ΕΚΛΟΓΕΣ: Πολιτική δίχως Πρόσωπο

Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου

Η Καμίλα Αντόνια Αμαράντα Βαγέχο Ντόουλινγκ, πιο γνωστή ως Καμίλα Βαγέχο, είναι η πρωταγωνίστρια της φοιτητικής εξέγερσης στη Χιλή και ταυτόχρονα «Το πρόσωπο της χρονιάς» για τους αναγνώστες του Guardian. Από τη Λατινική Αμερική μέχρι την Ευρώπη κι από τους New York Times και το ΤΙΜΕ μέχρι την ΖΕΙΤ, η φωτογραφία της κοσμεί τα πρωτοσέλιδα και τις διαδικτυακές εκδόσεις των ΜΜΕ: από την εποχή της Ουρλίκε Μαρί Μάινχοφ είχε να εμφανιστεί στα «οδοφράγματα» ένα δροσερό, νέο κορίτσι, που θα μπορούσε κάλλιστα να κοσμεί τα εξώφυλλα των λαϊκών περιοδικών ή να πρωταγωνιστεί σε ταινίες του Φράνκο Τζεφιρέλι και του Ζαν-Λικ Γκοντάρ· κι όμως μιλάει για πολιτική χωρίς ο λόγος της να απωθεί. Γνωρίζει τη θέση της στο συλλογικό εγχείρημα, αναγνωρίζει τα όριά της και κατανοεί τις μιντιακές στρατηγικές ως προς την εργαλειοποίηση της εικόνας (της).

Αν κάτι χαρακτηρίζει ειδικά αυτές τις εκλογές, πέρα από την ένδεια των επιχειρημάτων και τη ρηχότητα των τηλεοπτικών αντιπαραθέσεων, είναι η παντελής απουσία του Προσώπου, δηλ. του ή της πολιτικού που θα εμπνεύσει πρωτίστως με τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά: στο βλέμμα του θα αντανακλάται η καθαρότητα των προθέσεων και των ιδεών, όχι των υποσχέσεων, ό, τι συμπυκνώνεται στη λαϊκή (θυμο) σοφία «το πρόσωπο είναι σπαθί».

Με αυτές τις προϋποθέσεις, πρόκειται ίσως για τις πλέον απρόσωπες εκλογές στον τόπο μετά τη Μεταπολίτευση, απούσης επί δεκαετίες της πατριαρχικής και λιτοδίαιτης αυστηρότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή (διόλου τυχαία κατακτούσε τις καρδιές των γυναικών ψηφοφόρων, σε εποχές μάλιστα μιντιακής πενίας και ανυπαρξίας επικοινωνιακών στρατηγείων) και της πατρικής ανοχής, στα όρια της εγκληματικής αδιαφορίας, του Ανδρέα Παπανδρέου, ως των δύο τελευταίων χαρισματικών ηγετών της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, με διαφορετικές αφετηρίες και διαμετρικά αντίθετα αποτελέσματα.  

Οι «επίγονοί» τους δυσκόλεψαν ακόμα και τους καλύτερους γελοιογράφους της χώρας, σε αντίθεση με τους πολιτικούς παλαιάς κοπής, όπως ο εξαίρετος Παναγής Παπαληγούρας, επονομαζόμενος και «αυτιάς», και ο «ορνιθοφάγος» Κωνσταντίνος Τσάτσος, δύο από τις «αδυναμίες» του αξεπέραστου Φωκίωνα Δημητριάδη, ή με τη φυσιογνωμία του Νικολά Σαρκοζί, που παρέπεμπε στις εκρηκτικές γκριμάτσες του Λουί ντε Φινές, υπερέχοντας σαφώς σ’ αυτόν τον τομέα του Φρανσουά Ολάντ.

Το φαινόμενο δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό. Ανάλογα συμπτώματα «αποπροσωποποίησης της πολιτικής», όπου απουσιάζει μία ηγετική, ακτινοβολούσα φυσιογνωμία, εμφάνισαν ήδη από τη δεκαετία του ’90 η Γαλλία, η Γερμανία και η Μ. Βρετανία, ακόμα και αν η Γκαμπριέλε Πάουλι στη Γερμανία, που «εκθρόνισε» τον Σόιμπλε στη Βαυαρία, ή, δυνητικά, η Αν Σενκλέρ στη Γαλλία, πληρούσαν όλες τις προϋποθέσεις για μία θέση στα κοινοβουλευτικά έδρανα, αλλά μέχρι εκεί.

Στη «νεο-μεταφυσική» νεωτερική δημοκρατία γνωρίζουμε πλέον πως «ένας κόσμος της απόλυτης απομάγευσης είναι ένας απόλυτα αποπολιτικοποιημένος κόσμος» (Κλίφορντ Τζιρτζ). Το Πρόσωπο δεν είναι μόνο ζήτημα επικοινωνιακών σχεδιασμών και αντικείμενο του Politainment, μέχρι να μεταποιηθεί σε Εικόνα (image). Κάθε «μεγάλη αφήγηση», και η πολιτική εντάσσεται σε αυτές, προϋποθέτει και έναν «αφηγητή», που θα εμπνεύσει προς την κατεύθυνση του Διαφωτισμού και της Χειραφέτησης.

Η πολιτική, όπως και η ευφυΐα (Αντόρνο), είναι κατ’ εξοχήν ηθική κατηγορία: για τους πολιτικούς, αλλά και το εκλογικό σώμα.