Τον Οκτώβριο, δικαστήριο της Αγκυρας αθώωσε τον σκιτσογράφο Μούσα Καρτ,
της «Τζουμχουριέτ», που αντιμετώπιζε κατηγορίες περί προσβολής του τότε
πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν. Η περιπέτεια του σκιτσογράφου δεν τελείωσε
όμως εκεί, καθώς οι δικηγόροι του Ερντογάν άσκησαν έφεση στην απόφαση
και η υπόθεση πλέον εκκρεμεί.
Το επεισόδιο αυτό καταδεικνύει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γελοιογράφοι στην Τουρκία, παρά την αδιαμφισβήτητη δημοτικότητά τους. Με δεδομένες τις νέες δυνατότητες που προσφέρονται στους καλλιτέχνες αυτούς από την πληθώρα των εντύπων στη γειτονική χώρα, καθώς και χάρη στις διεξόδους από τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται απειλητικός, αρνούμενος να αποδεχθεί το δικαίωμα των επικριτών του στο χιούμορ.
«Οσο θυμάμαι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι και σκιτσογράφοι αντιμετώπιζαν πιέσεις. Σήμερα, η πίεση παραμένει, αλλά έχει αλλάξει πρόσωπο. Δεν αντιμετωπίζουμε το φάσμα της φυλάκισης, όπως συνέβαινε στη χούντα της δεκαετίας του 1980, αλλά η ατμόσφαιρα καταπίεσης παραμένει», λέει ο Ασλάν Οζντεμίρ, εκδότης της «Λεμάν» και πρωτοπόρος της σύγχρονης σχολής γελοιογράφων.
Ο Μούσα Καρτ, που αντιμετώπισε ήδη μία αγωγή για συκοφαντική δυσφήμηση από τον Ερντογάν το 2004, απασχόλησε εκ νέου το 2011 τη Δικαιοσύνη. Τη χρονιά εκείνη απεικόνισε τον Ερντογάν με χέρι, αντί γλώσσας, να βγαίνει από το στόμα του, το οποίο ψέκαζε με δακρυγόνο σπρέι, κάτω από τον τίτλο «πολιτική συζήτηση».
Σε άλλο του σκίτσο, τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, ο Καρτ εμφάνιζε τον Ερντογάν και τον τότε ΥΠΕΞ Νταβούτογλου ως πιόνια επιτραπέζιου παιχνιδιού, ελεγχόμενα από υπερμέγεθες χέρι με τα χρώματα της αμερικανικής σημαίας.
«Η δικαστική παρενόχληση των σκιτσογράφων είναι ενδεικτική της περιφρόνησης της κυβέρνησης για την ελευθεροτυπία. Η Τουρκία έχει μακρά παράδοση πολιτικής σάτιρας. Η δίωξη του κ. Καρτ αποτελεί πλήγμα στην ελευθερία της έκφρασης και προδοσία στην παράδοση καλλιτεχνικής ελευθερίας της Τουρκίας», λέει η κ. Αλέφ Γιαμάν, μέλος του ινστιτούτου ΡΕΝ International με έδρα το Λονδίνο.
Ενα παράδειγμα ανθεκτικής σάτιρας προσέφερε το σατιρικό περιοδικό GirGir, με κυκλοφορία που υπερέβαινε τα 500.000 αντίτυπα την εποχή της χούντας, το οποίο έκλεισε το 1993. Σήμερα, τα περισσότερα σατιρικά περιοδικά έχουν μικρή κυκλοφορία και μικρά έξοδα έκδοσης, διατηρώντας έτσι την ανεξαρτησία τους.
Παρά τις επίμονες προσπάθειες της νομικής ομάδας του Ερντογάν όμως, η τουρκική Δικαιοσύνη έχει αρνηθεί να υποκύψει στα αιτήματά του για καταδίκες σκιτσογράφων:
Ο δικαστής της υπόθεσης του κ. Καρτ, Μιθάτ Αλί
Καμπαλί, ανέφερε στην απόφασή του ότι υποχρέωση ενός πολιτικού προσώπου
είναι, μεταξύ άλλων, να είναι προετοιμασμένος να δεχθεί επικρίσεις,
εκτός από επαίνους.
Το επεισόδιο αυτό καταδεικνύει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γελοιογράφοι στην Τουρκία, παρά την αδιαμφισβήτητη δημοτικότητά τους. Με δεδομένες τις νέες δυνατότητες που προσφέρονται στους καλλιτέχνες αυτούς από την πληθώρα των εντύπων στη γειτονική χώρα, καθώς και χάρη στις διεξόδους από τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίζεται απειλητικός, αρνούμενος να αποδεχθεί το δικαίωμα των επικριτών του στο χιούμορ.
«Οσο θυμάμαι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι και σκιτσογράφοι αντιμετώπιζαν πιέσεις. Σήμερα, η πίεση παραμένει, αλλά έχει αλλάξει πρόσωπο. Δεν αντιμετωπίζουμε το φάσμα της φυλάκισης, όπως συνέβαινε στη χούντα της δεκαετίας του 1980, αλλά η ατμόσφαιρα καταπίεσης παραμένει», λέει ο Ασλάν Οζντεμίρ, εκδότης της «Λεμάν» και πρωτοπόρος της σύγχρονης σχολής γελοιογράφων.
Ο Μούσα Καρτ, που αντιμετώπισε ήδη μία αγωγή για συκοφαντική δυσφήμηση από τον Ερντογάν το 2004, απασχόλησε εκ νέου το 2011 τη Δικαιοσύνη. Τη χρονιά εκείνη απεικόνισε τον Ερντογάν με χέρι, αντί γλώσσας, να βγαίνει από το στόμα του, το οποίο ψέκαζε με δακρυγόνο σπρέι, κάτω από τον τίτλο «πολιτική συζήτηση».
Σε άλλο του σκίτσο, τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, ο Καρτ εμφάνιζε τον Ερντογάν και τον τότε ΥΠΕΞ Νταβούτογλου ως πιόνια επιτραπέζιου παιχνιδιού, ελεγχόμενα από υπερμέγεθες χέρι με τα χρώματα της αμερικανικής σημαίας.
«Η δικαστική παρενόχληση των σκιτσογράφων είναι ενδεικτική της περιφρόνησης της κυβέρνησης για την ελευθεροτυπία. Η Τουρκία έχει μακρά παράδοση πολιτικής σάτιρας. Η δίωξη του κ. Καρτ αποτελεί πλήγμα στην ελευθερία της έκφρασης και προδοσία στην παράδοση καλλιτεχνικής ελευθερίας της Τουρκίας», λέει η κ. Αλέφ Γιαμάν, μέλος του ινστιτούτου ΡΕΝ International με έδρα το Λονδίνο.
Ενα παράδειγμα ανθεκτικής σάτιρας προσέφερε το σατιρικό περιοδικό GirGir, με κυκλοφορία που υπερέβαινε τα 500.000 αντίτυπα την εποχή της χούντας, το οποίο έκλεισε το 1993. Σήμερα, τα περισσότερα σατιρικά περιοδικά έχουν μικρή κυκλοφορία και μικρά έξοδα έκδοσης, διατηρώντας έτσι την ανεξαρτησία τους.
Παρά τις επίμονες προσπάθειες της νομικής ομάδας του Ερντογάν όμως, η τουρκική Δικαιοσύνη έχει αρνηθεί να υποκύψει στα αιτήματά του για καταδίκες σκιτσογράφων:
«Την ώρα που τα αφεντικά των μεγάλων ΜΜΕ επιδιώκουν να εξασφαλίσουν κρατικά συμβόλαια για τις άλλες -συνήθως κατασκευαστικές- επιχειρήσεις τους, εμείς δεν έχουμε καν διαφήμιση. Αν δεν υπάρχει χρηματικό διακύβευμα, υπάρχει ελευθερία, κάτι που οι αναγνώστες συνειδητοποιούν και επιβραβεύουν. Γι’ αυτό οι αναγνώστες στρέφονται σε εμάς και επιτρέπουν την κατάρρευση των παραδοσιακών ΜΜΕ, τα οποία σιωπούν», λέει ο εκδότης του σατιρικού περιοδικού «Πενγκουέν» (Πιγκουίνος), Σελτσούκ Ερντέμ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου