Αμνήμονες κατά Μνημονίου

Tου Αγγελου Σταγκου

Δεν έχουν περάσει έξι μήνες από τότε που η κυβέρνηση βλέποντας «τον χάρο με τα μάτια της» προσέφυγε στη συμφωνία στήριξης της ελληνικής οικονομίας για να αποφύγει τη χρεοκοπία. Ηταν τέλη Απριλίου, αρχές Μαΐου, του σωτηρίου έτους 2010, αυτές τις μέρες ολοκληρώνεται ο Σεπτέμβριος και το Μνημόνιο που συνοδεύει τη συμφωνία στήριξης βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο συμπολιτευομένων και βεβαίως αντιπολιτευομένων, δημοσιογράφων και μίντια, συνδικαλιστών και συντεχνιών και πολλών πολιτών.

Είναι γνωστό ότι οι Ελληνες, ως λαός, φημιζόμαστε για την «κοντή» μνήμη μας. Τείνουμε, λοιπόν, να ξεχάσουμε ότι το Μνημόνιο είναι το αποτέλεσμα μιας ξέφρενης πολυετούς πορείας στα σύννεφα της οικονομίας, με «σβησμένη» διοικητική μηχανή, μέσα στη διαφθορά και σε πλήρη παραλογισμό, δίχως τον παραμικρό σεβασμό σε νόμους και θεσμούς. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε ότι η Ελλάδα αποτελούσε ένα μοναδικό μοντέλο λειτουργίας ή μάλλον μη λειτουργίας, που το είχαμε ονομάσει προσφυώς «ελληνική πραγματικότητα» και που όμοιό του δεν υπήρχε άλλο στον κόσμο.  

Ε, αυτό το μοντέλο, που αμέριμνοι βιώναμε και καμαρώναμε, τελείωσε οριστικά την περασμένη άνοιξη, γιατί δεν είχε λογική και προοπτική, αφού βασιζόταν στην υποπαραγωγή αγαθών και την υπερκατανάλωση με δανεικά.

Αρκετοί κατηγορούν την κυβέρνηση ότι παραδόθηκε αμαχητί στην τρόικα και άλλοι ότι έχασε πολύτιμο χρόνο πριν αναγκαστεί να πάρει μέτρα. Αναμφίβολα, η κυβέρνηση έχασε πολύτιμο χρόνο τους πρώτους μήνες της θητείας της παγιδευμένη στο «λεφτά υπάρχουν», πιθανότατα έκανε λάθη, όπως ότι περιφερόταν διαλαλώντας τη διαφθορά και τα αδιέξοδα της οικονομίας, δεν αποκλείεται να αστόχησε επιλέγοντας να δανεισθεί 8 δισ. ευρώ αντί 25, όταν τα επιτόκια ήταν ακόμη σχετικά «λογικά» και σίγουρα δέχθηκε δίχως σκληρή διαπραγμάτευση το περίφημο Μνημόνιο. 

Ολα αυτά, όμως, δεν αλλάζουν την ουσία. Η ουσία είναι ότι το κράτος και μαζί με αυτό η κρατικοδίαιτη οικονομία μας βρίσκονταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης που επερχόταν με μαθηματική ακρίβεια. Το πολύ πολύ να καταρρέαμε λίγους μήνες αργότερα, αλλά πάντως θα καταρρέαμε. Το μοντέλο είχε εκμετρήσει το ζην.

Οι κατήγοροι και οι αρνητές του Μνημονίου ξεχνούν σήμερα ότι όταν η χώρα μας προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης, τα νούμερα της οικονομίας ήταν εφιαλτικά. Το δημόσιο χρέος ξεπερνούσε τα 300 δισ. ευρώ, το έλλειμμα ήταν στο 13% του ΑΕΠ και τελικά πήγε ψηλότερα, η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ήταν στο ναδίρ με το ισοζύγιο πληρωμών σταθερά αρνητικό, η ανεργία έπαιρνε ήδη μεγάλες διαστάσεις και το φάσμα της ύφεσης είχε πλέον σάρκα και οστά.

Τα ίδια ισχύουν και σήμερα, πέντε μήνες μετά την έναρξη της εφαρμογής του Μνημονίου και μάλλον τα πράγματα θα χειροτερεύσουν, πριν καλυτερεύσουν, αν καλυτερεύσουν. Αλλά κανείς στα συγκαλά του δεν είναι δυνατόν να πιστεύει ότι μέσα σ’ αυτό το χρονικό διάστημα και πριν το Μνημόνιο εφαρμοσθεί στην ολότητά του, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να βγει από το πηγάδι και μάλιστα χωρίς σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, διατηρώντας το ίδιο πλασματικό επίπεδο διαβίωσης. Είναι αναπόφευκτο να περάσει η Ελλάδα τον γολγοθά της για να αποφύγει τη χρεοκοπία και να αποκτήσει τα στοιχειώδη χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης χώρας.

Υπάρχει φυσικά το ερώτημα αν το Μνημόνιο μάς οδηγεί στα σίγουρα στην ανάκαμψη και τη σωτηρία. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Η κυρίαρχη πάντως τάση στην Ευρώπη είναι η εξυγίανση των δημοσιονομικών με λιτότητα, που στη δική μας περίπτωση εφαρμόζεται σε υπερθετικό βαθμό, γιατί σε υπερθετικό βαθμό είχαμε ξεφύγει. Ωστόσο, εκείνο που μπορεί να επισημανθεί με βεβαιότητα είναι ότι δίχως τη συμφωνία στήριξης και το Μνημόνιο βαδίζαμε ευθυτενείς και αγέρωχοι προς τον όλεθρο. Με το Μνημόνιο και με πολλά ζόρια, μεγάλο κόπο, μπόλικα δάκρυα, μέσα από μία μακρά βασανιστική πορεία, έχουμε ελπίδες να φτάσουμε στην άκρη του τούνελ και να αντικρίσουμε το φως, έστω και σημαντικά φτωχότεροι.

Η εναπόθεση ελπίδων στο Μνημόνιο δεν έχει την έννοια μεταφυσικής πεποίθησης. Πολύ απλά, λεφτά δεν υπάρχουν. Δεν τα έχουν ούτε το κράτος ούτε και οι τράπεζες, που τους κόπηκαν οι προσβάσεις δανεισμού από τον διεθνή τραπεζικό χώρο. Αρα η λιτότητα που επιβάλλει το Μνημόνιο έχει λογική και το χρέος της κυβέρνησης ήταν και είναι να την καταστήσει και δίκαιη. Αυτό δεν το έχει καταφέρει, καθώς δείχνει να αδυνατεί να χτυπήσει αποτελεσματικά τη φοροδιαφυγή και αντ’ αυτού καταφεύγει στην περαίωση… Οπως δεν έχει καταφέρει ακόμη να παρουσιάσει ένα πλαίσιο ανάπτυξης, που θα είναι βέβαια αργή.

Το Μνημόνιο, όμως, εκτός από περικοπές και μέτρα λιτότητας απαιτεί και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τόσο στο Δημόσιο και τη διοικητική μηχανή, όσο και στην οικονομία. Οι πάντες παραδέχονται ότι στη στρέβλωση βασιζόταν όλο το μεγαλείο της «ελληνικής πραγματικότητας» και καμία κυβέρνηση (ποτέ) δεν έδειξε σθένος και ικανότητα να επιβάλει τις απαραίτητες και οδυνηρές μεταρρυθμίσεις, ώστε να ελπίζουμε ότι θα το έκανε στο μέλλον. Ακόμη και η σημερινή κυβέρνηση, που είτε γιατί από την πρώτη στιγμή είχε αποφασίσει να προσφύγει στον διεθνή παράγοντα για να επιβάλει τις μεταρρυθμίσεις, είτε γιατί αναγκάστηκε να το κάνει, δεν δείχνει την προθυμία και την ικανότητα να το πράξει με τη βούληση και αποφασιστικότητα που απαιτούν οι καιροί.  

Στις ολιγωρίες, τις παραλείψεις και τα λάθη, λοιπόν, ειδικά στο σκέλος των μεταρρυθμίσεων, πρέπει να ασκούν κριτική οι αμνήμονες και όχι στο Μνημόνιο.