Η απεργιακή άνοιξη της Κίνας και η Δύση

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’80, βιομηχανικοί εργάτες της Ανατολικής Γερμανίας εκμυστηρεύονταν σε Δυτικούς επισκέπτες: «Εμείς εδώ μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε στην καντίνα του εργοστασίου εναντίον των διευθυντών μας, αλλά δεν τολμάμε να πούμε λέξη για τον Χόνεκερ και το καθεστώς. Εσείς, στη Δύση, μπορείτε να λέτε ό,τι θέλετε δημοσίως για την κυβέρνησή σας, αλλά στον χώρο εργασίας δεν τολμάτε να πείτε το παραμικρό εναντίον των αφεντικών σας».

Η χονδροειδής αυτή διάκριση μοιάζει να επιβιώνει, στις μέρες μας, στην πρόδηλη ασυμμετρία ισχύος μεταξύ των εργαζομένων στις δυτικές Δημοκρατίες και σε εκείνους της Λαϊκής Κίνας. Σε χώρες σαν την Ελλάδα, την Ισπανία ή και τη Γαλλία, οι εργαζόμενοι έχουν πολιτικές ελευθερίες και λιγότερο ή περισσότερο ανεξάρτητα συνδικάτα. Ωστόσο, η μαζική ανεργία, η δαμόκλειος σπάθη της απόλυσης και η οικονομική ομηρία των χρεωμένων νοικοκυριών ασκούν πολύ αποτελεσματικότερη «τρομοκρατία» από τον όποιο πολιτικό απολυταρχισμό. Αποτέλεσμα είναι οι συνδικαλιστικές αντιδράσεις να υστερούν δραματικά έναντι των καταιγιστικών μέτρων δημοσιονομικής «εξυγίανσης».

Αντίθετα, στην Κίνα οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να επιλέξουν κόμμα και τα συνδικάτα είναι κηδεμονευόμενα. Παρ’ όλα αυτά, εδώ και ενάμιση μήνα οι Κινέζοι καταπλήσσουν τον κόσμο με μια αλυσιδωτή έκρηξη «άγριων» απεργιών, οι οποίες, μάλιστα, αποδεικνύονται αποτελεσματικότατες, αποφέροντας αυξήσεις μισθών από 30% έως και 70%.

Επίκεντρο της εργατικής «άνοιξης της Κίνας» είναι οι παράκτιες περιοχές, από τις οποίες ξεκίνησε το οικονομικό θαύμα που μετέτρεψε την τριτοκοσμική χώρα σε βιομηχανικό εργαστήρι του πλανήτη. Ρόλο πυροκροτητή έπαιξε η βιομηχανία Foxconn, η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής ηλεκτρονικών συσκευών στον κόσμο, της οποίας μόνο το εργοστάσιο στο Σενζέν απασχολεί 400.000 εργάτες. Οι αλυσιδωτές αυτοκτονίες εργαζομένων προκάλεσαν εθνικό σοκ, αποκαλύπτοντας τη σκοτεινή όψη του κινεζικού θαύματος, με μηνιαίους μισθούς των 65 ευρώ, για εβδομαδιαία εργασία 60 ωρών.

Οι επιτυχίες των απεργών ενθάρρυναν τους συναδέλφους τους σε άλλες πολυεθνικές -Honda, Toyota, Hyundai- να κατέβουν σε απεργίες, εκτός επίσημων συνδικάτων (συντονίστηκαν μέσω Διαδικτύου και SMS), πετυχαίνοντας θεαματικές βελτιώσεις. Η δύναμη των απεργών προέρχεται από την ίδια τη δυναμική ανάπτυξη του κινεζικού... καπιταλισμού, που διψά για εργατικά χέρια (εν μέρει, λόγω και της πολιτικής του ενός παιδιού που ακολουθεί το καθεστώς).

Η αλήθεια είναι ότι το ΚΚ Κίνας έτεινε ευήκοα ώτα στις εργατικές διεκδικήσεις. Το ηγετικό δίδυμο Χου Ζιντάο- Γουέν Τζιαμπάο προωθεί μια πολιτική σταδιακής αλλαγής οικονομικού μοντέλου, έτσι ώστε η Κίνα να πάψει να στηρίζεται κυρίως στα χαμηλά μεροκάματα και να ανέβει τη σκάλα της υψηλής τεχνολογίας. Επιπλέον, η άνοδος των ημερομισθίων και του κοινωνικού μισθού αποτελεί προϋπόθεση για την ουσιαστική αύξηση της εσωτερικής κατανάλωσης, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια ορισμένη απεξάρτηση από τις συρρικνούμενες αγορές των δυτικών μητροπόλεων. Την επιτάχυνση των αλλαγών στην κατεύθυνση ενός «κινεζικού New Deal», ζητάει ο Λι Κετσουάν, ο οποίος φέρεται να έχει ήδη επιλεγεί ως ο επόμενος πρωθυπουργός της Κίνας.

Αποτελεί ειρωνεία της Ιστορίας το γεγονός ότι, τη στιγμή που η Αμερική και η Ευρώπη βυθίζονται στη δημοσιονομική κρίση και τη δρακόντεια λιτότητα, ο παγκόσμιος καπιταλισμός ευελπιστεί να βγει από το τέλμα χάρη στους κινητήρες της κομμουνιστικής Κίνας και της αριστερόστροφης Λατινικής Αμερικής. Ακολουθώντας κατά πόδας την Κίνα, η Βραζιλία του παλιού τορναδόρου Λούλα, ο οικονομικός γίγαντας του αμερικανικού Νότου, αναπτύσσεται με ετήσιο ρυθμό 7.5% - τον μεγαλύτερο τα τελευταία 24 χρόνια. Αλλά ακόμη και η Βολιβία του αριστερού σύμμαχου των Κάστρο και Τσάβες, Εβο Μοράλες, επιβραβεύτηκε για τη δημοσιονομική ευρωστία της από τη Standard & Poor’s, την ίδια στιγμή που Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία ανέβαιναν τον Γολγοθά τους.

Εν ολίγοις: στην Ανατολή και τον Νότο, η ευρωστία της καπιταλιστικής ανάπτυξης συμβαδίζει με την ανάλογα δυναμική ωρίμανση της κοινωνικής αμφισβήτησης. Αντίθετα, στον μεταβιομηχανικό Βορρά, η κρίση του συστήματος βρίσκει το κατοπτρικό της είδωλο στην όχι λιγότερο δραματική κατατονία των αντιπάλων του. Ωστόσο, τίποτα ακόμη δεν έχει κριθεί οριστικά και τα σοβαρότερα φαίνεται ότι έπονται- για όλους.