ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Γιατί «πνίγεται» η Αττική - Από τα 1.277 χλμ. ανοιχτών ρεμάτων που υπήρχαν το 1893 απέμειναν μόνον 434 χλμ.

Του Γιαννη Ελαφρου

Ο αμελής νοικοκύρης σπρώχνει τα σκουπίδια κάτω από το χαλί, όταν έρχεται απρόσμενα μουσαφίρης. Η Αθήνα της ακόρεστης ανάπτυξης έσπρωξε τα ποτάμια και τα ρέματα κάτω από το τσιμέντο και την άσφαλτο! Αλλά όταν μας επισκέπτεται καταιγίδα, τότε οι δρόμοι μετατρέπονται σε ποτάμια, οι γούβες σε λίμνες, απειλούνται ή χάνονται ζωές, έργα, υποδομές. Οπως συνέβη την Παρασκευή 22/2, όταν μια πολύ δυνατή καταιγίδα έπνιξε την τσιμεντένια έρημο του Λεκανοπεδίου. Η συνέχεια γνωστή. Η συζήτηση κράτησε μερικές ώρες, όσο να καταναλωθούν τα εντυπωσιακά τηλεοπτικά πλάνα και όλα μετά συνεχίζουν όπως πριν. Μέχρι την επόμενη πλημμύρα…

Βεβαίως, για τις πρόσφατες πλημμύρες φταίνε πολλά, από την ιδιαίτερα έντονη βροχόπτωση (μέσα σε μερικές ώρες έπεσε νερό περισσότερο από όσο πέφτει όλο τον Φεβρουάριο κατά μέσο όρο), μέχρι την ανεπαρκή συντήρηση του δικτύου απαγωγής ομβρίων υδάτων, τον ελλιπή σχεδιασμό και την καθυστέρηση της αντιπλημμυρικής προστασίας. 

Ενα παράδειγμα: πριν από 15 μέρες, το υπουργείο Ανάπτυξης έδωσε στη δημοσιότητα κατάλογο 81 έργων που προωθούνται, από τον περσινό Ιούλιο ώς τον Απρίλιο φέτος. Μόλις δύο απ’ αυτά αφορούν αντιπλημμυρικά έργα, το 3% του συνολικού προϋπολογισμού. Ενα από τα έργα αφορά τη διευθέτηση του ρέματος της Εσχατιάς, που απειλεί διαρκώς περιοχές της Δ. Αθήνας. Οι πρώτες μελέτες ξεκίνησαν το 1997! Μετά 16 έτη δημοπρατήθηκε, αλλά το μισό (3.300 μέτρα). Τα υπόλοιπα 4.800 μέτρα αναμένουν.

Πίσω, ή καλύτερα κάτω, από όλα αυτά υπάρχουν ορισμένα πιο βασικά θέματα. Τα θαμμένα και μπαζωμένα ρέματα και ποτάμια, είτε με σχέδιο του κράτους, είτε με ανοχή του απέναντι στην αυθαίρετη δόμηση. Σύμφωνα με μελέτη του ΕΜΠ (Εργαστήριο Εγγειοβελτιωτικών Εργων και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων σε συνεργασία με το Εργαστήριο Φωτογραμμετρίας της Σχολής Τοπογράφων), το 1893 διέτρεχαν την Αττική 1.277 χλμ. ανοικτών κλάδων ρεμάτων. Το 1945 είχαν απομείνει 858 χλμ., ενώ το 1973, 734 χλμ. Μέχρι τις αρχές του 21ου αι. πραγματοποιήθηκε τεράστιας έκτασης μπάζωμα των ανοικτών ρεμάτων, με αποτέλεσμα οι ανοικτοί κλάδοι να περιοριστούν σε 434 χλμ. Η συνολική μείωση των ανοικτών φτάνει τα 2/3 (από 1.277 σε 434)! Οσο για τον αριθμό των ρεμάτων, από 700 που καταγράφονταν στα τέλη του 19ου αι., σήμερα ανιχνεύονται όχι πάνω από 50.

Ταυτόχρονα, η τσιμεντοποίηση του λεκανοπεδίου έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο:

Το 1945 μόλις το 17,7% της Αττικής ήταν πυκνοδομημένος αστικός χώρος. Στις αρχές του 2000 είχε φτάσει το 68,5%, έναντι 39,55% το 1973. Ειδικά στην περιοχή της Αθήνας υπολογίζεται ότι πάνω από το 80% της συνολικής έκτασης αποτελείται πια από αδιαπέραστες επιφάνειες για τα ύδατα (κτίρια, δρόμοι, πλακόστρωτα, έργα υποδομής κ.λπ.), ενώ μόνο το 20% αποτελείται από χώμα, που απορροφά νερό. 

 Ετσι, οξύνονται τα πλημμυρικά φαινόμενα, καθώς το νερό της βροχής συνεχίζει ολοένα πιο ορμητικά να κατακλύζει δρόμους, κοιλώματα κλπ. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΜΠ, η πλημμυρική παροχή στην Αττική υπερδιπλασιάστηκε από το 1945 έως τα τέλη του 20ού αιώνα.

Τι αξία έχουν όλα αυτά πια; 

Καταρχήν, για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες οριοθέτησης των εναπομεινάντων ρεμάτων της Αττικής. Πάνω από 30 ποτάμια και ρέματα, μεταξύ αυτών 11 στο λεκανοπέδιο, παραμένουν σε εκκρεμότητα, άρα είναι απροστάτευτα από περαιτέρω καταπατήσεις και τσιμεντοποιήσεις. 

Δεύτερο, για να ελεγχθεί ξανά ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός της πρωτεύουσας, με βάση τις νέες αυξημένες αναγκαιότητες. 

Τρίτο, γιατί πρέπει να κρατηθεί ανοικτή η δυνατότητα να ξεσκεπάσουμε ρέματα και ποτάμια στο μέλλον.