ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο ακάθεκτος Ερντογάν

Tης ΔΩΡΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

«​Είναι η οικονομία, ανόητε». Το απόφθεγμα του Μπιλ Κλίντον το 1992 αποτελεί –κατά τη γνώμη μου– την ερμηνεία της άρτι επιβεβαιωθείσας κυριαρχίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία. 

Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της γείτονος, ο πρώτος πρόεδρος της Τουρκίας που εκλέγεται απευθείας από τον λαό, μετράει ήδη περισσότερα από 10 χρόνια απόλυτης κυριαρχίας στην τουρκική πολιτική σκηνή. Η θριαμβευτική επικράτησή του στην εκλογική αναμέτρηση της Κυριακής, σε συνδυασμό με τις αλλαγές που πρόκειται να προωθήσει στο πολίτευμα της χώρας, ενισχύοντας τον ρόλο και τις αρμοδιότητες του προέδρου, προμηνύουν παράταση της κυριαρχίας αυτής για τα επόμενα χρόνια, τουλάχιστον για όσο η οικονομία της Τουρκίας παραμένει (σχετικά) ισχυρή.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντλεί τη δύναμή του από τη διαμόρφωση μιας νέας, μεσαίας τάξης στη γείτονα. Η εκλογική βάση του κόμματός του, η προσωπική εκλογική βάση του, είναι τα στρώματα εκείνα της κοινωνίας που τοποθετήθηκαν στο περιθώριο από την ελίτ του «κοσμικού» κράτους και παρέμειναν εκεί για δεκαετίες. Ο Ερντογάν έφερε τις μάζες αυτές στο προσκήνιο, απενοχοποίησε τις ισλαμικές καταβολές τους και τους έδωσε πρόσβαση και μέρισμα στο τουρκικό «οικονομικό θαύμα». Διαμόρφωσε, έτσι, μια νέα, διευρυμένη μεσαία τάξη, που βγήκε στο προσκήνιο δυναμικά, απέκτησε αυτοπεποίθηση που πηγάζει από οικονομική ευρωστία. Μια ματιά στις δεκάδες χιλιάδες Τούρκους τουρίστες που κατακλύζουν τα ελληνικά νησιά τα τελευταία χρόνια, αρκεί για να το διαπιστώσει κανείς.
Ο νέος Τούρκος πρόεδρος κατάφερε να κυριαρχήσει επί των αντιπάλων του στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Συγκρούστηκε σκληρά με το κεμαλικό κατεστημένο και βγήκε νικητής σε μια μάχη μέχρις εσχάτων, εφαρμόζοντας σε βάθος εκκαθαρίσεις στο στράτευμα.  

Οι σχέσεις του με τη Δύση πέρασαν από 40 κύματα:  

Το μοντέλο διακυβέρνησης του κοσμικού Ισλάμ που εφήρμοσε στην Τουρκία θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρότυπο για τις ισλαμικές χώρες της ευρύτερης περιοχής. Ωστόσο, η καχυποψία της Δύσης έναντι των πραγματικών προσθέσεων του Ερντογάν ποτέ δεν εξαλείφθηκε ολότελα. Ο ίδιος έδειξε ότι προτιμά για τη χώρα του ρόλο περιφερειακής υπερδύναμης από τον ρόλο του δορυφόρου που διαδραμάτισε επί δεκαετίες, μη διστάζοντας να ακολουθήσει μια τουλάχιστον αμφιλεγόμενη πολιτική έναντι δυνάμεων που η Δύση θεωρεί συνώνυμες της τρομοκρατίας.
Οι σχετικά πρόσφατες αποκαλύψεις για εμπλοκή του ιδίου και του στενού περιβάλλοντός του σε οικονομικά σκάνδαλα επέφεραν σφοδρή σύγκρουση με τον άλλοτε σύμμαχο –για πολλούς μέντορά του– Φετουλάχ Γκιουλέν και ένα νέο γύρο εκκαθαρίσεων, αυτή τη φορά στις αστυνομικές αρχές. Δεν στάθηκαν, ωστόσο, ικανές να ανακόψουν την πορεία του προς την προεδρία.