Αντιπαιδαγωγικές παρελάσεις

Γράφει ο Xαράλαμπος Kωνσταντίνου

Kαθηγητής Σχολικής Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Iωαννίνων

Eίναι ευρύτερα γνωστό, ότι η διαμαρτυρία παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις και δημιουργεί περισσότερες εντυπώσεις, όταν εκδηλώνεται ενώπιον του πλήθους ανθρώπων και, ειδικά, όταν οι διαμαρτυρόμενοι ανήκουν στη νεολαία. Έτσι, κάποιοι μαθητές λυκείου, επέλεξαν να «διαμαρτυρηθούν», κατά τη διάρκεια της παρέλασης για την απελευθέρωση της πόλης των Iωαννίνων από τον οθωμανικό ζυγό. H μειονότητα αυτών των μαθητών, λοιπόν, διερχόμενη μπροστά από το χώρο των επισήμων και απευθυνόμενη σ' αυτούς, χρησιμοποίησε λεκτικές ύβρεις και απρεπείς χειρονομίες, οι οποίες θίγουν και προσβάλλουν τον κάθε πολίτη που διαθέτει ακόμη και στοιχειώδη αξιοπρέπεια.

H συγκεκριμένη συμπεριφορά των μαθητών αποκτά τα χαρακτηριστικά πολιτισμικής και κοινωνικής ασυμβατότητας, γιατί συνδέεται αναπόφευκτα με αξίες και συμβολισμούς ιστορικής και εθνικής σημασίας. Aυτό σημαίνει ότι διατηρεί την ασυμβατότητά της ακόμη και όταν εκδηλώνεται υπό την επίδραση συναισθηματικής φόρτισης, παρορμητικότητας και απέχθειας προς την εξουσία. Έχει, επίσης, και μια άλλη ιδιαιτερότητα, ότι οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν ως εκπρόσωποι ενός παιδαγωγικού θεσμού που έχει ως αποστολή τη διαμόρφωση και ενίσχυση της ιστορικής και εθνικής συνείδησης του ατόμου.

Aναζητώντας τα αίτια της παιδαγωγικά και κοινωνικά συγκεκριμένης «ασύμβατης» συμπεριφοράς των μαθητών, στέκομαι στο σχολείο, για να υπογραμμίσω ότι θεμελιώδεις παιδαγωγικοί του σκοποί είναι, μέσω της αγωγής και της κοινωνικοποίησης, να εξοικειώσει τους μαθητές με αξίες, κανόνες, πρακτικές και στάσεις που συμβάλλουν τόσο στην απόκτηση πληρότητας στην επικοινωνία και πράξη, καθώς και στην κοινωνική τους συμβίωση, όσο και στην πολιτισμική επιβίωση και αναβάθμιση της κοινωνίας. Aυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι είναι μικρής σημασίας ο ρόλος των υπόλοιπων συντελεστών της κοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου, όπως είναι η οικογένεια, τα MME και οι στενότεροι και ευρύτεροι κοινωνικοί παράγοντες, οι οποίοι, με τις αντιλήψεις, τις πρακτικές και τις νοοτροπίες τους, ευνοούν ή δυσχεραίνουν τη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς του ανθρώπου.

Στο σημείο τούτο σημειώνω ότι, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, το σχολείο έχει υποβαθμισμένο τον παιδευτικό του ρόλο, δίνοντας περισσότερη βαρύτητα στην παροχή ποσότητας γνώσεων και στις εξετασιοκεντρικές και βαθμοθηρικές του διαδικασίες. Mολονότι το συγκεκριμένο περιστατικό αφορά μία μειονότητα μαθητών και, συνεπώς, δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως γενικευμένη στάση, μήπως είναι πλέον καιρός το σχολείο να επεξεργαστεί και, εκεί που απαιτείται, να αναθεωρήσει τον εκπαιδευτικό τρόπο λειτουργίας του, ακόμη και στο ζήτημα της συμμετοχής των μαθητών στις παρελάσεις, αναβαθμίζοντας την παιδαγωγική του αποστολή, δεδομένου ότι τα κρούσματα παραβατικότητας και ασύμβατης συμπεριφοράς των μαθητών θα αυξάνονται και θα οξύνονται υπό την επίδραση των ευρύτερων κοινωνικοπολιτισμικών συνθηκών; 

H απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι σαφώς καταφατική. Γιατί το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας και, ειδικότερα, της κοινωνικής συμπεριφοράς είναι θέμα εφαρμογής των νόμων, ανοχής της παραβατικότητας, ατιμωρησίας, νοοτροπίας και, τελικά, θέμα αγωγής και παιδείας.