Εκλογές στα Κατεχόμενα και Κυπριακό

Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη

(επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικού συνεργάτη του ΕΛΙΑΜΕΠ)

Η εκλογή του Ντερβίς Ερογλου στις πρόσφατες εκλογές στα Κατεχόμενα της Κύπρου αποτελεί σαφή ήττα των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων του τουρκοκυπριακού πολιτικού συστήματος. Αυτή ωστόσο πρέπει να ιδωθεί στις πραγματικές της διαστάσεις.

Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ τιμωρήθηκε από τους εκλογείς, διότι απέτυχε να κεφαλαιοποιήσει πολιτικώς τη θετική ψήφο των Τουρκοκυπρίων στο δημοψήφισμα του 2004 για το σχέδιο Ανάν, προς την κατεύθυνση της άρσεως της διεθνούς απομόνωσής τους. Ως ο πλέον φιλοευρωπαίος Τουρκοκύπριος πολιτικός, χρεώθηκε και την απογοήτευση των Τουρκοκυπρίων από την ευρωπαϊκή πολιτική στο Κυπριακό. Του καταλογίσθηκε επίσης η αποτυχία του σε καίρια ζητήματα εσωτερικής πολιτικής, όπως η οικονομική ανάπτυξη και η διαφάνεια, τα οποία διατηρούν τη σημασία τους στη διαμόρφωση της εκλογικής βούλησης.

Οι επιπτώσεις αυτής της αποτυχίας στην προοπτική επιλύσεως του Κυπριακού δεν πρέπει να υπερεκτιμηθούν. Η εκλογή Ερογλου από μόνη της είναι αδύνατον να αποτελέσει εμπόδιο στην επίλυση του Κυπριακού, ακριβώς λόγω των στενών δεσμών εξαρτήσεως της τουρκοκυπριακής ηγεσίας με την τουρκική κυβέρνηση.

Οταν ο Ταλάτ είχε ανέλθει στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, είχε πνεύσει άνεμος αισιοδοξίας σε ελληνικά και ελληνοκυπριακά ΜΜΕ, λόγω των διαλλακτικών θέσεων που είχε εκφράσει ως ηγέτης της αντιπολιτεύσεως. Η αισιοδοξία όμως αυτή εξανεμίσθηκε, όταν διαπιστώθηκε ότι οι θέσεις του Ταλάτ ως ηγέτη των Τουρκοκυπρίων προσαρμόσθηκαν βαθμιαίως με τις κατευθυντήριες γραμμές της Αγκυρας.

Αν ο Ταλάτ υποχρεώθηκε να προσεγγίσει τις απόψεις της Αγκυρας στο Κυπριακό, είναι πολύ δύσκολο να φαντασθεί κανείς πώς ο Ερογλου θα επιτύχει να επιβάλει τις δικές του θέσεις στην κυβέρνηση Ερντογάν. Θα ήταν ανακριβής και η σύγκριση του ρόλου του Ερογλου με αυτόν που έπαιξε επί δεκαετίες ο Ραούφ Ντενκτάς. Ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων δεν απολαύει του κύρους και της επιρροής του Ντενκτάς. Απολαμβάνοντας τη φήμη του «ήρωα του τουρκισμού» καθώς και διαθέτοντας στενούς δεσμούς με την τουρκική στρατογραφειοκρατία, ο Ντενκτάς είχε τη δυνατότητα παρεμβάσεως στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα της Τουρκίας σε βαθμό που να επιβάλλει ή τουλάχιστον να συγκαθορίζει την τουρκική πολιτική για το Κυπριακό.

Τέτοια δυνατότητα δεν πρόκειται να έχει ο Ερογλου, πολύ περισσότερο στον βαθμό που υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είναι ένας πολιτικός με ξεκάθαρες απόψεις και στρατηγικές προτεραιότητες για τα διμερή προβλήματα της Τουρκίας και τον διεθνή της ρόλο. Οι παραδοσιακοί υποστηρικτές του Ντενκτάς και της πολιτικής του στην Αγκυρα είναι αποδυναμωμένοι όσο ποτέ. Πολλοί κινούνται μεταξύ ανακριτικού γραφείου και φυλακής.

Αν υπάρχει ένας πραγματικός λόγος απαισιοδοξίας για την επίλυση του Κυπριακού στο προσεχές μέλλον, είναι οι μειωμένες δυνατότητες των κυβερνήσεων Ελλάδος και Τουρκίας να δαπανήσουν πολιτικό κεφάλαιο υποστηρίζοντας μια αναπόφευκτα συμβιβαστική λύση του προβλήματος, η οποία μάλλον θα απογοητεύσει την κοινή γνώμη και των δύο χωρών.

Η βαριά οικονομική κρίση στην Ελλάδα περιορίζει τις δυνατότητες της κυβερνήσεως Παπανδρέου για την ανάληψη τολμηρών πρωτοβουλιών οι οποίες θα οδηγούσαν σε νέες πολιτικές συγκρούσεις. Στην Τουρκία, η αντιπαράθεση της κυβερνήσεως Ερντογάν με την κεμαλική στρατογραφειοκρατία μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές.

Οι τελευταίες θα πραγματοποιηθούν το αργότερο τον Ιούλιο του 2011, οπότε η Τουρκία θα εισέλθει ούτως ή άλλως σε μια μακρά προεκλογική περίοδο κατά την οποία θα ήταν μάλλον παράλογο να περιμένουμε εντυπωσιακές πρωτοβουλίες από την πλευρά της κυβερνήσεως Ερντογάν. Αυτά σημαίνουν ότι το βάρος της επισπεύσεως των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού πέφτει στην κυπριακή κυβέρνηση. Αυτή θα είναι μια αποστολή δύσκολη αλλά αναγκαία, καθώς ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της νομιμοποιήσεως των τετελεσμένων του 1974.