Δεν διδάσκεται στα σχολεία, στερείται επίσημων κανόνων, διχάζει τους
εκπαιδευτικούς και τους γλωσσολόγους, αλλά χρησιμοποιείται καθημερινά
από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Μολονότι απέχει αρκετά από
μια παγκόσμια γλώσσα -στην πραγματικότητα, η κατανόησή της απαιτεί
εξοικείωση με μία συγκεκριμένη γλώσσα συν βασικές γνώσεις αγγλικών-,
διαθέτει κοινό αλφάβητο και εν πολλοίς κοινές εφαρμογές.
Η «μεταγραφή»
της ελληνικής γλώσσας στα αγγλικά είναι ευρέως γνωστή ως «greeklish»,
αλλά οι ονομασίες της εν λόγω πρακτικής ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, από
«volapuk» στα ρώσικα έως «arabish» σε ένα μέρος του αραβικού κόσμου.
Αναλόγως ποικίλλουν και οι κανόνες της, καθώς οι χαρακτήρες, που δεν
αντιστοιχούν σε γράμματα του λατινικού αλφαβήτου, αντιπροσωπεύονται
άλλοτε με νούμερα και άλλοτε με δίφθογγο - στα greeklish, για
παράδειγμα, το «θ» συμβολίζεται με τον δίφθογγο «th» ή με τον αριθμό 8,
ενώ τα arabish αντικαθιστούν ορισμένες μη μεταγράψιμες συλλαβές με
αριθμούς, με αποτέλεσμα η φράση «θα πάω εκεί» να γράφεται «7a roo7
7oonik».
Ισως η μοναδική γλωσσική «διάλεκτος», που γεννήθηκε αυθόρμητα τις
τελευταίες δεκαετίες και δεν γνωρίζει σύνορα, οφείλει την ύπαρξή της στη
διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων. Για την
ακρίβεια, αποτέλεσε μία απάντηση στη χρήση μόνο του λατινικού αλφαβήτου
από τα παλαιότερα λειτουργικά συστήματα, τα οποία δεν αναγνώριζαν ή
δυσκολεύονταν να αποκωδικοποιήσουν «ξένους» χαρακτήρες - αραβικούς,
κυριλλικούς, ιαπωνικούς, ινδικούς κ.ο.κ. Σταδιακά, οι νεοφώτιστοι
χρήστες των υπολογιστών και αργότερα του Διαδικτύου άρχισαν να γράφουν
στη μητρική τους γλώσσα με αγγλικούς χαρακτήρες, δημιουργώντας ένα
παράξενο γλωσσικό ιδίωμα.
Η δημοτικότητά του μειώθηκε με την έλευση των
δίγλωσσων πληκτρολογίων και της καθολικής (unicode) κωδικοποίησης, για
να αυξηθεί ξανά κατακόρυφα μετά την εφεύρεση των γραπτών μηνυμάτων. Στις
μέρες μας, παραμένει ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των νεότερων γενιών,
είτε για λόγους πρακτικότητας, είτε για οικονομία -σε κάποιες συσκευές,
τα sms χωρούν περισσότερους λατινικούς χαρακτήρες-, ή απλώς γιατί έχουν
γίνει «μόδα».
Στις χώρες της Απω Ανατολής και της Νότιας Ασίας, το λατινικό αλφάβητο
δεν έπαψε ποτέ να είναι η πρώτη επιλογή στην ψηφιακή επικοινωνία,
δεδομένου ότι είναι πιο εύχρηστο από τα ιδεογράμματα και τη συλλαβική
γραφή. Τα «ρομάτζι» -ήχοι της ιαπωνικής γλώσσας αποδιδόμενοι με λατινικά
γράμματα- που εφευρέθηκαν για τη διευκόλυνση των πρώτων Ευρωπαίων
ιεραποστόλων στην Ιαπωνία, διδάσκονται στα δημοτικά σχολεία από τη
δεκαετία του ’40, ενώ η χρήση τους είναι αρκετά διαδεδομένη στον χώρο
της διαφήμισης. Στο Μπανγκλαντές, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 99%
των sms είναι γραμμένα στο λατινικό αλφάβητο, συμπεριλαμβανομένων και
των μηνυμάτων, που είχαν ως αποστολείς υπηρεσίες της κυβέρνησης.
Τα συντριπτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η υιοθέτηση του λατινικού
αλφαβήτου στα κινητά τηλέφωνα και τους υπολογιστές, ενδεχομένως
ευθύνονται για την αποδοχή του σχεδόν από το σύνολο της κοινωνίας στις
συγκεκριμένες περιοχές, σε αντίθεση με την Ελλάδα ή τη Μέση Ανατολή,
όπου οι πιθανές επιπτώσεις τους διχάζουν την κοινή γνώμη. Τα greeklish
συχνά περιγράφονται ως «δυσνόητα» -πράγματι, ένα ελληνικό κείμενο
πληκτρολογείται γρηγορότερα στα greeklish, αλλά η αποκωδικοποίησή του
διαρκεί περισσότερο-, «ακαλαίσθητα» ή και «καταστροφικά» για τους νέους,
που κινδυνεύουν να μη μάθουν ποτέ τη σωστή ορθογραφία.
Στον Ισλαμικό κόσμο, τα arabish και η αντίστοιχη «γαλλοαραβική»
διάλεκτος, πιο συνηθισμένη στην Αίγυπτο και το Μαρόκο, αντιμετωπίζονται
από την πιο συντηρητική μερίδα της κοινωνίας ως σύμπτωμα
«δυτικοποίησης». Μέχρι στιγμής, αυτό δεν έχει εμποδίσει τους νέους να
«αγκαλιάσουν» τη συγκεκριμένη τάση, που ξεκίνησε από τον Λίβανο και την
Ιορδανία για να εξαπλωθεί σταδιακά ώς το Ιράν. Καθώς προϋποθέτουν
γνώσεις αγγλικών και εξοικείωση με τις σύγχρονες τεχνολογίες, τα arabish
συμβολίζουν τη ρήξη με τις παλαιότερες γενιές ή ακόμα και την αντίσταση
στο καταπιεστικό κατεστημένο. Ισως δεν είναι σύμπτωση ότι τα social
media, όπου τα arabish είναι πολύ πιο διαδεδομένα από τα αραβικά,
έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη γέννηση της Αραβικής Ανοιξης.
«Ποίηση» του 21ου αιώνα
Οι φόβοι για το «μέλλον της γλώσσας» είναι εξίσου υπαρκτοί στον
αγγλόφωνο κόσμο, όπου ορισμένοι έχουν ενοχληθεί από την
«απο-αγγλικοποίηση» των αγγλικών, όπως το έχει θέσει ο ερευνητής Gillian
Perrett. Περισσότεροι ανησυχούν για τη διάδοση της χρήσης των
«textese», δηλαδή της αγγλικής «διαλέκτου» που κυριαρχεί στα chat και τα
sms, αποτελούμενη κυρίως από συντομεύσεις. Φράσεις σαν το «lol» (από το
«laugh out loud» ή «γελάω δυνατά») και το «brb» («be right back» ή
«επιστρέφω αμέσως») έχουν ενταχθεί για τα καλά στο λεξιλόγιο των νεαρών
Γάλλων και Γερμανών, τροφοδοτώντας σενάρια για την απαξίωση της
γλωσσικής τους κληρονομιάς.
Στον αντίποδα όσων κατακρίνουν τα γλωσσικά ιδιώματα της ψηφιακής εποχής
βρίσκονται εκείνοι που υποστηρίζουν πως η χρήση τους είναι αδύνατη αν
δεν προϋπάρχει καλή γνώση της «παραποιημένης» γλώσσας, αφού κάθε
χαρακτήρας αποδίδεται με βάση τον ήχο του και κάθε συντόμευση είναι
ακατανόητη για όσους δεν γνωρίζουν τι συμβολίζει. Μάλιστα, το 2011 η
καταξιωμένη Βρετανίδα ποιήτρια Carol Ann Duffy, μιλώντας στην εφημερίδα
«Guardian», περιέγραψε τα sms ως «τα ποιήματα του 21ου αιώνα», που αντί
να περιορίζουν την ικανότητα των παιδιών να γράφουν και να εκφράζονται
σωστά, τους διδάσκουν να «παίζουν» δημιουργικά με τη μητρική τους
γλώσσα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου