ΕΝΕΡΓΕΙΑ: «Πόκερ μηδενικού αθροίσματος» για την Ελλάδα . Ή κερδίζει τα πάντα ή τα χάνει όλα.

Του ΑΓΓΕΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Μάχη με τον χρόνο καλείται να δώσει η κυβέρνηση ώστε να μην αποκλειστεί η Ελλάδα από την ενεργειακή σκακιέρα της Ευρώπης. Οι αστοχίες του παρελθόντος και η αδράνεια λόγω των εκλογών απειλούν να θέσουν τη χώρα μας εκτός του χάρτη των αγωγών που θα μεταφέρουν το αζερικό φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά. Αν αυτό συμβεί, θα χαθεί όχι μόνο γεωστρατηγικό κεφάλαιο αλλά επίσης σημαντικές επενδύσεις και θέσεις εργασίας. Οι οριστικές αποφάσεις για τη διαδρομή μεταφοράς του αζερικού φυσικού αερίου θα ληφθούν μέσα στο πρώτο μισό του 2013. Και για την Ελλάδα αποτελούν ένα «παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος»: ή κερδίζει τα πάντα ή τα χάνει όλα.

Αν επιλεγεί ο αγωγός Trans-Adriatic Pipeline (TAP), που εκκινεί από την Κομοτηνή, διασχίζει τη Μακεδονία και μέσω Αλβανίας φθάνει υποθαλασσίως στην Ιταλία, η Ελλάδα θα αποκομίσει σημαντικά οφέλη, παρά το γεγονός ότι επί μήνες «έπαιζε αποκλειστικά το χαρτί» του αγωγού Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας (ITGI).  

Ο ITGI προσέφερε στην Ελλάδα το πλεονέκτημα ότι η χώρα μας ήταν ο τελευταίος σταθμός πριν από τη μεταφορά του αερίου στη δυτικοευρωπαϊκή αγορά. Τώρα αυτό το πλεονέκτημα περνάει στα χέρια της Αλβανίας μαζί με άλλα (όπως π.χ. η δυνατότητα δημιουργίας σταθμού LNG).

Αν όμως η κοινοπραξία που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν (όπου συμμετέχουν κολοσσοί όπως η βρετανική ΒΡ, η γαλλική Total και η νορβηγική Statoil) επιλέξει τον Nabucco West, τη μικρή εκδοχή του φαραωνικού σχεδίου Nabucco, τότε η Ελλάδα μένει εκτός του Νοτίου Ενεργειακού Διαδρόμου, στον οποίο τόση σημασία δίνουν η ΕΕ και οι ΗΠΑ για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Επιπλέον δυσχεραίνονται τα μελλοντικά σχέδια αξιοποίησης ενός τέτοιου αγωγού για τη διοχέτευση φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη - μέσω Ελλάδας.

Και τώρα τρέχουμε

Ο πρωθυπουργός κ. Αντ. Σαμαράς έχει δώσει σαφή εντολή στα υπουργεία Εξωτερικών και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) να κινητοποιηθούν ώστε ο ΤΑΡ να κερδίσει την απαιτούμενη πολιτική στήριξη. Ο υπουργός Εξωτερικών κ. Δ. Αβραμόπουλος συναντήθηκε πριν λίγες ημέρες στη Ρώμη με τον ιταλό ομόλογό του Τζούλιο Τέρτσι. Ο σκοπός της επίσκεψης, στην οποία συμμετείχε και ο κ. Ασ. Παπαγεωργίου, υφυπουργός ΠΕΚΑ, ήταν να συμφωνηθεί ένα πλαίσιο πολιτικής συναντίληψης.

Αυτό όμως δεν είναι αρκετό αν δεν υπάρξει τριμερής συμφωνία με τη συμμετοχή της Αλβανίας. Εκεί εντοπίζονται αρκετές από τις δυσκολίες που θα μπορούσαν να ναρκοθετήσουν το μέλλον του ΤΑΡ. Και τούτο διότι «πριν από τις πρώτες εκλογές, επί κυβερνήσεως Παπαδήμου, είχε δημιουργηθεί ένα μομέντουμ σχετικά με τα διμερή ζητήματα με την Αλβανία. Με τη δήλωσή της επί ΤΑΡ, στα τέλη Απριλίου, η Αθήνα είχε δείξει ότι αναλαμβάνει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Τώρα, μετεκλογικά, μοιάζει σαν η πρωτοβουλία να έχει περάσει στην ιταλική πλευρά» σημειώνει ο κ. Κ. Φίλης, Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).

Μετά την επιστροφή του, ο κ. Αβραμόπουλος κινήθηκε με σκοπό να κλειστεί επίσκεψη με τον αλβανό ομόλογό του Εντμοντ Παναρίτι. Ο σχεδιασμός είναι ο κ. Παναρίτι να έρθει στην Αθήνα στις αρχές Σεπτεμβρίου ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τριμερή συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Ιταλίας και Αλβανίας. Ακολούθως θα μπορεί να υπογραφεί η διακρατική συμφωνία και η συμφωνία των τριών χωρών με την κοινοπραξία του Σαχ Ντενίζ.

Είναι σαφές ότι πριν από την ολοκλήρωση του τριμερούς παζλ θα πέσουν στο τραπέζι ζητήματα που προκαλούν τριβές στις ελληνοαλβανικές σχέσεις:  

Το βασικότερο θέμα είναι η συμφωνία του 2009 για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών που εξαιτίας εμπλοκής με το Συνταγματικό Δικαστήριο στην Αλβανία έχει παγώσει. Διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν προς  ότι η ενεργειακή συνεργασία θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο για να κλείσει ο «φάκελος ΑΟΖ». Ωστόσο προτιμούν τους χαμηλούς τόνους.

«Οι τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τον ΤΑΡ δημιουργούν μία σημαντική ευκαιρία για τη χώρα, με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο να θέσει ξανά το θέμα της χάραξης της ΑΟΖ Ελλάδος - Αλβανίας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων» σημειώνει ο πρώην υπουργός ΠΕΚΑ κ. Ι. Μανιάτης. «Το παρελθόν είναι γνωστό όπως και η σημασία της απόφασης αυτής για την προώθηση των ελληνοαλβανικών σχέσεων. Αναμφισβήτητα όμως η Ελλάδα πρέπει τώρα, μαζί με τη στήριξη του ΤΑΡ και σε συνεργασία με την Αλβανία, να θέσει ως προϋπόθεση την οριστική επίλυση του σπουδαίου αυτού θέματος. Ολες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας πρέπει να συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή» προσθέτει.

Ηδη στην Αλβανία ορισμένοι κύκλοι προσπαθούν να εκμεταλλευθούν πολιτικά πιθανό συσχετισμό κατασκευής του ΤΑΡ και κύρωσης της συμφωνίας για τις θαλάσσιες ζώνες. «Δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ του έργου του αγωγού TAP και της συμφωνίας αυτής» απάντησε σχετικά ο κ. Παναρίτι.

Διπλωματικοί κύκλοι τονίζουν ότι θα χρειαστεί ηράκλεια προσπάθεια ώστε η Αθήνα, η Ρώμη και τα Τίρανα να κερδίσουν το στοίχημα του ΤΑΡ. Ο αγωγός, εμπορικά και τεχνικά, είναι ίσως πιο συμφέρων από τον Nabucco West. Ωστόσο, πάσχει ακόμη από άποψη πολιτικής στήριξης. Βασικό πλεονέκτημα του ΤΑΡ είναι η υποστήριξη της βρετανικής ΒΡ, που, όπως φαίνεται, θα προστεθεί στις Statoil (Νορβηγία), EGL (Ελβετία)και E.ON Ruhrgas (Γερμανία), μετόχους της κοινοπραξίας του ΤΑΡ.

Σύμφωνα με πληροφορίες, υψηλόβαθμα στελέχη του βρετανικού κολοσσού έχουν επισκεφθεί αρκετές φορές το τελευταίο διάστημα κυβερνητικά στελέχη στην Ελλάδα, καθώς και τον αλβανό πρωθυπουργό Σαλί Μπερίσα. Η ΒΡ έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του ΤΑΡ όταν η ιταλική Edison, μέλος της κοινοπραξίας του ITGI, αρνήθηκε να προσφέρει επιπλέον χωρητικότητα, ενώ υπήρξε και διαφωνία επί των τιμών που ζητούσε το Σαχ Ντενίζ.

Στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον, όμως, οι θύλακοι υποστήριξης του Nabucco West παραμένουν ισχυρότατοι. Οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι ο Nabucco ευνοεί τα σχέδιά τους για απεξάρτηση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης από την ρωσική «ενεργειακή σφαίρα επιρροής».
Τα μυστικά του ΤΑΡ

Το έργο θα ανοίξει 10.000 θέσεις εργασίας
Ο Nabucco West, στην κοινοπραξία του οποίου δεν αποκλείεται σύντομα να εισέλθει και η Total, προβλέπεται να εκκινεί από την Αδριανούπολη της Τουρκίας και να καταλήγει στο Μπαουμγκάρντεν της Αυστρίας, διασχίζοντας τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. 

Από την άλλη πλευρά, ο ΤΑΡ προσφέρει τη δυνατότητα διείσδυσης στην αγορά των Δυτικών Βαλκανίων, που επίσης ενδιαφέρει τους Αμερικανούς. Η κοινοπραξία του ΤΑΡ έχει μάλιστα υπογράψει Μνημόνια Κατανόησης (MoUs) με την Κροατία, το Μαυροβούνιο, τη Σλοβενία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ελληνες αξιωματούχοι επιμένουν δε ότι η Αθήνα πρέπει να εκμεταλλευθεί την κατασκευή του ελληνοβουλγαρικού αγωγού (IGB), μήκους περίπου 160 χιλιομέτρων, ώστε αυτός να διασυνδεθεί με τον ΤΑΡ και να του προσφέρει επιπλέον πλεονέκτημα σε σχέση με τον Nabucco West.

Από τα 800 χιλιόμετρα που είναι το συνολικό μήκος του ΤΑΡ τα 500 χλμ. περνούν από την Ελλάδα. Το συνολικό κόστος για το ελληνικό κομμάτι είναι περίπου 1,5 δισ. ευρώ και η υλοποίησή του θα έστελνε διεθνώς το μήνυμα ότι άμεσες ξένες επενδύσεις έρχονται στη χώρα ακόμη και σε περίοδο κρίσης. Υπολογίζεται δε ότι περίπου 2.000 θέσεις εργασίας θα ανοίξουν άμεσα κατά την κατασκευή του αγωγού. Σύμφωνα επίσης με μελέτη του ΙΟΒΕ, ο αγωγός θα μπορούσε έμμεσα να δημιουργήσει άλλες 10.000 θέσεις εργασίας.

Υπάρχουν πάντως σημαντικά ζητήματα που πρέπει να διαπραγματευθεί η Αθήνα εφόσον υπάρξει η τριμερής πολιτική συμφωνία με Ρώμη και Τίρανα. Η ελληνική πλευρά ενδέχεται να επιδιώξει τη συμμετοχή της ΔΕΠΑ στην κοινοπραξία, γεγονός που περιπλέκεται από την προγραμματιζόμενη ιδιωτικοποίησή της. Η χώρα μας θέλει επίσης να διατηρεί η ίδια ένα ποσοστό του αερίου που θα περνά από τον ΤΑΡ για τις δικές της ανάγκες, ενώ κρίσιμες θεωρούνται και οι διακλαδώσεις του αγωγού.