Το «μεγάλο παιχνίδι» στην Ασία

Του JASWANT SINGH πρώην υπουργού Εξωτερικών, Οικονομικών και Αμυνας της Ινδίας και νυν βουλευτή της αντιπολίτευσης./ PROJECT SYNDICATE

Δύο «μεγάλα παιχνίδια» συνταράσσουν σήμερα τη Νότια Ασία. Στα δυτικά ο πόλεμος στο Αφγανιστάν των ισλαμιστών ανταρτών προκαλεί τη διεθνή τάξη. Στα ανατολικά μεγάλος αριθμός κινεζικών στρατευμάτων έχει εισχωρήσει σε πακιστανικό έδαφος, ψηλά στην οροσειρά του Καρακορούμ, στο Κασμίρ- στην όμορφη επαρχία του Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν-, όχι μακριά από το παγωμένο πεδίο μάχης του Σιατσέν, εκεί όπου έρχονται αντιμέτωποι οι στρατοί Ινδίας και Πακιστάν.

Ο Σενγκέ Χασάν Σερίνγκ από το Σκαρντού, διευθυντής του Εθνικού Κογκρέσου του Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν, πιστεύει ότι ο αριθμός των κινέζων στρατιωτών «ίσως ξεπερνά τις 11.000» καθώς στην περιοχή φαίνεται ότι έχουν αναπτυχθεί και σώματα του Μηχανικού.

Η Κίνα επενδύει εδώ «δισεκατομμύρια δολάρια σε γιγαντιαία προγράμματα, όπως η κατασκευή αυτοκινητοδρόμων υψηλής ταχύτητας, σηράγγων, αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου». Και όπως αναφέρει ο Σερίνγκ «δεν το κάνουν από υπερβάλλοντα αλτρουισμό».

Οι Κινέζοι τονίζουν ότι η στρατιωτική παρουσία τους σε έδαφος του Πακιστάν οφείλεται στις εφετινές βροχές των μουσώνων που προκάλεσαν μεγάλες πλημμύρες, παρασύροντας δρόμους και γέφυρες και αφήνοντας άστεγους πάνω από μισό εκατομμύριο κατοίκους στην εν λόγω μεθοριακή οροσειρά. Η θεομηνία αυτή προσετέθη στις πλημμύρες που τον περασμένο Ιανουάριο κατέστρεψαν ολόκληρα χωριά στην επαρχία Χούνζα, αφήνοντας χιλιάδες άστεγους και εκεί.

Το παλιό «Μεγάλο παιχνίδι» του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ απέκτησε νέους παίκτες. Αντί για μια επεκτατική Ρωσική Αυτοκρατορία, που αντιμετώπιζε την αυτοκρατορική Βρετανία, σήμερα έχουμε μια Κίνα πεινασμένη για γη, νερό και πρώτες ύλες, να επιδεικνύει τους μυς της και να καταπατεί ξένα εδάφη στα Ιμαλάια, προκαλώντας ευθέως την Ινδία.

Η κινεζική επιδρομή επιβεβαιώνει το παλιό αξίωμα ότι «η γεωγραφία είναι ο πραγματικός καθοριστικός παράγων της Ιστορίας»- άρα και της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Ο Ρόμπερτ Κάπλαν σοφά παρατηρεί ότι «η ινδική γεωγραφία είναι η ιστορία των εισβολών από τα βορειοδυτικά» και ότι «οι στρατηγικές προκλήσεις για την Ινδία εξακολουθούν να πηγάζουν από αυτό το γεγονός»: αυτός είναι ο λόγος που, στα μάτια των Ινδών, το Αφγανιστάν είναι στενά συνδεδεμένο με την Ιστορία της ινδικής Υπο-ηπείρου, αλλά και με το μέλλον μας.

Αυτός είναι και ο λόγος που υπάρχει «οργανική σύνδεση της Ινδίας με την Κεντρική Ασία», το «κλειδί» της οποίας βρίσκεται στα Ιμαλάια, όπου εστιάζεται σήμερα η αντιπαράθεση Ινδίας και Κίνας. Ευτυχώς, για την ώρα τουλάχιστον, η αντιπαράθεση αυτή είναι πολύ λιγότερο φορτισμένη συναισθηματικά από τις ινδο-πακιστανικές σχέσεις, επειδή δεν έχει προκύψει από ιστορικά παράπονα.

Η ορμή των Κινέζων οφείλεται στην ανάγκη τους να ξεφύγουν από τα όρια της Ιστορίας τους, αλλά και της γεωγραφίας τους. Μια διεκδικητική και σχετικά σταθερή Κίνα πρέπει, καθώς φαίνεται, να επεκταθεί, αν δεν θέλει να τη διαλύσουν οι αυξημένες εσωτερικές πιέσεις της. Από την άλλη, μια ισχυρή και σταθερή Ινδία θα αποτελεί πάντοτε μια δύναμη υπεράσπισης του «status quo».

Με αυτά τα δεδομένα πρέπει να εκτιμηθεί και ο τρέχων ανταγωνισμός Ινδίας και Κίνας. Χιλιάδες κινέζοι στρατιώτες βρίσκονται στο Πέρασμα Κουντζεράμπ, στα σύνορα της επαρχίας Ξιντζιάνγκ, για να προστατεύουν και να επισκευάζουν την Εθνική οδό Καρακορούμ. Ο δρόμος αυτός συνιστά σύνδεσμο ζωτικής σημασίας στην προσπάθεια της Κίνας να αποκτήσει άμεση πρόσβαση στην Αραβική Θάλασσα. Ταυτόχρονα όμως αποτελεί ινδικό έδαφος- και εκεί έγκειται το πρόβλημα: όλη η περιοχή πλέον έχει πέσει θύμα μιας έρπουσας κινεζικής αρπακτικότητας, με το Πακιστάν να σιωπά στον ρόλο του πρόθυμου συνεργού.

Παρά τις ιστορικώς τεκμηριωμένες γεωγραφικές αξιώσεις της Ινδίας στην περιοχή η Κίνα την έχει βαφτίσει «αμφισβητούμενη»- χαρακτηρισμό που χρησιμοποιεί πλέον για όλο το κρατίδιο Τζαμού Κασμίρ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε αυτού του είδους τη φραστική εξαπάτηση με στόχο την απόκρυψη στρατηγικού στόχου.

Θα ήταν λάθος να υποθέσει κανείς ότι η μεγάλη αύξηση στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο κρατών που ξεπερνούν τα 60 δισ. δολάρια ετησίως (η Κίνα είναι πλέον ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας) οδηγεί υποχρεωτικά σε συνολική βελτίωση των διμερών σχέσεων. Το εμπόριο αυξάνεται, αλλά την ίδια στιγμή η Κίνα επιχειρεί να περιορίσει την Ινδία σε στενότερα χερσαία και θαλάσσια σύνορα, μέσω της λεγόμενης «πολιτικής του μαργαριταρένιου κολιέ».

Αυτή η προσπάθεια περικύκλωσης της Ινδίας από θαλάσσης μέσω σειράς, στρατηγικά τοποθετημένων, ναυστάθμων, από το Χαϊνάν στην Ανατολή ως το Γκουαντάρ στη Δύση, και από ξηράς μέσω της υποστήριξης χαλκευμένων πακιστανικών αξιώσεων που υπονομεύουν την εδαφική ακεραιότητα της Ινδίας, ανεβάζει το «μεγάλο παιχνίδι» σε ένα νέο, πιο επικίνδυνο επίπεδο. Πράγματι η «λαβίδα» του Αφγανιστάν και του Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για το ινδικό κράτος από ιδρύσεώς του.

Επιπροσθέτως, αυτή η εξελισσόμενη διαμάχη στην κορυφή του κόσμου ίσως τελικά να καθορίσει το αν ο 21ος θα είναι «ασιατικός αιώνας» ή «κινεζικός αιώνας».