Αναζητώντας την κάθαρση

Tης Mαριας Kατσουνακη

Η δήμευση της περιουσίας εκείνων που απέκτησαν αγαθά με παράνομο τρόπο έχει εγκατασταθεί στο λεξιλόγιο των ημερών. Παράγοντες του ποδοσφαίρου, της πολιτικής, της οικονομικής ελίτ του μαύρου χρήματος (μεγαλογιατροί φοροδιαφεύγοντες επί χρόνια, εισοδηματίες που δεν πλήρωναν -για 20 διαμερίσματα!- ούτε ένα ευρώ στην εφορία, κ.ο.κ.), δεν θα έπρεπε να συμβάλλουν έστω και αναδρομικά στην αποκατάσταση της αδικίας;

Το ελληνικό Σύνταγμα, από το 1864, απαγορεύει ρητά τη γενική δήμευση, ενώ επιτρέπει τη μερική. Το άρθρο 76 του Ποινικού Κώδικα ορίζει, μεταξύ άλλων: «αντικείμενα που είναι προϊόντα κακουργήματος ή πλημμελήματος το οποίο πηγάζει από δόλο, καθώς και το τίμημά τους, και όσα αποκτήθηκαν με αυτά, επίσης και αντικείμενα που χρησίμευσαν ή προορίζονταν για την εκτέλεση τέτοιας πράξης μπορούν να δημευθούν αν αυτά ανήκουν στον αυτουργό ή σε κάποιον από τους συμμετόχους. Για άλλες αξιόποινες πράξεις, το μέτρο αυτό μπορεί να ληφθεί μόνο στις περιπτώσεις που ορίζει ειδικά ο νόμος». Η υπόθεση παραπέμπεται στα δικαστήρια, τα οποία είναι και αρμόδια να επιβάλλουν την ποινή.

Η διαδικασία δεν είναι (και οφείλει να μην είναι) απλή. Ομως, όταν η οικονομική κρίση αποκαλύπτει, με στοιχεία, διαφθορά μεθοδευμένη και σε βάθος, ασυδοσία που καλλιεργούσε η διαπλοκή και η ατιμωρησία, δεν μπορεί να μην καταβάλλεται κανένα τίμημα. Η κωλυσιεργία, που βρίσκει αναπάντεχο σύμμαχο στη γραφειοκρατία, επιτείνει το αίσθημα αδικίας τροφοδοτώντας τον αυξανόμενο, εκτός ελέγχου πλέον, λαϊκισμό.

Οσο το θεσμικό πλαίσιο εμφανίζεται να εξυπηρετεί την επί μακρόν σιωπή που πλαισιώνει σιγά σιγά θορυβώδεις «λίστες με ονόματα», τόσο η απογοήτευση οξύνεται και λιπαίνει το εύφορο έδαφος της εγγενούς αντίδρασης και συνωμοσιολογίας.

Οταν το 30% του ΑΕΠ παραμένει άγνωστο στην εφορία (άφθονο μαύρο χρήμα δηλαδή), δεν μπορεί να μην τιμωρείται η ωμότητα όσων κλέβουν ανεμπόδιστοι το ελληνικό δημόσιο φοροδιαφεύγοντας.

Δεν έχει, όμως, ακόμα καταστεί σαφές το πιο σημαντικό: υπάρχει η πολιτική βούληση να γίνει το επόμενο και καθοριστικό βήμα; Οσο πληθαίνουν οι προσαγωγές στη Δικαιοσύνη τόσο αυξάνεται και η ανάγκη να επιβληθούν και οι ποινές που αναλογούν. Αλλιώς, οι «αποκαλύψεις» θα αρχίσουν να εξελίσσονται σε φάρσα και θα φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα.

Ο,τι βιώνουμε ως συνθήκη ζωής αυτή την περίοδο διαμορφώνει καθοριστικά συνειδήσεις. Δεν είναι μια συγκυριακή κατάσταση που θα φαντάζει αδιάφορη τα επόμενα χρόνια. Οι «απαντήσεις» που δίνονται, από κάθε αρμόδια αρχή, στα πάσης φύσεως ερωτήματα και αιτήματα, θα καθορίσουν κοινωνικές δομές και θα προσδιορίσουν εκλογικές συμπεριφορές. Το εκλογικό σώμα είναι ενημερωμένο και αυτόνομο ή αγανακτισμένο και χειραγωγήσιμο; Η ανατροπή της καθημερινότητας είναι δύσκολο να αφήσει ανεπηρέαστο το εκλογικό αποτέλεσμα. Οσο το δικομματικό (κυρίως) πελατειακό σύστημα φρόντιζε να μην ενοχλούνται οι ψηφοφόροι του, τόσο οι ανεξόφλητες οφειλές στην εφορία αυγάτιζαν για να υπολογίζονται σήμερα σε 23 δισ. ευρώ.

Η ατιμωρησία εξασφαλίζει στον λαϊκισμό «ψήφο εμπιστοσύνης». Η δήμευση θα ασκήσει άμεση ψυχολογική - πολιτική πίεση στο πλήθος των ανήσυχων και αδικαίωτων πολιτών.

Ο τροφοδοτούμενος λαϊκισμός, από όσους ξέρουν να χαϊδεύουν αυτιά ταΐζοντας με διχασμό, μίσος και ανεκπλήρωτα την κοινωνία, δεν έχει αυτή τη στιγμή, στο πολιτικό σκηνικό, συγκροτημένο αντίπαλο δέος. Γι’ αυτό και επελαύνει. Και καθώς λαϊκισμός σημαίνει εσωστρέφεια, γενικευμένη ξενοφοβία, αναδίπλωση στον εθνικό ορίζοντα και διαρκή μετάθεση της ευθύνης (ατομικής και συλλογικής) σε αλλότρια κέντρα αποφάσεων, η επιρροή του εύκολα διευρύνεται.

Οι νέες συνθήκες ζωής διαπερνούν εγκάρσια το κοινωνικό σώμα. Οι εξελίξεις ταχύτατες, αφήνουν ανεπεξέργαστα στοιχεία που έχουν τη δύναμη να παραμορφώνουν τη νεοελληνική ταυτότητα. Οι διαδοχικές προκλήσεις που καλούμαστε όλοι να αντιμετωπίσουμε, εδραιώνουν ραγδαίες αλλαγές στο παρόν υποθηκεύοντας το μέλλον. Χωρίς κάθαρση, δηλαδή την τιμωρία όσων περιφρόνησαν ανενδοίαστα στοιχειώδεις κανόνες συνύπαρξης, η επόμενη μέρα θα μας βρει, όλους, αγνώριστους.