Τα κοινωνικά τείχη υψώνονται ήδη

Tης Τασουλας Kαραϊσκακη

Μια παράπλευρη, αλλά βαρύνουσα, συνέπεια της οικονομικής κρίσης είναι οι επιπτώσεις της στους οικογενειακούς και κοινωνικούς δεσμούς. Θα αντέξει το πολυδοκιμασμένο ελληνικό «κύτταρο», η πολυδιασπασμένη ελληνική κοινωνία τη ραγδαία κλιμάκωση της κρίσης, το καμίνι του αίματος, την πίκρα του κάθε κυττάρου μετά τις «καταιγίδες» ανακοινώσεων, αντιφατικών δηλώσεων, ανατριχιαστικών αποκαλύψεων, τη συνεχή αγωνία για το μέλλον, το οποίο ανά δίμηνο λαμβάνει ένα και μόνο όνομα: χρεοκοπία; 

Η αναδουλειά, όπως και οι παραπάνω ώρες δουλειάς για να καλυφθούν οι μειώσεις, οι διογκούμενες οικονομικές υποχρεώσεις, τα χρέη διαλύουν τα νοικοκυριά. Η ανέχεια φέρνει καθημερινή τριβή, γκρίνια, αισθήματα ενοχής, απομόνωση, καταρράκωση των γονέων, εκτροχιασμό των παιδιών. Οι σχέσεις των ανθρώπων στεγνώνουν, διαρρηγνύονται όταν η επιβίωση αποβαίνει η μοναδική τους ψύχωση. Η στέρηση επιτρέπει μόνο έναν τρόπο κατανόησης της πραγματικότητας - χρήμα. Η απουσία του οδηγεί εκτός κοινωνικής ζωής. Αλλά και στις οικογένειες μεσαίων εισοδημάτων, η συνειδητοποίηση ότι η οικονομική σταθερότητα έλαβε τέλος ανατρέπει εσωτερικές ισορροπίες.

Παράλληλα, ο ευρύτερος κοινωνικός ιστός, ήδη εύθραυστος από τη γρήγορη εγκατάλειψη του μοντέλου της κοινωνίας πρόνοιας -στο πλαίσιο της οποίας ο πιο αδύναμος είχε δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή- και την υιοθέτηση εκείνου των ιδιωτικών οραμάτων πλουτισμού και της ατομικής κούρσας υλικο-κοινωνικής επικράτησης, σταδιακά σπάει. Οι τάσεις ενοχοποίησης, γκετοποίησης της φτώχειας ενισχύονται. Δηλαδή διευρύνεται η πεποίθηση ότι οι φτωχοί είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την κατάστασή τους και αντιμετωπίζονται σαν ενοχλητικοί παρίες, ακόμη και σαν επικίνδυνη τάξη, άτομα με εγκληματικές προθέσεις...

Ο Γάλλος ανθρωπολόγος και κοινωνιολόγος Μαρσέλ Μος είχε παρομοιάσει την κοινωνία με έναν ζελέ που στέκεται όρθιος σε ισορροπημένες οικονομικά περιόδους, ο οποίος όμως με την οικονομική κρίση καταρρέει, τα μόριά του παύουν να έχουν συνοχή και σκορπούν. Η κοινωνία μετατρέπεται σε άθροισμα μονάδων που στροβιλίζονται στη δίνη των εξελίξεων.

΄Η χωρίζεται σε στρατόπεδα. Στη χώρα μας έχει ήδη κηρυχθεί πόλεμος μεταξύ κοινωνικών ομάδων και επαγγελματικών κλάδων, που «αλληλολιθοβολούνται» εκ περιτροπής. Οι αφορισμοί περισσεύουν (οι δημοσιογράφοι είναι ρουφιάνοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι κηφήνες, οι ταξιτζήδες απατεώνες, οι αγρότες καλομαθημένοι στις επιδοτήσεις αργόσχολοι, οι δικηγόροι λαμόγια κ. ο. κ.), τα κοινωνικά τείχη υψώνονται, το μίσος μεγαλώνει. Είναι ένας ιδιότυπος εμφύλιος σε πολλά μέτωπα, που τείνει να πλήξει καίρια την κοινωνική συνοχή.

Ταυτόχρονα η οικονομική θύελλα, τα κακά νέα με τη μορφή σημάτων SOS ότι το καράβι βουλιάζει, ο φόβος (δρώσα αρχή της εξατομίκευσης) μπροστά στην επικείμενη καταστροφή είναι πιθανό να ωθήσουν στο «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», οδηγώντας σε μια κοινωνία χωρίς τον πληθυντικό του «εμείς», που αποτελούσε πάντα το απάνεμο καταφύγιο της ύπαρξης, σε ένα «σφαγείο» με μυριάδες κανιβαλίσκους ανταγωνιστές των πάντων, σε έναν κόσμο πρωτόγονο, βάρβαρο, χωρίς μπούσουλα, χωρίς ιδεώδες, δηλαδή χωρίς μέλλον.

Εγινε αντιληπτή από τους ιθύνοντες αυτή η διάσταση του κόσμου μας;