Αγανακτισμένα πνεύματα

Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΗ

(Διδάσκει Νεότερη Ελληνική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου)

Μέσα στο χαμό αυτών των ημερών, που εστιάζεται στην οικονομική επιβίωση της Ελλάδας, έλαβε χώρα μια σημαντική ημερίδα ενόψει μιας άλλης επιβίωσης: της γλωσσικής.

Με θέμα «Η ιστορική ορθογραφία στη νέα εποχή», το περιοδικό «Νέος Ερμής ο Λόγιος» και το Ανοιχτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο, σε συνεργασία και με άλλα περιοδικά, όπως τα «Νεφούρια», το «Πλανόδιον» και η «Νέα Ευθύνη»,  έθεσαν το σοβαρό ερώτημα για την τύχη των ελληνικών στα επερχόμενα δύσκολα χρόνια και κυρίως τις επιπτώσεις της κατάργησης της ιστορικής τους ορθογραφίας.

Το ζήτημα αυτό παραμένει ανοιχτό ακόμα, μετά από εκείνη τη νύχτα της 11 Νοεμβρίου 1982, όπου 30 βουλευτές διέγραψαν τους τόνους και άφησαν πάνω στη γλώσσα μία «τρύπα», όπως έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης, ενώ υπήρξαν και άλλες αντιδράσεις, με πιο χτυπητή εκείνη του Καστοριάδη: «Ν' αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα, γιατί αυτοί που τους βάλανε ήξεραν τι κάνανε. Η κατάργησή τους είναι κατάργηση της ορθογραφίας, που αποτελεί καταστροφή της συνέχειας. Ηδη τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών. Δηλαδή, πάμε να καταστρέψουμε ό,τι χτίσαμε!»

Το πράγμα όμως έκτοτε παρέμεινε ανοιχτό, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των συγγραφέων μας εξακολουθεί να γράφει πολυτονικά. Επιπλέον, ειδικές έρευνες, όπως αυτή του Ανοιχτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου, τονίζουν την αρνητική επίδραση του μονοτονικού και δείχνει πως τα παιδιά που διδάχθηκαν μόλις δύο ώρες την εβδομάδα σε πολυτονικό κείμενο, είχαν ταχύτερη ανάπτυξη ορισμένων λεκτικών και οπτικοαντιληπτικών ικανοτήτων τους έναντι των παιδιών που διδάχθηκαν μονοτονικό! (Βλ. Ιωάννης Τσέγκος-Θαλής Παπαδάκης-Δήμητρα Βεκιάρη, «Η εκδίκηση των τόνων», Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2005).

Η ημερίδα είχε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς συμμετείχαν επιστήμονες από διαφορετικούς χώρους, φιλόλογοι και λογοτέχνες. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον καθηγητή Γιώργο Κεντρωτή, τον φιλόλογο και εκδότη Γιάννη Πατίλη, τον φιλόλογο Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλο, τον ψυχίατρο και συγγραφέα Γιάννη Τσέγκο, τον συγγραφέα και εκδότη Γιώργο Καραμπελιά, τον ποιητή και δοκιμιογράφο Δημήτρη Κοσμόπουλο, τον συγγραφέα Κώστα Κουτσουρέλη κ.ά.

Πέρασαν κάπου 30 χρόνια μονοτονικού, αλλά οι ποιητές επιμένουν σε εκείνες τις αποστροφές του Ελύτη: «Είμαι υπέρ του παλαιού συστήματος, εναντίον του μονοτονικού και υπέρ της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών. Είναι η βάση για να ξέρεις την ετυμολογία των λέξεων. Η σημερινή κακοποίηση της γλώσσας με ενοχλεί και αισθητικά. Τώρα οι λέξεις έχουν μία τρύπα».

Αυτήν «την υπομονή και επιμονή των ποιητών», την παρουσίασε εξαιρετικά ο ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος, μη παραλείποντας να σημειώσει και τη μοναδική εξαίρεση συνηγορίας υπέρ του μονοτονικού από τον Νίκο Καρούζο, υπενθυμίζοντας όμως και την πηγή της: ο Καρούζος, στην τελευταία ποιητική του περίοδο, παθιαζόταν αποκλειστικά από τις σολωμικές του καταβολές, που τον οδηγούσαν στην «παλλόμενη έκπληξη που αναβλύζει από την αποσαθρωμένη γλώσσα... το άλεκτο του νοήματος». Ωστόσο, πέραν του Καρούζου ουδέν. Η ποιητική παράταξη, από Παλαμά, Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο και Ρίτσο, μέχρι Λειβαδίτη και Λάγιο ακόμα, είναι συντριπτικά υπέρ των αρτίων ελληνικών.

«Δεν ξέρει πως μέσα απ' τις τρύπες θα φυσήξει... δεν ξέρει ότι στην πέτρα πάλλεται σφυγμός... θάρθει καιρός και θα λογοδοτήσεις» έγραψε ο Κοσμόπουλος στην τελευταία του ποιητική συλλογή «Κρούσμα» («Κέδρος», 2011). 

Η παράταξη των δασκάλων μοιάζει να λιγοστεύει, αλλά έτσι κάνει ακόμη πιο εκκωφαντική ίσως την ραγδαίως επερχόμενη αγανάκτηση των πάντων και την αίσθηση της λογοδοσίας: τώρα τίθεται επί τάπητος και το θέμα της γλώσσας.