Κρατήστε τα καπέλα και τα πορτοφόλια σας. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το παγκόσμιο σύστημα συγκρατείτο σε μεγάλο βαθμό από τέσσερα βασικά στοιχεία τα οποία σήμερα δείχνουν να διαλύονται ταυτόχρονα. Το εάν θα επιτευχθεί η ανασύστασή τους - αρχής γενομένης από τις ΗΠΑ - θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό τι θα συμβεί στα πορτοφόλια μας και το εάν τα καπέλα μας θα τα παρασύρει ο άνεμος.
Ας το πω ξεκάθαρα: η Ευρωπαϊκή Ενωση διαλύεται. Ο αραβικός κόσμος διαλύεται. Το αναπτυξιακό μοντέλο της Κίνας βρίσκεται υπό πίεση και το αμερικανικό καπιταλιστικό μοντέλο που βασίστηκε στις πιστώσεις έχει υποστεί προειδοποιητική καρδιακή ανακοπή και χρειάζεται πλήρη αναμόρφωση.
Να αντιμετωπιστεί ακόμα και ένα εξ αυτών είναι μέγα θέμα. Το να αντιμετωπιστούν και τα τέσσερα - και μάλιστα σε μια εποχή που ο κόσμος δεν ήταν ποτέ τόσο αλληλοεξαρτώμενος - προκαλεί δέος. Βρισκόμαστε και πάλι «παρόντες στη δημιουργία» - του τι ακριβώς μένει να το δούμε.
Ας αρχίσουμε από τη Μέση Ανατολή, την πετρελαιοπαραγωγό περιοχή του κόσμου. Οι Λίβυοι μόλις ενώθηκαν με τους Τυνήσιους, τους Αιγύπτιους και τους Υεμένιους για την ανατροπή του δικτάτορά τους, ενώ οι Σύροι και οι Ιρανοί εύχονται να ακολουθήσουν σύντομα. Εν ευθέτω χρόνω, κάθε ολιγάρχης στη Μέση Ανατολή θα έχει απομακρυνθεί ή θα εξαναγκαστεί να μοιραστεί την εξουσία. Το παλαιό μοντέλο δεν αντέχει πλέον.
Λίγο πιο βόρεια, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η ευρωζώνη ήταν μια ωραία ιδέα: ας αποκτήσουμε μια νομισματική ένωση και ένα κοινό νόμισμα αλλά ας έχει ο καθένας τη δική του δημοσιονομική πολιτική, φθάνει να ορκίζονται ότι θα εργάζονται και θα κάνουν οικονομία όπως οι Γερμανοί. Δυστυχώς, ήταν πολύ καλό για να είναι αληθινό. Τα μεγάλα κυβερνητικά προγράμματα στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών, που όμως δεν διέθεταν τα έσοδα από την τοπική παραγωγή για να τα χρηματοδοτήσουν, οδήγησαν στη συσσώρευση του χρέους - μεγάλο μέρος του οποίου έχουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες.
Οι επιμελείς Βορειο-ευρωπαίοι κάνουν μια νέα συμφωνία με τις χώρες που έχουν τεράστιο χρέος - Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία. Δεν είναι πιθανόν οι Γερμανοί να φύγουν από την ΕΕ, μια και μεγάλο μέρος των εξαγωγών τους πηγαίνει ακριβώς σε αυτές τις μη ανταγωνιστικές χώρες. Ομως πόση λιτότητα μπορούν να απορροφήσουν ακόμα αυτές οι χώρες, ιδιαίτερα εάν προκληθούν κοινωνικές εντάσεις από την όλο και μεγαλύτερη ύφεση; Πολλοί περισσότεροι από τους Λονδρέζους θα κατεβούν στους δρόμους. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα γίνει πιο μικρή ή πιο σφιχτή, αλλά στη διαδικασία θα περάσει μέσα από μια χαοτική μετάβαση.
Πηγαίνοντας ανατολικά, η Κίνα στηρίζεται σε ένα μοντέλο βασισμένο πάνω σε ένα υποβαθμισμένο νόμισμα και ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών, με χαμηλή εσωτερική κατανάλωση και υψηλές καταθέσεις. Αυτό επέτρεψε στο Κομμουνιστικό Κόμμα να διατηρήσει μια μοναδική ανταλλαγή με τον λαό της χώρας: σας δίνουμε θέσεις εργασίας και ένα βελτιωμένο επίπεδο ζωής και εσείς μας αφήνετε να διατηρήσουμε την εξουσία. Αυτή η συμφωνία τώρα φαίνεται να απειλείται. Η διαρκής ανεργία στις ευρωπαϊκές και στις αμερικανικές αγορές της Κίνας κάνει το μοντέλο του Πεκίνου πιο ευάλωτο. Η Κίνα, επίσης, θα πρέπει να πλουτίσει πριν γεράσει. Θα πρέπει να περάσει από τους δύο γονείς που κάνουν οικονομίες για ένα παιδί, στο ένα παιδί που θα πληρώνει τις συντάξεις των δύο γονιών. Θα πρέπει να περάσει σε μια οικονομία γνώσης, υπηρεσιών και καινοτομιών, κάτι που απαιτεί περισσότερη ελευθερία και δικαιοσύνη.
Οσο για τις ΗΠΑ, διαπρέψαμε τις τελευταίες δεκαετίες με μια οικονομία βασισμένη στις πιστώσεις και στην κατανάλωση, ενώ διατηρήσαμε μια μεσαία τάξη με τη χρήση στεροειδών (εύκολα δάνεια, υποθήκες και κατασκευές) και λιγότερες σταθερές βάσεις (εκπαίδευση, ανάπτυξη δεξιοτήτων και καινοτομία). Αυτό μας έβαλε βαθιά σε μια τρύπα και ο μόνος τρόπος για να βγούμε από εκεί είναι μια νέα, υβριδική πολιτική που συνδυάζει περικοπές στις δαπάνες, αυξήσεις φόρων, φορολογικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στις υποδομές, στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στην παραγωγή. Ομως αυτό το μείγμα δεν βρίσκεται στην ατζέντα κανενός από τα δύο κόμματα. Είτε τα δύο κόμματα στις ΗΠΑ θα βρουν έναν τρόπο να συνεργαστούν στη μέση ή ένα τρίτο κόμμα θα εμφανιστεί - αλλιώς θα έχουμε εγκλωβιστεί με χειρότερα αποτελέσματα.
Οταν ο κόσμος βιώνει τόσες πολλές διαστρεβλώσεις και αλλαγές ταυτόχρονα - και ενώ η ανεργία βρίσκεται ήδη στα ύψη και οι οικονομίες είναι ασθενείς - η ανάγκη ο πιο σημαντικός πυλώνας όλων, οι ΗΠΑ, να είναι σταθερός αποτελεί το πιο κομβικό σημείο. Εάν δεν σοβαρευτούμε - κάτι που θα απαιτεί συλλογική δράση την οποία συνήθως επιδεικνύουμε μόνο σε περίοδο πολέμου - δεν πρόκειται μόνο να παρατείνουμε την αμερικανική κρίση, αλλά θα συμβάλουμε σε μία παγκόσμια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου