(Ψυχιατρου, διευθυντη Κέντρου Ψυχικής Υγείας Χανίων)
Κάτι ήθελε να πει ο άνθρωπος εκείνος,
κάτι τραύλιζε.
Μα εγώ βιαζόμουν.
Τ. Πατρίκιος
Κάθε φορά που με τυχαίο τρόπο βγαίνει κάποιο σκάνδαλο από το χώρο της ψυχιατρικής φροντίδας, η μεν διοίκηση και πολιτική ηγεσία καμώνονται πως αιφνιδιάζονται, η δε επιστημονική κοινότητα ή θα καταγγέλλει τους καταγγέλλοντες ή θα προσπαθεί να δικαιολογήσει -επικαλούμενη επιστημονικούς λόγους- μια απαράδεκτη και σκανδαλώδη κατάσταση που επικρατεί σε ολόκληρο τον τομέα της ψυχικής υγείας. Τα Λεχαινά δεν είναι μια ακραία, εξαιρετική περίπτωση, αλλά η καθημερινότητα όλων των ιδρυμάτων κλειστού τύπου. Αλλά και ολόκληρου του συστήματος ψυχικής υγείας.
Το ολοπαγές ίδρυμα, το Ασυλο, και κάθε μορφής κλειστή «νοσηλεία» αποτελεί το Βατερλό της Ψυχιατρικής και των ψυχιάτρων. Το ψυχιατρείο δεν θεραπεύει. Διαχειρίζεται ό,τι είναι ενοχλητικό για την κοινωνία και κρύβει ό,τι οι άνθρωποι θέλουν να κρύψουν, πραγματοποιώντας έτσι ένα ρόλο κοινωνικής ανάθεσης. Στην πραγματικότητα, φτιάχτηκε για να αποκλείει, να εγκλείει, να αποκόπτει από την κοινωνία και να περιθωριοποιεί. Εκεί ξεφορτώνουμε ανθρώπους ενοχλητικούς, εκεί από τόπος θεραπείας μετετράπη σε χώρο εξευτελισμού του ανθρώπου. Ασυλο, στην κυριολεξία, σημαίνει χώρος καταφυγής, αλλά εδώ πρόκειται για χώρο απογύμνωσης του ανθρώπου.
Τα τελευταία 25 χρόνια, παρά την εισροή πόρων από την Ε.Ε. για να γίνει επιτέλους η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, το σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας δεν άλλαξε. Το ιδρυματικό μοντέλο ηγεμονεύει διότι υλοποιήσαμε τη μεταρρύθμιση είτε με την εργολαβική εκδοχή της είτε μέσω προγραμμάτων (Ψυχαργώς κ.λπ.) αποσπασματικά, χωρίς σκοπό και στόχους. Δεν έγινε καμιά αλλαγή στο «ψυχιατρικό παράδειγμα» και καμιά αλλαγή στο ψυχιατρικό σκέπτεσθαι και στο ψυχιατρικό πράττειν· αντιθέτως, το ιδρυματικό μοντέλο διεσπάρη και στις λεγόμενες κοινοτικές δομές.
Ετσι, παρά το ότι έγιναν ορισμένες νέες δομές, ο χαρακτήρας του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας δεν άλλαξε, διότι αυτές δεν αντικαθιστούν αλλά συμπληρώνουν το Ασυλο.
Τα μέτρα περιορισμού των ελευθεριών που χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα της ελληνικής Ψυχιατρικής, ενώ γίνονται με το αιτιολογικό της θεραπείας, στην ουσία δεν πολιτογραφούνται ως ποινικά αδικήματα μόνο χάρη στη διαμεσολάβηση της Ψυχιατρικής. Μόνο το σύστημα μεταγωγών να δει κανείς και το καθεστώς των αναγκαστικών νοσηλειών με τα ακολουθούμενα «μέτρα προφύλαξης» (απομονώσεις, καθηλώσεις κ.λπ.) αρκούν για να κατατάξει τη χώρα μας σε τριτοκοσμικό καθεστώς.
Ολο αυτό το πλέγμα των μέτρων, ενώ υποτίθεται ότι λαμβάνεται για την εξυπηρέτηση της θεραπείας, στην ουσία ακυρώνει κάθε έννοια θεραπείας, αφού η θεραπεία προϋποθέτει ο ασθενής να αναλάβει την υπαρξιακή και κοινωνική του ευθύνη.
Επομένως, η εγκατάλειψη των παιδιών στο ίδρυμα των Λεχαινών, τα φαινόμενα βίας που κάθε φορά αναδύονται στην επιφάνεια δεν αντιμετωπίζονται σποραδικά, ευκαιριακά, σαν μεμονωμένα περιστατικά.
Είναι το σύστημα ψυχιατρικής φροντίδας που τα παράγει και τα ενισχύει και αν δεν αλλάξει αυτό, τα φαινόμενα αυτά δεν περιορίζονται.
Η μεν διοίκηση πρέπει να δει ένα συνολικό πλέγμα θεσμικών, οικονομικών και νομικών-διοικητικών μέτρων, η δε ψυχιατρική κοινότητα πρέπει να πάψει να στρουθοκαμηλίζει και να κλείνει τις παραβιάσεις ελευθεριών και ατομικών δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών σε παρένθεση.
Είναι μια πραγματικότητα, που αν δεν αλλάξει το επιστημονικό υπόδειγμα της Ψυχιατρικής, αν δεν προχωρήσουμε σε μια Ψυχιατρική της κατανόησης, της συνοδοιπορίας και των δικαιωμάτων των πασχόντων, θα συνεχίσουμε να τη ζούμε.
Είναι όμως μια πραγματικότητα που δεν προσβάλλει μόνο την Ψυχιατρική αλλά και τον πολιτισμό μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου