«Μόνο οι εξαθλιωμένες κοινωνίες είναι σταθερές»

Της ΒΙΚΗΣ ΤΣΙΩΡΟΥ

«Πώς είναι δυνατόν ένα κράτος που στηρίζεται στον περιορισμό της διακίνησης των πληροφοριών και της ελευθερίας του λόγου, να παραμένει ισχυρό; Και αν αυτό είναι δυνατό, τότε τι είδους τέρας είναι ένα τέτοιο κράτος;»

Η ρητορική ερώτηση τέθηκε πέρσι σ' ένα κείμενο, που δημοσιεύτηκε στη «Wall Street Journal», του Κινέζου αντιφρονούντα καλλιτέχνη Ai Weiwei, η τύχη του οποίου αγνοείται από τις 3 Απριλίου. Αποδέκτες της ερώτησης ήταν ο δυτικός κόσμος και οι κυβερνήσεις των χωρών που σπεύδουν η μία μετά την άλλη να αναγνωρίσουν την ανάδειξη της νέας υπερδύναμης.

Στις αρχές Μαρτίου το νούμερο δύο του πολιτικού γραφείου του κινεζικού κόμματος, ο Wu Bangguo, διατυμπάνιζε: «Δηλώνουμε επισήμως πως δεν πρόκειται ποτέ να υιοθετήσουμε τον πολυκομματισμό. Δεν θα διαφοροποιήσουμε ποτέ την πολιτική γραμμή μας. Δεν θα διαχωρίσουμε ποτέ τις εξουσίες: εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική. Δεν θα υιοθετήσουμε ποτέ το δικομματισμό. Δεν θα προχωρήσουμε ποτέ σε ιδιωτικοποιήσεις». Αυτές οι δηλώσεις που αποκλίνουν από τη γραμμή του πρωθυπουργού, ανοιχτού -σε κάποιο βαθμό- σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις, ερμηνεύονται ως προσπάθεια αποτροπής μιας κινεζικής «επανάστασης του γιασεμιού». Ο φόβος της εξάπλωσης της επανάστασης από τις αραβικές χώρες στην Κίνα, οδήγησε το κόμμα στη λήψη σκληρών μέτρων και στη σύλληψη πολλών αντιφρονούντων.

Ολα άρχισαν στις 19 Φεβρουαρίου με την ανάρτηση στο κινεζικό σάιτ Boxum, η έδρα του οποίου βρίσκεται στις ΗΠΑ, ενός ανώνυμου κειμένου που παρότρυνε τους Κινέζους να συγκεντρώνονται κάθε Κυριακή, στις 2 το μεσημέρι, στις κεντρικές πλατείες των πόλεων σε όλη τη χώρα: «Οποιος κι αν είσαι, γονιός κάποιου παιδιού που πέθανε από μολυσμένο γάλα, εξαναγκασμένος να φύγεις από το σπίτι σου, τραπεζικό στέλεχος που συνταξιοδοτήθηκε με το ζόρι, άνεργος ή υποστηρικτής της Χάρτας 08, μέλος του κινεζικού κομμουνιστικού κόμματος ή κάποιου δημοκρατικού κινήματος, ακόμη κι απλός παρατηρητής, αυτή τη στιγμή, εσείς, εγώ, όλοι είμαστε Κινέζοι που εξακολουθούν να ονειρεύονται το μέλλον»... 

«Πηγαίνετε σε αυτούς τους τόπους συγκέντρωσης και παρατηρείτε από απόσταση, ακολουθείτε σιωπηρά και όποτε παρουσιάζεται ευκαιρία φωνάζετε τα συνθήματά μας: Ψωμί, εργασία, κατοικία, ισότητα, δικαιοσύνη, πολιτική μεταρρύθμιση, ελευθερία, δημοκρατία. Ισως τότε η Ιστορία αλλάξει αποτελεσματικά».

Απέναντι σε αυτές τις αντιδράσεις οι αστυνομικές δυνάμεις δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Τρεις Κυριακές στη σειρά το κέντρο 13 μεγάλων πόλεων κατελήφθη από αστυνομικούς, ενώ συνάδελφοί τους με πολιτικά συνελάμβαναν όσους «έμοιαζαν» με διαδηλωτές.

Σύμφωνα με τον Γάλλο σινολόγο Ζαν - Φιλίπ Μπεζά, το κινεζικό καθεστώς σκλήρυνε τη στάση του -για ακόμη μία φορά- από την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008, ξεκινώντας με τη σύλληψη του ακτιβιστή και βραβευμένου αργότερα, το 2010, με Νομπέλ Ειρήνης Liu Xiaobo. Την ίδια μοίρα είχε και μια άλλη αναγνωρισμένη προσωπικότητα, αυτή τη φορά κάτοχος του Βραβείου Ζαχάροφ, ο Hu Jia, ενώ πριν από δύο εβδομάδες τελευταίο θύμα από τους επιφανείς διαφωνούντες ήταν και ο διεθνούς φήμης εικαστικός και αρχιτέκτονας Ai Weiwei, για τον οποίο πρόσφατα μεγάλα μουσεία του κόσμου, μεταξύ των οποίων η Τέιτ Γκάλερι του Λονδίνου και το ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης, απηύθυναν έκκληση στις κινεζικές αρχές για την απελευθέρωσή του.

Η καταστολή όσων διαφωνούν και το δηλώνουν με τον έναν ή άλλο τρόπο, μετά τις εξεγέρσεις σε αραβικές χώρες, έχει επεκταθεί σε ολόκληρη την Κίνα: το Διαδίκτυο λογοκρίνεται, όλες οι επικοινωνίες έχουν επιβραδυνθεί, οι αντιφρονούντες διανοούμενοι φυλακίζονται για το παραμικρό, δικηγόροι εξαφανίζονται. Οι ηγέτες των αγροτών και των εργατών, αν διαμαρτυρηθούν έστω και λίγο ή κάνουν νύξη για απεργία, μεταφέρονται σε κέντρα καταναγκαστικής εργασίας για τρία χρόνια.

Οι λίστες κυκλοφορούν διακριτικά μέσω Ιντερνετ. Λίστες «αγνοούμενων» (περίπου τριάντα τον αριθμό), λίστες συλληφθέντων (περίπου είκοσι), αλλά και λίστες εκείνων που έχουν «προσκληθεί να πιούν ένα φλιτζάνι τσάι» , δηλαδή όσων έχουν ανακριθεί από τις αστυνομικές αρχές (περίπου 200 άτομα). Είναι η πρώτη φορά -όπως διαβάζουμε στη εφημερίδα «Λε Μοντ»- που τόσοι δικηγόροι και άνθρωποι του Διαδικτύου, σχετικά προστατευόμενη ακόμη κατηγορία σε σχέση με αυτή των απλών διαφωνούντων, έχουν υποστεί τέτοια μεταχείριση. Μεταξύ αυτών και ο δικηγόρος Teng Biao, στον οποίο είχε απονεμηθεί το Βραβείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Γαλλικής Δημοκρατίας το 2007. Ο δικηγόρος εξαφανίστηκε στις 19 Φεβρουαρίου, μετά τη σύλληψή του από αστυνομικούς.

Υπάρχει περίπτωση άραγε να συμβεί και στην Κίνα κάτι που θα συσπειρώσει τον κόσμο ώστε να εξεγερθεί, όπως συνέβη στην Τυνησία μετά την πυρπόληση του Τυνήσιου Μοχάμεντ Μπουαζίζι ή η περίπτωση αυτής της χώρας είναι ξεχωριστή;

Οι άνθρωποι του καθεστώτος πιστεύουν πως δεν μπορεί να υπάρξει στην Κίνα παρόμοια εξέγερση γιατί οι Κινέζοι, σε αντίθεση με τους Αραβες, τα τελευταία χρόνια έχουν πλουτίσει και επομένως δεν έχουν τους ίδιους λόγους δυσαρέσκειας. Σύμφωνα με την επίσημη άποψη, μόνο η οικονομία μπορεί να προσδιορίσει την εξέγερση, όχι οι ιδέες και σίγουρα όχι η διεκδίκηση ελευθερίας. Πράγματι η ευμάρεια είναι εμφανής και μάλιστα στο Πεκίνο συχνά επιδεικνύεται. Το 10% ετήσιας ανάπτυξης δημιούργησε μια τάξη πάμπλουτων ανθρώπων, όμως στις κεντρικές και δυτικές επαρχίες οι αγρότες φυτοζωούν στο μεσαίωνά τους.

Η άλλη πλευρά αυτής της εκτίμησης είναι πως η ανάπτυξη δημιουργεί ελπίδες, έναν κύκλο που καθιστά τις κοινωνίες πιο ασταθείς και πιο διεκδικητικές. «Μόνο οι εξαθλιωμένες κοινωνίες είναι σταθερές, γιατί οι συνθήκες είναι οι ίδιες»  έγραφε πριν από 25 αιώνες ο Κομφούκιος.

Αντίθετα με τους καθεστωτικούς, ο πολιτολόγος και φιλόσοφος Liu Jiming, που με θάρρος συνεχίζει τον αγώνα του φυλακισμένου φίλου του Liu Xiaobo, εκτιμά πως στην Κίνα υπάρχουν εκατομμύρια Μπουαζίζι. Παντού οι Κινέζοι αγρότες προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια και, όπως στον αραβικό κόσμο, τα μικρομάγαζά τους καταστρέφονται από την αστυνομία, είτε επειδή δεν έχουν άδεια είτε επειδή τους λείπει κάποιο χαρτί το οποίο αποκτούν μόνο «λαδώνοντας» το κατάλληλο άτομο.

Αυτό που διαφέρει είναι η έκταση της χώρας που, παρά την ύπαρξη του Ιντερνετ, δυσκολεύει τη συσπείρωση μεμονωμένων εξεγέρσεων σε μια γενικευμένη ανταρσία απέναντι στο κομμουνιστικό καθεστώς. Αλλη σημαντική διαφορά με τον αραβικό κόσμο είναι πως η κινεζική αστυνομία είναι εξαιρετικά αποτελεσματική. Δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο για να καταστείλει ένα αυταρχικό καθεστώς μια επανάσταση, όσο μια καλή αστυνομία, όποια κι αν είναι η κατάσταση της κοινωνίας.

Ωστόσο ο Liu Jiming εκτιμά πως η επανάσταση τελικά θα ξεσπάσει γιατί το Κομμουνιστικό Κόμμα παραμένει ισχυρό μέχρι τώρα μόνο και μόνο χάρη στο χρήμα:αν κάποια στιγμή, κάτι που σίγουρα θα γίνει, επιβραδυνθεί η ανάπτυξη, το κόμμα δεν θα μπορεί να ελέγξει την αστυνομία, το στρατό και όλον τον κρατικό μηχανισμό που στηρίζουν το καθεστώς για οικονομικούς λόγους μόνο.  

Το γνωρίζουν πολύ καλά στην Κεντρική Επιτροπή: οι κομμουνιστές ηγέτες είναι πολύ καλά πληροφορημένοι για την κινεζική κοινωνία, σε αντίθεση με τους Αραβες ηγέτες που δεν είχαν σαφή εικόνα των δικών τους κοινωνιών. Οι ηγέτες γνωρίζουν πως ο λαός δεν τους αγαπά καθόλου, αλλά ακόμη τους φοβάται.

tsiorou@enet.gr