ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Οι αρκούδες και τα «κόκκινα δάνεια»

Toυ ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ

Οικονομολόγου

Οι αρκούδες, αυτά τα συμπαθητικά τετράποδα, όταν ταλαιπωρούνται από τους πολλούς ψύλλους, παίρνουν στο στόμα τους ένα ματσάκι πευκοβελόνες και κατευθύνονται προς το ποτάμι.
Σε αντίθεση με ό,τι θα αναμενόταν, για να ξεφορτωθούν τους ψύλλους, οι αρκούδες δεν βουτούν αμέσως στο νερό, αλλά προχωρούν αργά προς τα βαθιά και με συχνές στάσεις δίνουν χρόνο στους ψύλλους για να ανεβούν προς το κεφάλι τους και κατ’ επέκταση προς το ματσάκι με τις πευκοβελόνες. Επειτα από πολλή ώρα σταδιακής βύθισης στο νερό κι αφού οι περισσότεροι ψύλλοι έχουν φτάσει στο ματσάκι με τις πευκοβελόνες, οι αρκούδες βουλιάζουν και το κεφάλι τους στο νερό, αφήνοντας το ματσάκι με τους ψύλλους να παρασυρθεί από το ρεύμα του ποταμού. 

Γιατί το κάνουν αυτό; 

Για να μην πονέσουν…
 

Γιατί θα πονέσουν εάν βουτήξουν γρήγορα στα βαθιά, επειδή οι ψύλλοι, μη έχοντας τον χρόνο, εγκλωβίζονται από το νερό και, στην προσπάθειά τους να μην πνιγούν, επιδιώκουν να μπουν μέσα στο δέρμα των αρκούδων. Και με αυτόν τον τρόπο, οι ψύλλοι προκαλούν πόνο στις αρκούδες.
 

Κάτι ανάλογο θα πρέπει να δούμε και για την περίπτωση των «κόκκινων δανείων». 

Ομως, τι σημαίνει «κούρεμα» δανείου κατά 50.000 ευρώ; 

Σημαίνει σε γενικές γραμμές ότι θα έχουμε την πρόκληση οικονομικής ζημίας 50.000 ευρώ στην τράπεζα και την αποτροπή δανεισμού μιας υγιούς οικονομικά επιχείρησης ή πολίτη με δάνειο 50.000 ευρώ ή την ένταση της πίεσης για μια νέα αύξηση κεφαλαίου ύψους 50.000 ευρώ (άρα νέα χρήματα ιδιωτών επενδυτών ή φορολογουμένων).

 Τέλος, στο χειρότερο σενάριο, της κατάρρευσης της τράπεζας λόγω ενός εκτεταμένου «κουρέματος» που δεν μπορεί να καλυφθεί από αύξηση κεφαλαίου, ενδεχομένως να σημαίνει και «κούρεμα» καταθέσεων.
Αυτό που κυριαρχεί στην ελληνική κοινή γνώμη είναι ότι οι ελληνικές τράπεζες μπορούν μέσω των μεγάλων κερδών τους να καλύψουν άνετα ένα οριζόντιο και σε ευρεία κλίμακα «κούρεμα» δανείων. 

Αυτό αποτελεί έναν μύθο γιατί οι τράπεζες, στα τέλη της περσινής χρονιάς, κατέγραψαν μικρά κέρδη, και για να φτάσουν σε αυτό το σημείο έπειτα από πολλά χρόνια, έπρεπε να συγκεντρωθούν σε 4 συστημικές, να κλείσουν οι περισσότερες και να μειώσουν σημαντικά το λειτουργικό κόστος απολύοντας δεκάδες χιλιάδες υπαλλήλους.
 

Θα είμαι πολύ συγκεκριμένος και κάθετος. 

Με βάση το σημαντικό μέγεθος του χαρτοφυλακίου των «κόκκινων δανείων», ένα οριζόντιο «κούρεμα» των δανείων δεν μπορεί να καλυφθεί από την υφιστάμενη κερδοφορία των τραπεζών, πράγμα που σημαίνει ότι θα απαιτηθεί αύξηση κεφαλαίου των τραπεζών, είτε μέσω του δανεισμού του Δημοσίου είτε μέσω ιδιωτικών κεφαλαίων. 

Επειδή αυτό δεν είναι εφικτό, ένα οριζόντιο «κούρεμα» των «κόκκινων δανείων» αποτελεί ανέφικτη επιλογή.
Ξεκινάμε με την παραδοχή ότι οι τράπεζες δεν είναι κάτι έξω από εμάς και την οικονομία. Οι τράπεζες είμαστε εμείς, οι οποίοι καταθέτουμε τα χρήματά μας σε αυτές και τις καταθέσεις μας χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να δανείσουν πολίτες και επιχειρήσεις. Αρα κάθε επέμβαση στα δάνεια επηρεάζει άμεσα: 

α) τους καλούς δανειολήπτες 

β) τους καταθέτες.
 

Συνεχίζουμε με τη δεύτερη παραδοχή, δηλαδή ότι τα «κόκκινα δάνεια» αποτελούν ζημία για τις τράπεζες είτε γιατί δεν έχουν έσοδα από αυτά ενώ δανείζονται για τη διατήρησή τους στο τραπεζικό ισοζύγιο είτε γιατί υπάρχει κόστος διαχείρισης. Αρα είναι προς το συμφέρον των τραπεζών να διευκολύνουν τους δανειολήπτες που βρίσκονται σε πραγματική δυσκολία έτσι ώστε να μετατραπούν τα «κόκκινα δάνεια» σε εξυπηρετούμενα.
 

Για να δούμε το μέγεθος του εγχειρήματος, το συνολικό χαρτοφυλάκιο «κόκκινων δανείων» των ελληνικών τραπεζών ανέρχεται περίπου στα 77 δισ. ευρώ. Ενα «κούρεμα» της τάξης π.χ. του 50% των «κόκκινων δανείων» θα επιφέρει άμεσα σημαντικές ζημίες της τάξης των 39 δισ. ευρώ στις ελληνικές τράπεζες. Κι αυτό ούτε μπορεί να καλυφθεί εύκολα (ακόμα και με χρήση του ποσού των προβλέψεων που ήδη έχουν οι τράπεζες) και -κυρίως- ούτε εξασφαλίζει ότι τα εναπομείναντα δάνεια δεν θα χρειαστούν περαιτέρω «κούρεμα».
 

Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μόνο ποσοτικοί λόγοι οι οποίοι καθιστούν απαγορευτική την πρόταση για οριζόντιο «κούρεμα» των «κόκκινων δανείων», αλλά υπάρχουν και σημαντικοί ποιοτικοί λόγοι.
 

Αποτελεί ποσοτικό λόγο το συνολικό κόστος ενός οριζόντιου «κουρέματος», το οποίο δεν το αντέχουν η ελληνική οικονομία, η δημοσιονομική κατάσταση, η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων πολιτών και η κατάσταση της κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών.
 

Ο ποιοτικός λόγος αναφέρεται στο ότι ένα ενδεχόμενο οριζόντιο «κούρεμα» δανείων δεν απαντά στο ερώτημα «εάν οι επιχειρήσεις και οι πολίτες θα μπορέσουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους για το υπόλοιπο ποσό δανείου – μετά το “κούρεμα” του δανείου» και φυσικά δεν απαντά στον ηθικό προβληματισμό του εάν ο δανειολήπτης βρίσκεται σε πραγματική δυσκολία.
Κατά τη γνώμη μου, τέσσερα είναι τα βασικά εργαλεία για την αποτελεσματική και εντέλει επιτυχή διαχείριση του θέματος των «κόκκινων δανείων». 

Τα δύο πρώτα εργαλεία είναι ευθύνη των τραπεζών, τα άλλα δύο αφορούν τη γενικότερη κυβερνητική πολιτική και οικονομική κατάσταση.
 

Γι’ αυτόν τον λόγο θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις, άσχετες με το αντικείμενο, λαϊκίστικες φωνές που εισηγούνται είτε οριζόντιο «κούρεμα» είτε στο πλαίσιο της γενικότερης αμάθειας χρησιμοποιούν σημαντικούς όρους όπως αυτό της «σεισάχθειας» ή της «bad bank» με κάποια δόση ελαφρότητας.
 

Το οικονομικό αποτέλεσμα των προτάσεων αυτών είναι η μετακύλιση του κόστους των «κόκκινων δανείων» προς το σύνολο των φορολογουμένων (φυσικά και νομικά πρόσωπα) που είτε δεν έχουν δανειστεί είτε εξυπηρετούν κανονικά τα δάνειά τους.
 

Οπως και στο παράδειγμα των αρκούδων, η διαχείριση του χαρτοφυλακίου των «κόκκινων δανείων» αποτελεί μια μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία. Κι αυτό, γιατί οι βιαστικές και χωρίς κριτήρια ενέργειες θα προκαλέσουν καταστροφή και στην υγιή οικονομία.