Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ
«Αγιε μου Γιώργη, κάνε το θαύμα σου». Την προσευχή αυτή κάνουν ακόμη οι Τουρκάλες στη Σινασσό της Καππαδοκίας, κι ας μην ξέρουν ακριβώς πώς σταυροκοπιούνται οι ορθόδοξοι χριστιανοί.
Κρεμούν όμως τις ευχές τους προσεκτικά διπλωμένες σε μικρά χαρτάκια στο δεντράκι έξω από έναν παμπάλαιο υπόσκαφο ναό, που είναι αφιερωμένος στη μνήμη του στρατιωτικού αγίου.
Την εικόνα αυτή μάς θύμισε η ωραία ομιλία της καθηγήτριας Ελισάβετ Ζαχαριάδου προχθές στο διεθνές συνέδριο Βυζαντίνου Πολιτισμού στους Δελφούς, με τίτλο «Η λατρεία των αγίων στους Τούρκους».
Η κ. Ζαχαριάδου έκανε μια ιστορική ανασκόπηση στην εποχή της βυζαντινής Μικράς Ασίας και στους κατοίκους της, που αποτελούσαν μια μειονότητα, η οποία σύμφωνα με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης ήταν χριστιανική σχισματική. Στα εδάφη αυτά άρχισαν να εγκαθίστανται μουσουλμάνοι μετά το 1071, όταν ο βυζαντινός στρατός νικήθηκε στο Ματζικέρτ από τον τουρκικό του Σελτζούκου σουλτάνου της Βαγδάτης.
Ετσι, για πολλές δεκαετίες οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν μειονότητα σε μια χώρα υπό τουρκική διοίκηση με κατά βάση χριστιανικό πληθυσμό. Οι νεοφερμένοι είχαν πρόβλημα στη διάδοση της θρησκείας τους, δηλαδή του Ισλάμ. Η θρησκεία εκείνων των Τούρκων ήταν βέβαια ισλαμική, αλλά όχι των μουσουλμάνων θεολόγων που το κήρυσσαν μέσα σε τζαμιά, αλλά ενός μυστικιστικού Ισλάμ, με κάποια ασκητική τάση, των λεγόμενων σούφι (sufi).
«Ο σουφισμός διαδόθηκε με επιτυχία στη Μικρά Ασία από δερβίσηδες κι από σεΐχηδες που άρχισαν να έρχονται από άλλες ασιατικές χώρες και να εγκαθίστανται σ' αυτή, κυρίως από το 1200 και πέρα. Τα κέντρα της λατρείας των σούφι δεν ήταν τα τζαμιά, αλλά τα σχετικά μικρά κτίσματα γνωστά ως τεκέδες (tekke), που ίδρυαν παντού», σύμφωνα με την κ. Ζαχαριάδου.
«Στους τεκέδες ασκούσαν τη λατρεία των αγίων τους. Γιατί φυσικά έχει και η ισλαμική θρησκεία αγίους, αλλά όχι μάρτυρες, όπως έχουμε στη δική μας θρησκεία. Ο μουσουλμάνος άγιος είναι δάσκαλος ή θεραπευτής/γιατρός ή στρατιωτικός και πάντως άνθρωπος που έζησε υποδειγματική ζωή. Οι τάφοι τους γίνονταν προσκυνήματα, κέντρα λατρείας, τόποι θεραπείας και πανηγυριών, όπου οι σούφι βοηθούσαν τους προσερχομένους να καταλάβουν καλύτερα το νόημα του Ισλάμ, ενός Ισλάμ λαϊκού, ανάμεικτου με προϊσλαμικές και τοπικές δοξασίες».
«Οι άγιοι αυτοί είχαν έρθει αρχικά από άλλες ισλαμικές χώρες, αλλά με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να παρουσιάζονται γεννημένοι στην Τουρκία, οι γηγενείς άγιοι. Ο πιο γνωστός από αυτούς είναι ο μεγάλος μυστικιστής και ποιητής Τζελαλεδίν Ρουμί, ο ιδρυτής του τάγματος των Μεβλεβί δερβίσηδων, αυτών που εκτελούν τη λατρεία τους περιστρεφόμενοι γύρω από τον εαυτό τους.
Ο Τζελαλεδίν Ρουμί γύρω στο έτος 1270, επισκεπτόταν συχνά τη Μονή του Πλάτωνα (Εφλατούν), στην περιοχή του Ικονίου, για να συζητεί θεολογικά προβλήματα με τους μοναχούς που ζούσαν σ' αυτή».
Μερικοί άγιοι των Τούρκων ταυτίστηκαν με τους αγίους των χριστιανών. Ενας από αυτούς είναι ο άγιος Γεώργιος, ο οποίος ταυτίστηκε με τον Χιζίρ-Ελιάς των Τούρκων. Γιορτάζεται στις 5-6 Μαΐου, άνοιξη, όπως περίπου και ο δικός μας. Στη γιορτή του συμμετείχαν όλοι, χριστιανοί και Τούρκοι, και ακολουθούσαν παραδόσεις που θύμιζαν τη λαϊκή γιορτή του κλήδονα, που ανάγεται στην αρχαιότητα.
«Οι Τούρκοι λατρεύουν ως δικούς τους αγίους τον άγιο Γεώργιο τον Καππαδόκη, τον άγιο Θεόδωρο από τα Ευχάιτα (Τσορούμ), τον άγιο Νικόλαο, τον άγιο Αμφιλόχιο, που στον τάφο του στο Ικόνιο γίνονταν σύμφωνα με τους Τούρκους θαύματα, τον άγιο Χαράλαμπο».
Κάποιοι από αυτούς ταυτίστηκαν με κάποιον Τούρκο άγιο, όπως ο άγιος Χαράλαμπος ταυτίστηκε στη Σινασσό με τον Χατζή Μπεκτάς, τον προστάτη των γενίτσαρων.
Η εξήγηση που δίνει η κ. Ζαχαριάδου για τη διάδοση των χριστιανικών αγίων στον τουρκικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας οφείλεται στη σύνθεση των κατοίκων. Οι Τούρκοι νικητές αποτελούσαν μειονότητα και επηρεάστηκαν από την πλειονότητα, που είχε βαθιές ρίζες στη χώρα.
ΕΝΕΤ.GR
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου