες εγκληματικές δραστηριότητες.

- Να καταργηθεί η δυνατότητα να εργάζονται μετακλητοί δημόσιοι υπάλληλοι στα πολιτικά κόμματα, που πληρώνονται από τους φορολογουμένους για να κάνουν άλλη εργασία (π. χ. εκπαιδευτικοί). Οι φορολογούμενοι πληρώνουν τους δημοσίους υπαλλήλους για να υπηρετούν την κοινωνία στο σύνολό της, όχι διαιρέσεις αυτής. Αν τα κόμματα χρειάζονται υπαλλήλους μπορούν είτε να βρουν εθελοντές είτε να τους πληρώνουν από τα δικά τους χρήματα.

- Να περιορισθούν οι έμμισθες πολιτικές θέσεις (σύμβουλοι κ. λπ.) στις δομές της κρατικής διοίκησης. Η κρατική πολιτική πρέπει να ασκείται κατά βάση από υπαλλήλους καριέρας και όχι από έμμισθα στελέχη κομμάτων. Αυτό βοηθάει στην εμπέδωση της αντίληψης της συνέχειας του κράτους.

- Να καταργηθεί η χρηματοδότηση των συνδικαλιστικών σωματείων, παρατάξεων κ. λπ. από το κράτος. Στην πραγματικότητα η χρηματοδότηση αυτή δεν αποτελεί κάποιας μορφής κοινωνική πολιτική, αλλά μια ακόμη υφαρπαγή του χρήματος των φορολογουμένων με κατεύθυνση κομματικές - συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες.

Το πολιτικό σύστημα που μας οδήγησε στη χρεοκοπία και τον διεθνή εξευτελισμό πρέπει να αλλάξει δομικά αν θέλουμε να σώσουμε τη δημοκρατία μας από νέα υποβάθμιση. Μια νέα θεσμική πραγματικότητα οφείλει να γεννηθεί, προκειμένου να ανακοπεί η πορεία προς την παρακμή.