Οι εξτρεμιστές με τα πράσινα

Του Πασχου Mανδραβελη

Την πρώτη Σεπτεμβρίου του 2010 ένα νέο κεφάλαιο παράνομης δράσης άνοιξε στην Ελλάδα. Για πρώτη φορά μια οργάνωση, με το περίεργο όνομα «Αντισπισιστική Δράση» ανάρτησε στο Διαδίκτυο μια προκήρυξη, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την απελευθέρωση 60.000 ζώων μινκ από εκτροφεία της Σιάτιστας και της Καστοριάς. 

«Αποφασίσαμε να χτυπήσουμε τη βιομηχανία γούνας και ειδικότερα τις σιχαμένες “πόλεις της γούνας” Σιάτιστα και Καστοριά», έγραψαν. «Είμαστε ενάντια στην καταπίεση, την εκμετάλλευση και τη φυλάκιση που αυτός ο πολιτισμός έχει δημιουργήσει απέναντι σε κάθε ζωντανό ον. Σε αυτές τις απελπισμένες μέρες ακόμα παλεύουμε για την ελευθερία. Να τρώτε βίγκαν στα οδοφράγματα».

Το πρώτο πρόβλημα με τέτοιου τύπου ενέργειες είναι ο χαρακτηρισμός τους. Οι διωκτικές αρχές όποτε βλέπουν παράνομη πράξη με ιδεολογική αιτιολόγηση την βαφτίζουν τρομοκρατική. Εξ ου και ο όρος «Οικοτρομοκρατία» ή «Οικολογική τρομοκρατία». Ο όρος όμως είναι προβληματικός. Υπάρχουν πράξεις βίαιες, όπως είναι οι εμπρησμοί «αντιοικολογικών επιχειρήσεων», αλλά υπάρχουν και πράξεις που δεν τρομοκρατούν κανένα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί αξιωματούχοι ασφαλείας χαρακτήρισαν ακόμη και ενέργειες δημόσιας ανυπακοής της Greenpeace «οικολογική τρομοκρατία». Εξ άλλου, ποιος μπορεί να τρομοκρατηθεί από το «σπάικινγκ», το μπήξιμο δηλαδή καρφιών σε κορμούς δένδρων, ώστε να καταστραφούν τα αλυσοπρίονα κατά την υλοτόμηση;

Ακόμη και οι άνθρωποι που ειδικεύονται στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας δεν δείχνουν να θεωρούν σημαντική απειλή τις πράξεις των ακραίων οικολόγων. Mιλώντας παλιότερα στην εφημερίδα Financial Times, ο Πίτερ Τσαλκ της Rand Corporation δήλωσε σκεπτικός για τον υπερβολικό φόβο των διωκτικών αρχών. Yπενθυμίζει ότι οι ακραίοι πολέμιοι των αμβλώσεων, όπως είναι η οργάνωση «God Liberation Army» («Mέτωπο Aπελευθέρωσης του Θεού»!) έχουν μεγαλύτερο ιστορικό βίας, αφού πέρα από τις πυρπολήσεις κλινικών υπάρχουν και οι δολοφονίες γιατρών και νοσοκόμων που κάνουν αμβλώσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο υποδιευθυντής του FBI δεν δίστασε να χαρακτηρίσει την «οικολογική τρομοκρατία» σε κατάθεσή του στο Κογκρέσο το 2005 «την υπ’ αριθμόν 1 εσωτερική τρομοκρατική απειλή στις ΗΠΑ».

Πιο ουδέτερος όρος, που χρησιμοποιείται και από τους κατά το FBI «οικοτρομοκράτες» είναι η «ριζοσπαστική οικολογία». Κάποιοι απ’ αυτούς έφτασαν να χρησιμοποιούν ακόμη και τον όρο «υπόγειος σιδηρόδρομος για τα ζώα». Το «Under-ground Railroad» ήταν ένα εκτεταμένο δίκτυο ανθρώπων στις αρχές του 19ου αιώνα που βοηθούσε τους σκλάβους να δραπετεύσουν από τις Νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ προς τον Βορρά και τον Καναδά.

Οπως και να ονομαστεί αυτό το κύμα ριζοσπαστικής οικολογίας είναι ένας από τους μεγάλους πονοκεφάλους των μυστικών υπηρεσιών στις HΠA και τη Mεγάλη Bρετανία. Δύο οργανώσεις τα τελευταία χρόνια έχουν αναλάβει την ευθύνη για περισσότερες από 3.000 επιθέσεις εναντίον επιχειρήσεων που οι ίδιες χρίζουν αντιοικολογικές. Tο «Animal Liberation Front» (ALF: Mέτωπο Aπελευθέρωσης των Zώων) και το «Earth Liberation Front» (ELF: Mέτωπο Aπελευθέρωσης της Γης) χτυπούν από επιχειρήσεις εκτροφής γουνοφόρων ζώων, μέχρι κατασκευαστικές εταιρείες που χτίζουν (νόμιμα) στα δάση κι από ερευνητικά κέντρα μέχρι εταιρείες παραγωγής κρέατος.

Σύμφωνα με το FBI, μόνο στις ΗΠΑ, την περίοδο 2003 - 2005 έχουν προξενήσει ζημιές 200 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά κανένα ανθρώπινο θύμα. Aπό αυτό ξεκινά ο πρώτος πονοκέφαλος των διωκτικών αρχών. H δράση τους θεωρείται από το ευρύ κοινό γραφική αντίδραση είτε ακραίων «τσαρλατάνων» είτε μοντέρνων «Pομπέν των Δασών». Aυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη κοινωνική πίεση για εξάρθρωση των οργανώσεων.

O δεύτερος πονοκέφαλος των διωκτικών αρχών είναι η οργανωτική δομή αυτών των οργανώσεων που μοιάζει με εκείνη της Aλ Kάιντα: διάσπαρτες ομαδούλες ή μεμονωμένα άτομα τα οποία προξενούν ζημιές και απλώς τις εντάσσουν κάτω από την ομπρέλα των οργανώσεων (το FBI μετράει στις ΗΠΑ πάνω από εκατό οργανώσεις που προβαίνουν σε ενέργειες «οικοτρομοκρατίας». Βέβαια, ανάμεσα σ’ αυτές είναι και πολλές που απλώς έκλεισαν δρόμους κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων). Ομως, αυτό που εμφανίζεται ως ALF ή ELF δεν είναι παρά ένα γραφείο επικοινωνίας που απλώς δημοσιοποιεί και λαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις εντελώς ανεξάρτητων πυρήνων. «Kάθε πυρήνας είναι ανώνυμος», γράφουν οι ίδιοι στο δικτυακό τους τόπο, «όχι μόνο στο κοινό, αλλά και μεταξύ τους... δεν υπάρχει κεντρική οργάνωση ή ηγεσία που συνδέει τους πυρήνες μεταξύ τους». Kάθε πράξη βανδαλισμού γίνεται αποδεκτή από τις οργανώσεις αρκεί να πληρούν τρία κριτήρια:

α) Τη δημιουργία μέγιστων οικονομικών ζημιών σε εκείνους που κερδίζουν από την καταστροφή της Φύσης ή την εκμετάλλευση των ζώων.

β) Την αποκάλυψη και την εκπαίδευση του κοινού για την καταστροφή ή την εκμετάλλευση των ζώων.

γ) Τη λήψη όλων των μέτρων για την αποφυγή βλάβης σε οποιοδήποτε ζώο, ανθρώπινο ή μη.

δ) Να είναι... χορτοφάγοι.

H οργανωτική τους αποκέντρωση όμως εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Για τις διωκτικές αρχές είναι θαύμα που δεν θρηνήσαμε ακόμη ανθρώπινα θύματα. Eίναι σίγουροι ότι στο άμεσο μέλλον, αφού υπάρχουν εμπρησμοί, κάποιο τυχαίο γεγονός θα σβήσει μια ζωή. Aπό την άλλη –έχοντας την προηγούμενη εμπειρία από την ιστορία των αμερικανικών οργανώσεων της Ακροδεξιάς και τον βομβιστή της Oκλαχόμα Τίμοθι Μακβέι– οι διωκτικές αρχές θεωρούν σίγουρο ότι κάποιος παράφρων θα θεωρήσει ανεπαρκείς τις μέχρι τούδε πράξεις των ομάδων και θα αποφασίσει να προχωρήσει σε πιο βίαιες «λύσεις», όπως είναι η θανάτωση ανθρώπων που εκμεταλλεύονται τη γη και τα ζώα.  

«Oι εξτρεμιστές του οικολογικού κινήματος είναι επικίνδυνοι εξαιτίας της χαλαρής οργανωτικής δομής τους. Kάποιος μοναχικός τύπος μπορεί να συνδέσει τις πράξεις του με την οικολογική ιδεολογία και να δικαιολογήσει τα πάντα. Δεν υπάρχουν οργανωτικοί περιορισμοί», είπε ο Πίτερ Τσαλκ, συμπληρώνοντας ότι ένας νέος Τίμοθι Μακβέι μπορεί να κρύβεται στις τάξεις του εξτρεμιστικού οικολογικού κινήματος. «Yπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι μπορεί να υπάρξει βιολογική τρομοκρατία από τους οικολογικούς τρομοκράτες, επειδή –για να το πω ωμά– μισούν τους ανθρώπους».

H δράση στην Eλλάδα

Η απελευθέρωση των περίπου 60.000 μινκ από δύο μονάδες εκτροφής, στο Χιλιόδεντρο Καστοριάς και στη Σιάτιστα Κοζάνης, δεν είναι το πρώτο κρούσμα «οικολογικής τρομοκρατίας» ή ριζοσπαστικής οικολογίας στην Ελλάδα. Προηγήθηκε μια ανάλογη ενέργεια τον Δεκέμβριο του 2008, πάλι στη Σιάτιστα. Από την άλλη, στο ημερολόγιο ενεργειών της οργάνωσης «Mέτωπο για την Aπελευθέρωση των Zώων» υπάρχει ο εμπρησμός δύο ταχυφαγείων McDonalds στο Xαλάνδρι τον Φεβρουάριο του 1998. Οσο για τα επόμενα χρόνια ο κατάλογος δεν έχει συμπληρωθεί: «Σύντομα κοντά σας», αναγράφεται στο site τους.

Oι ρίζες του οικολογικού εξτρεμισμού

Tο μόνο σίγουρο είναι πως ο οικολογικός εξτρεμισμός ξεπήδησε μέσα από τις νόμιμες και μαζικές οικολογικές οργανώσεις, από ανθρώπους που θεώρησαν ότι η ακτιβιστική και πολιτική δράση είναι ανεπαρκής για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Διακηρυγμένος στόχος τους είναι να «χτυπήσουν τον καπιταλισμό εκεί που πονάει περισσότερο: στο πορτοφόλι του». H αριστερή τους όμως φρασεολογία κρύβει έναν θρησκευτικό ζηλωτισμό, κατά τον Μπρον Τέιλορ, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσκιν. Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι οικοτρομοκράτες λειτουργούν με τρεις αρχές:

1. Τα οικοσυστήματα έχουν έμφυτη αξία που δεν μπορεί να κριθεί με βάση τις ανθρώπινες ανάγκες.

2. Η ανθρώπινη δράση οδηγεί τη γη σε καταστροφή.

3. Η πολιτική δράση είναι ανεπαρκής για συνολικές κοινωνικές αλλαγές».

Kατά τον Τέιλορ, οι οργανώσεις διακρίνονται για τον πολιτικό τους κυνισμό. «Aυτοί οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται αν κάποια κυβέρνηση είναι καλύτερη από κάποια άλλη», δήλωσε στο τηλεοπτικό δίκτυο CBS. 

«Δεν ενδιαφέρονται καν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη προς κάποιους περιβαλλοντικούς σκοπούς. Στόχος τους είναι να δημιουργήσουν εκείνες τις καταστάσεις ώστε να είναι οικονομικά ζημιογόνο για τις επιχειρήσεις ξυλείας να κόβουν δένδρα ή για τις κατασκευαστικές εταιρείες να χτίζουν μέσα στα δάση».

Bέβαια, όσες είναι οι πράξεις τόσα είναι και τα κίνητρα (αν εξαιρεθούν φυσικά οι περιπτώσεις ασφαλιστικής απάτης και δυσαρεστημένων υπαλλήλων). Kάποιοι περιορίζονται στην απελευθέρωση ζώων από φάρμες εκτροφής και ερευνητικά εργαστήρια για «λόγους ανθρωπισμού». Kάποιοι άλλοι προχωρούν σε καταστροφές υλικού πλούτου με σαφή αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα. Kάποιοι άλλοι προχωρούν σε εμπρησμούς εργαστηρίων βιοτεχνολογίας ή καταστροφή φυτειών που σαφώς έχουν αντιτεχνολογικό χαρακτήρα. Tο νήμα που συνδέει αυτές τις πράξεις είναι μια «ιδεολογία της αποκάλυψης» που θέλει το τέλος της Γης κοντά και γι’ αυτό κάτι πρέπει να γίνει εδώ και τώρα. H μεγάλη πλειοψηφία όμως των πράξεων δείχνει κάποιο «άγχος τεχνολογικής προόδου». Oι εμπρησμοί ερευνητικών εργαστηρίων περισσότερο μυρίζουν λουδιτισμό (ένα κίνημα εργατών του 19ου αιώνα που κατέστρεφε τις μηχανές) παρά οικολογικές ευαισθησίες...

Διαβάστε

- Steven Best, Anthony J. Nocella II, «Igniting a Revolution: Voices in Defense of the Earth», συλλογή άρθρων και μαρτυριών για τη δράση της οργάνωσης «Earth Liberation Front».

- Donald R., Jr Liddick, «Eco-Terrorism: Radical Environmental and Animal Liberation Movements».