Του Θεοδωρου I. Zιακα (Προϊσταμενου της Διεύθυνσης Πληροφοριακών Συστημάτων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.)
(Αρθρο Εξαιρετικο)
Μια νέα πολιτική για την πληροφορική στο Δημόσιο θα κέρδιζε σε ορθότητα στόχευσης και σε εφαρμοσιμότητα, αν λάμβανε υπόψη τον σαφώς αρνητικό απολογισμό της τελευταίας 25ετίας.
Μάχιμος όλη αυτή τη μακρά περίοδο, από διάφορες υπεύθυνες υπηρεσιακές θέσεις στον κλάδο, έχω κατασταλαγμένη άποψη, την οποία και καταθέτω: η πληροφορική στο Δημόσιο είναι σαν τον άπατο πίθο των Δαναΐδων. Δεν γεμίζει με τίποτα, όσα εκατομμύρια κι αν «απορροφήσει». Η διαπίστωση αυτή αποκτά, ίσως, ιδιαίτερη βαρύτητα στο πλαίσιο της τρέχουσας βαθιάς δημοσιονομικής κρίσης.
Τι προσδοκούμε, αλήθεια, από τη χρήση της πληροφορικής στο Δημόσιο; Αν ο σκοπός μας είναι να κάνουμε την κρατική λειτουργία διάφανη για τον πολίτη και αποτελεσματική, τότε ατυχήσαμε. Το μόνο που δεν απέδωσαν τα απίστευτα ποσά που «επενδύουμε» είναι η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα – για τον πολίτη.
Εκ πείρας γνωρίζω ότι το πρόβλημα της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας (από τη σκοπιά του πολίτη) δεν είναι «τεχνικό». Δεν προσκρούουμε σε «τεχνική ανεπάρκεια» ή «καθυστέρηση», δεν μας λείπουν δηλαδή τα μέσα ή η ειδημοσύνη στο πεδίο των ΤΠΕ (τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών). Το πρόβλημα είναι κατ’ εξοχήν διοικητικό - πολιτικό.
Πιο συγκεκριμένα: παρά τις πάγιες διακηρύξεις (για την «πάταξη» της διαφθοράς και πάσης άλλης κακοδαιμονίας, «με τη βοήθεια της πληροφορικής») η στάση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας και της εκάστοτε εκ μέρους της διοριζόμενης ανώτατης υπηρεσιακής διοίκησης υπήρξε, όλα αυτά τα χρόνια, σαφώς αρνητική στην αξιοποίηση της πληροφορικής προς το σκοπό της δημόσιας διαφάνειας. Στην πράξη, οι ηγεσίες αυτές περιφρούρησαν, με άτεγκτη μάλιστα αυστηρότητα και αξιοσημείωτη συνέπεια, το υφιστάμενο αδιαφανές για τον πολίτη σύστημα, κρατώντας σταθερά την πληροφορική απ’ έξω. Αν υπήρξαν εξαιρέσεις, τις οποίες αγνοώ, θα τις επεκαλούμην ως απλή επιβεβαίωση του κανόνα.
Μου πήρε αρκετά χρόνια να εννοήσω την αιτία. Αρχικά νόμιζα πως «δεν καταλαβαίνουν», λόγω της φυσιολογικής απουσίας σύγχρονης τεχνολογικής «κουλτούρας». Οτι με τον καιρό και με την ίδια τους την πείρα, θα αντιληφθούν τη δύναμη της πληροφορικής. Και θα μας επιτρέψουν να την αξιοποιήσουμε επ’ αγαθώ του εκσυγχρονισμού. Δεν είχα καταλάβει ότι η επίκληση του εκσυγχρονισμού είναι, εν Ελλάδι, ένα από τα άλλοθι της φαυλοκρατίας.
Αυτό που τελικώς κατανόησα είναι ότι η ελληνική Δημόσια Διοίκηση είναι άριστα δομημένη, διαφανέστατη, ευελικτότατη και αποτελεσματικότατη, αλλά ως προς έναν διαμετρικά αντίθετο σκοπό: την απρόσκοπτη λειτουργία και αναπαραγωγή του πελατειακού συστήματος. Ιδού τι στην πραγματικότητα συμβαίνει: η αμφίδρομη σχέση του πολιτικού διαχειριστή και περιστασιακού ιδιοκτήτη του κράτους με τον ιδιώτη πελάτη του (χορηγό, ομάδα πίεσης, ψηφοφόρο) εξυπηρετείται θαυμάσια από τον υφιστάμενο και κοινωνικώς αδιαφανή τρόπο λειτουργίας της κρατικής «μηχανής».
Ο διακηρυσσόμενος σκοπός της εισαγωγής των τεχνολογιών της πληροφορικής στο Δημόσιο –να βλέπει ο πολίτης και μάλιστα on line real time πού πηγαίνουν τα λεφτά– βρίσκεται στους αντίποδες του όλου «συστήματος». Αντίκειται στην πελατειακή του φύση.
Μάχιμος όλη αυτή τη μακρά περίοδο, από διάφορες υπεύθυνες υπηρεσιακές θέσεις στον κλάδο, έχω κατασταλαγμένη άποψη, την οποία και καταθέτω: η πληροφορική στο Δημόσιο είναι σαν τον άπατο πίθο των Δαναΐδων. Δεν γεμίζει με τίποτα, όσα εκατομμύρια κι αν «απορροφήσει». Η διαπίστωση αυτή αποκτά, ίσως, ιδιαίτερη βαρύτητα στο πλαίσιο της τρέχουσας βαθιάς δημοσιονομικής κρίσης.
Τι προσδοκούμε, αλήθεια, από τη χρήση της πληροφορικής στο Δημόσιο; Αν ο σκοπός μας είναι να κάνουμε την κρατική λειτουργία διάφανη για τον πολίτη και αποτελεσματική, τότε ατυχήσαμε. Το μόνο που δεν απέδωσαν τα απίστευτα ποσά που «επενδύουμε» είναι η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα – για τον πολίτη.
Εκ πείρας γνωρίζω ότι το πρόβλημα της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας (από τη σκοπιά του πολίτη) δεν είναι «τεχνικό». Δεν προσκρούουμε σε «τεχνική ανεπάρκεια» ή «καθυστέρηση», δεν μας λείπουν δηλαδή τα μέσα ή η ειδημοσύνη στο πεδίο των ΤΠΕ (τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών). Το πρόβλημα είναι κατ’ εξοχήν διοικητικό - πολιτικό.
Πιο συγκεκριμένα: παρά τις πάγιες διακηρύξεις (για την «πάταξη» της διαφθοράς και πάσης άλλης κακοδαιμονίας, «με τη βοήθεια της πληροφορικής») η στάση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας και της εκάστοτε εκ μέρους της διοριζόμενης ανώτατης υπηρεσιακής διοίκησης υπήρξε, όλα αυτά τα χρόνια, σαφώς αρνητική στην αξιοποίηση της πληροφορικής προς το σκοπό της δημόσιας διαφάνειας. Στην πράξη, οι ηγεσίες αυτές περιφρούρησαν, με άτεγκτη μάλιστα αυστηρότητα και αξιοσημείωτη συνέπεια, το υφιστάμενο αδιαφανές για τον πολίτη σύστημα, κρατώντας σταθερά την πληροφορική απ’ έξω. Αν υπήρξαν εξαιρέσεις, τις οποίες αγνοώ, θα τις επεκαλούμην ως απλή επιβεβαίωση του κανόνα.
Μου πήρε αρκετά χρόνια να εννοήσω την αιτία. Αρχικά νόμιζα πως «δεν καταλαβαίνουν», λόγω της φυσιολογικής απουσίας σύγχρονης τεχνολογικής «κουλτούρας». Οτι με τον καιρό και με την ίδια τους την πείρα, θα αντιληφθούν τη δύναμη της πληροφορικής. Και θα μας επιτρέψουν να την αξιοποιήσουμε επ’ αγαθώ του εκσυγχρονισμού. Δεν είχα καταλάβει ότι η επίκληση του εκσυγχρονισμού είναι, εν Ελλάδι, ένα από τα άλλοθι της φαυλοκρατίας.
Αυτό που τελικώς κατανόησα είναι ότι η ελληνική Δημόσια Διοίκηση είναι άριστα δομημένη, διαφανέστατη, ευελικτότατη και αποτελεσματικότατη, αλλά ως προς έναν διαμετρικά αντίθετο σκοπό: την απρόσκοπτη λειτουργία και αναπαραγωγή του πελατειακού συστήματος. Ιδού τι στην πραγματικότητα συμβαίνει: η αμφίδρομη σχέση του πολιτικού διαχειριστή και περιστασιακού ιδιοκτήτη του κράτους με τον ιδιώτη πελάτη του (χορηγό, ομάδα πίεσης, ψηφοφόρο) εξυπηρετείται θαυμάσια από τον υφιστάμενο και κοινωνικώς αδιαφανή τρόπο λειτουργίας της κρατικής «μηχανής».
Ο διακηρυσσόμενος σκοπός της εισαγωγής των τεχνολογιών της πληροφορικής στο Δημόσιο –να βλέπει ο πολίτης και μάλιστα on line real time πού πηγαίνουν τα λεφτά– βρίσκεται στους αντίποδες του όλου «συστήματος». Αντίκειται στην πελατειακή του φύση.
Ο χαρακτήρας των επιχειρησιακών αυτών δομών καλύπτεται πλήρως από τον γνωστό στην οικονομική φιλολογία ορισμό του «λευκού ελέφαντα»: το όποιο «έργο» έχουν κάνει και «υποστηρίζουν», είναι ασήμαντο μπρος στο κόστος της δικής τους διατήρησης. Αν λάβει κάποιος τον κόπο να συγκρίνει τα χρήματα που «απορρόφησαν» οι «μεγάλες» εταιρείες του κλάδου, με τη χρηστική αξία των συστημάτων που «παρέδωσαν», σίγουρα θα μελαγχολήσει. Αν σκεφθεί, π. χ., ο υπουργός των Οικονομικών τι κόστισε και τι καθημερινά του κοστίζει, σε σχέση με τις υπηρεσίες που του παρέχει, το ΚΕΠΥΟ (Κέντρο Πληροφορικής Υπουργείου Οικονομίας), ο πληροφορικός αυτός γίγαντας που έχει στη διάθεσή του, είμαι σίγουρος ότι θα βάλει τα κλάματα.
Ολη αυτή η «ανάπτυξη» χρηματοδοτήθηκε βέβαια από τον κοινωνικό (εθνικό και κοινοτικό) κορβανά και ο χαρακτήρας της καθορίστηκε από τον τρόπο που το πολιτικό μας σύστημα σχεδίασε και επέβαλε τη διαχείριση των κοινοτικών προγραμμάτων.
Ηδη από το Β΄ ΚΠΣ ο τρόπος διαχείρισης των έργων πληροφορικής οικοδομήθηκε πάνω στο πελατειακό modus operandi του συστήματος (με μοχλό διάφορα σχήματα όπως η «ΚτΠ» Α. Ε.).
Το αποτέλεσμα ήταν να κατασκευαστούν εκ των άνω και να γιγαντωθούν με συστηματικό μπούκωμα οι σημερινές αεριτζίδικες μεγάλες εταιρικές και υπηρεσιακές δομές της πληροφορικής. Και να καταστραφεί το πολλά υποσχόμενο πληροφορικό οικοσύστημα, που είχε αρχίσει από μόνο του (διά της «φυσικής επιλογής») να αναπτύσσεται στη χώρα τη δεκαετία του ’80.
Δεν τα παραλέω.
Ολη αυτή η «ανάπτυξη» χρηματοδοτήθηκε βέβαια από τον κοινωνικό (εθνικό και κοινοτικό) κορβανά και ο χαρακτήρας της καθορίστηκε από τον τρόπο που το πολιτικό μας σύστημα σχεδίασε και επέβαλε τη διαχείριση των κοινοτικών προγραμμάτων.
Ηδη από το Β΄ ΚΠΣ ο τρόπος διαχείρισης των έργων πληροφορικής οικοδομήθηκε πάνω στο πελατειακό modus operandi του συστήματος (με μοχλό διάφορα σχήματα όπως η «ΚτΠ» Α. Ε.).
Το αποτέλεσμα ήταν να κατασκευαστούν εκ των άνω και να γιγαντωθούν με συστηματικό μπούκωμα οι σημερινές αεριτζίδικες μεγάλες εταιρικές και υπηρεσιακές δομές της πληροφορικής. Και να καταστραφεί το πολλά υποσχόμενο πληροφορικό οικοσύστημα, που είχε αρχίσει από μόνο του (διά της «φυσικής επιλογής») να αναπτύσσεται στη χώρα τη δεκαετία του ’80.
Δεν τα παραλέω.
Ο σκοπός τον οποίο οι μεγάλες επιχειρησιακές δομές της πληροφορικής υπηρετούν στη χώρα μας, είναι να εισπράττουν αστρονομικά ποσά και να παράγουν έργα ψευδεπίγραφα: Δήθεν «σύστημα ελέγχου». Δήθεν «σύστημα εσόδων». Δήθεν «διπλογραφικό σύστημα». Δήθεν «σύστημα προϋπολογισμού προγραμμάτων» κ. λπ. κ. λπ. Και όλα «ολοκληρωμένα» – ΟΠΣ (ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα)!
Προφανώς δεν φταίνε για όλα οι εταιρείες: Πώς να σου κάνουν, π. χ., «σύστημα ελέγχου δαπανών», όταν δεν υπάρχει κανείς πολιτικός ή διοικητικός να τους πει τι ακριβώς εννοεί και αν πράγματι το εννοεί; Οταν πρότεινα, π. χ., να συγκεντρώσουμε την πληροφορία για τις δαπάνες (που την έχουμε διεσπαρμένη), ώστε να μπορεί να υπάρξει έλεγχος, έλαβα την εξής απάντηση από σύμβουλο υπουργού: «Και ποιος σου είπε ότι οι υπουργοί ενδιαφέρονται για τον έλεγχο των δαπανών;». Παραδόξως όμως ενδιαφέρονται πάρα πολύ να ανατίθενται «μεγάλα έργα πληροφορικής» για τον «έλεγχο των δαπανών». Και επιχορηγούν επιτροπές πρόθυμες να παραλάβουν το… αποτέλεσμα. Στη σκιά των παραφουσκωμένων «μεγεθών» του χώρου υπάρχει και η μεγάλη μάζα των ταπεινών εργατών της πληροφορικής.
Πολλοί απ’ αυτούς είναι παραιτημένοι, λόγω των αλλεπάλληλων απογοητεύσεων. Αρκετοί όμως αντιστέκονται στο ρεύμα. Με τα ψίχουλα, που τύχαινε να πέφτουν από το λουκούλειο τραπέζι των «μεγάλων», αυτοί έφτιαξαν και συντηρούν συστήματα ικανά να καλύπτουν πραγματικές ανάγκες. Συστήματα που δουλεύουν. Δημιούργησαν αυτά τα χρόνια ένα σημαντικό κεφάλαιο γνώσης, εφαρμογών και δεδομένων, «βάθους» δεκαετίας και άνω.
Το συμπέρασμά μου έχει ως εξής: αναπροσανατολίστε την κρατική μηχανή από την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού - πελατειακού συμφέροντος στην εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και θα δείτε ότι ο πληροφορικός εκσυγχρονισμός της είναι σήμερα παιγνιδάκι. Και με σχετικά ασήμαντο κόστος.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Προφανώς δεν φταίνε για όλα οι εταιρείες: Πώς να σου κάνουν, π. χ., «σύστημα ελέγχου δαπανών», όταν δεν υπάρχει κανείς πολιτικός ή διοικητικός να τους πει τι ακριβώς εννοεί και αν πράγματι το εννοεί; Οταν πρότεινα, π. χ., να συγκεντρώσουμε την πληροφορία για τις δαπάνες (που την έχουμε διεσπαρμένη), ώστε να μπορεί να υπάρξει έλεγχος, έλαβα την εξής απάντηση από σύμβουλο υπουργού: «Και ποιος σου είπε ότι οι υπουργοί ενδιαφέρονται για τον έλεγχο των δαπανών;». Παραδόξως όμως ενδιαφέρονται πάρα πολύ να ανατίθενται «μεγάλα έργα πληροφορικής» για τον «έλεγχο των δαπανών». Και επιχορηγούν επιτροπές πρόθυμες να παραλάβουν το… αποτέλεσμα. Στη σκιά των παραφουσκωμένων «μεγεθών» του χώρου υπάρχει και η μεγάλη μάζα των ταπεινών εργατών της πληροφορικής.
Πολλοί απ’ αυτούς είναι παραιτημένοι, λόγω των αλλεπάλληλων απογοητεύσεων. Αρκετοί όμως αντιστέκονται στο ρεύμα. Με τα ψίχουλα, που τύχαινε να πέφτουν από το λουκούλειο τραπέζι των «μεγάλων», αυτοί έφτιαξαν και συντηρούν συστήματα ικανά να καλύπτουν πραγματικές ανάγκες. Συστήματα που δουλεύουν. Δημιούργησαν αυτά τα χρόνια ένα σημαντικό κεφάλαιο γνώσης, εφαρμογών και δεδομένων, «βάθους» δεκαετίας και άνω.
Το συμπέρασμά μου έχει ως εξής: αναπροσανατολίστε την κρατική μηχανή από την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού - πελατειακού συμφέροντος στην εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και θα δείτε ότι ο πληροφορικός εκσυγχρονισμός της είναι σήμερα παιγνιδάκι. Και με σχετικά ασήμαντο κόστος.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου