ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Εγκλημα και... «τέλεια πρόληψη»

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Του MICHAEL L. RICH / THE NEW YORK TIMES

Ακόμη και αν μπορούσαμε να καταστήσουμε αδύνατη τη διάπραξη εγκλημάτων θα έπρεπε να το κάνουμε; Ή μια τέτοια κίνηση θα στερούσε από τον άνθρωπο την ελευθερία του; 

Μπορεί τα διλήμματα αυτά να φαίνονται ευφάνταστα, γίνονται όμως ολοένα και πιο ρεαλιστικά. Παραδείγματος χάριν, μέσα από το καινούργιο ομοσπονδιακό νομοσχέδιο για τις μετακινήσεις, εγκρίθηκε η χρηματοδότηση ενός προγράμματος που επιδιώκει να αποτρέψει την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ όχι όμως μέσω της ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης ή της καθιέρωσης αυστηρότερων ποινών. Το πρόγραμμα «Driver Alcohol Detection System for Safety» (DADSS) - Σύστημα Ανίχνευσης Αλκοόλ για την Ασφάλεια - αναπτύσσει νέες τεχνολογίες για οχήματα που θα επιτρέπουν τον αυτόματο έλεγχο των επιπέδων αλκοόλης στο αίμα των οδηγών. Στην περίπτωση που ο οδηγός έχει υπερβεί το όριο, το αμάξι δεν θα ξεκινάει.

Το πρόγραµµα DADSS αντιπροσωπεύει μια καινούργια τάση, η οποία προσπαθεί να επιτύχει «την τέλεια πρόληψη» ενός εγκλήματος: να αρνείσαι δηλαδή στους ανθρώπους το δικαίωμα να αποφασίσουν εάν θα διαπράξουν κάποιο έγκλημα. 

Μπορείτε όμως να φανταστείτε και ένα πλασματικό σενάριο: κάποιες φαρμακευτικές εταιρείες υπόσχονται να αμβλύνουν το «high» της κοκαΐνης ή να μειώσουν τις αντικοινωνικές σκέψεις που συχνά οδηγούν σε εγκλήματα, μέσω κάποιου φαρμάκου. Η ευρεία διάδοση και χρήση αυτού του φαρμάκου, μέσω της ρίψης του π.χ. στο δίκτυο υδροδότησης, θα μπορούσε να εξαλείψει κάποια αδικήματα, καθώς θα κατέπνιγε την επιθυμία των εν δυνάμει δραστών να εγκληματήσουν.

Οι τεχνολογίες τέτοιου είδους μάς καλούν να συμφιλιώσουμε δύο σημαντικά συμφέροντα: την επιθυμία της κοινωνίας να είναι ασφαλής και την προσωπική μας ελευθερία. Οι συμβατικοί τρόποι πρόληψης εγκλημάτων μάς επιτρέπουν να διατηρήσουμε την ελευθερία μας, τιμωρώντας μας όμως όταν διαπράξουμε κάποιο ατόπημα.  

Η τέλεια πρόληψη εγκλημάτων προαπαιτεί να εξετάσουμε το ζήτημα των ορίων των προσωπικών ελευθεριών. Μας εξασφαλίζουν όμως οι ατομικές μας ελευθερίες το δικαίωμα να οδηγούμε μεθυσμένοι;  


Δύσκολο να φανταστούμε κάτι τέτοιο... Τι θα συμβεί εάν η κυβέρνηση προσθέσει στην παροχή νερού ένα φάρμακο που θα καταστέλλει τις αντικοινωνικές ορμές και κατ' επέκταση θα μειώσει τα ποσοστά δολοφονιών; Κάτι τέτοιο μπορεί να θεωρηθεί σαφής παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων. Επομένως χρειάζεται μια μέθοδος η οποία να διαχωρίζει τις διαφορετικές περιπτώσεις.

Στο ποινικό δίκαιο υπάρχει ένας κανόνας ο οποίος ορίζει πως για να διαπραχθεί ένα έγκλημα, ο κατηγορούμενος πρέπει να έχει πράξει κάτι, πράγμα που σημαίνει πως οι σκέψεις, ακόμα και οι ειδεχθείς, δεν αποτελούν έγκλημα. Ολοι έχουν το δικαίωμα να σκέφτονται οτιδήποτε χωρίς τον φόβο της κρατικής παρέμβασης. 

Ενώ συνήθως τα περισσότερα εγκλήματα προαπαιτούν μια ένοχη ψυχική κατάσταση, υπάρχει μια κατηγορία εγκλημάτων για τα οποία δεν ισχύει αυτή η παράμετρος, τα αδικήματα αντικειμενικής ευθύνης. Σε αυτήν την κατηγορία συγκαταλέγεται η πώληση αλλοιωμένων φαρμάκων και η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ. Στις περιπτώσεις αυτές η χρήση τεχνολογίας για την πρόληψη εγκλημάτων δεν θα καταπατούσε τις ατομικές μας ελευθερίες. Θα αποτελούσε απλά αποτελεσματική μέθοδο επιβολής των νόμων.