Βρισκόμαστε σε χρεοκοπία εν αναστολή

Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Μιράντα Ξαφά στον Δημήτρη Διαμαντίδη και στην εφημερίδα "Ημερησία"

Υπάρχει η αίσθηση πως η προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης έχει εισέλθει σε τέλμα, όπως φαίνεται και από την πρόσφατη υποβάθμιση της χώρας από τη Moody's, καθώς ζητούνται κολοσσιαίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις μέσα σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα. Μήπως τελικά εισερχόμαστε σταδιακά σε μία αδιέξοδη κατάσταση και πλησιάζει όλο και περισσότερο το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του συνόλου του χρέους της χώρας;

Η Ελλάδα μπήκε στην Ευρωζώνη με ελλιπέστατη προετοιμασία και με τη χώρα υποταγμένη στον κρατισμό και στα κεκτημένα. Χρειάζεται ουσιαστική αλλαγή πορείας, όχι οριακές μεταβολές όπως αυτές που επιχειρεί η κυβέρνηση. Η δυναμική του χρέους δεν μπορεί να αντιστραφεί χωρίς δραστικό περιορισμό των κρατικών δαπανών και βελτίωση του κλίματος για επενδύσεις.

Η πορεία αυτή θα είναι μακρά και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή, χωρίς να έχουμε πείσει τις αγορές ότι υπάρχει πολιτική βούληση για έξοδο από την κρίση. Η πρόσφατη φαρσοκωμωδία με το «άνοιγμα των επαγγελμάτων» και η δήλωση της κυβέρνησης ότι θα απαγορεύσει με νόμο την πώληση δημόσιας γης απέδειξαν ότι το πολιτικό σύστημα παραμένει δέσμιο των πελατειακών σχέσεων και του λαϊκισμού. Αν η προσπάθεια σταθεροποίησης και ανασύνταξης της οικονομίας αποτύχει, η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με βέβαιη χρεοκοπία και τελικά ίσως και έξοδο από την Ευρωζώνη.

Συμμερίζεστε ορισμένες σκληροπυρηνικές φωνές, ιδιαίτερα από τη Γερμανία, που κάνουν λόγο για επιστροφή της Ελλάδος στη δραχμή, σε συνδυασμό με αναδιάρθρωση του χρέους;

Η επιστροφή στη δραχμή θα αποτελούσε οικονομική και πολιτική αυτοκτονία. Με την εξαγγελία και μόνο μιας τέτοιας επιλογής, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν καθώς οι καταθέσεις θα εξανεμίζονταν σε λίγες μέρες. Η αναπόφευκτη υποτίμηση της δραχμής θα οδηγούσε σε άμεση χρεοκοπία το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς το χρέος τους είναι σε ευρώ και όχι σε δραχμές. Οι εταίροι μας στην Ε.Ε. τα αντιλαμβάνονται αυτά και φοβούνται ότι η αποχώρηση μίας χώρας από το ευρώ θα αποσταθεροποιούσε όλη την Ευρωζώνη.

 

Είναι εφικτή η είσπραξη από την Ελλάδα 50 δισ. ευρώ έως και το 2015 από αποκρατικοποιήσεις και αξιοποίηση της κρατικής περιουσίας ή ακόμη και 15 δισ. ευρώ στη διετία 2012-2013; Θα υπήρχε ποτέ ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές για αγορά κρατικών εταιρειών, εάν στις τελευταίες δεν άλλαζαν ριζικά οι εργασιακές σχέσεις;

Η είσπραξη 50 δισ. ευρώ είναι εφικτή, αρκεί να σχεδιαστεί ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων και συμβάσεων παραχώρησης σε ιδιώτες (λιμάνια, αεροδρόμια, δημόσια γη για τουριστική εκμετάλλευση και θερινές κατοικίες). Υπάρχουν αυτή τη στιγμή τεράστιες εκτάσεις «φιλέτα», πρώην στρατόπεδα κ.λπ., που μένουν εντελώς αναξιοποίητα. Σε τι μας ωφελεί αυτό; Το κράτος οφείλει να πωλήσει το 100% του μετοχολογίου του σε εισηγμένες και μη εισηγμένες επιχειρήσεις, με εργασιακές συμβάσεις ιδιωτικού τομέα, και να κλείσει όσες ζημιογόνες δεν βρίσκουν αγοραστή. Αμυντικές βιομηχανίες, ναυπηγεία κ.λπ. δεν έχουν λόγο ύπαρξης αν δεν είναι κερδοφόρα. Οι κερδοφόρες επιχειρήσεις πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως.

Ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι αποκλειστικά ρυθμιστικός και κακώς παριστάνει τον επιχειρηματία. Με έσοδα 50 δισ. ευρώ μπορούμε να επαναγοράσουμε χρέος ύψους 70 δισ. ευρώ (με έκπτωση 30% από την ονομαστική αξία), μειώνοντας την ετήσια δαπάνη για τόκους κατά 3,5 δισ. ευρώ. Η εξοικονόμηση αυτού του ποσού δεν θα λύσει το πρόβλημα του χρέους, που ήδη έχει ξεπεράσει τα 330 δισ. ευρώ, είναι, όμως, σίγουρα προτιμότερη από την περαιτέρω περικοπή μισθών και συντάξεων.

 

Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα απαγορεύσει με νόμο την πώληση δημόσιας γης. Τελικά η αξιοποίηση της δημόσιας γης απαιτεί και την πώλησή της;

Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση αναλίσκονται σε λαϊκίστικες αντιπαραθέσεις για την «αξιοποίηση» και όχι «εκποίηση» της δημόσιας περιουσίας, ενώ ξέρουν ότι ο στόχος είσπραξης 50 δισ. ευρώ δεν είναι ρεαλιστικός χωρίς την εκχώρηση της ιδιοκτησίας δημόσιας γης, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη. Πώς θα γίνουν μεγάλες επενδύσεις σε τουριστικές εγκαταστάσεις και θερινές κατοικίες χωρίς εκχώρηση δημόσιας γης και μάλιστα με διαδικασίες fast track για να αποφευχθούν οι ενστάσεις και οι προσφυγές που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες στην Ελλάδα επειδή είναι ανέξοδες για όποιον τις ξεκινά; Είναι συζητήσιμο αν η δημόσια γη πρέπει να πωληθεί ή να εκχωρηθεί για αρκετές δεκαετίες, το βέβαιο, όμως, είναι ότι όσο μικραίνει ο χρόνος εκμετάλλευσης τόσο μικραίνει το επενδυτικό ενδιαφέρον και τα έσοδα του Δημοσίου.

Επίκαιρο παράδειγμα το αεροδρόμιο των Σπάτων, το μόνο αεροδρόμιο στην Ελλάδα που κατασκευάστηκε με σύμβαση παραχώρησης σε ιδιώτες και το μόνο κερδοφόρο. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ κατήγγειλε τη σύμβαση που καταρτίστηκε από την κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1993 ως «αποικιοκρατική» και μείωσε τον χρόνο εκμετάλλευσης του αεροδρομίου από ιδιώτες από 50 σε 30 χρόνια, οδηγώντας την εταιρεία που το κατασκεύασε στην ακύρωση κάποιων επενδύσεων (συνεδριακό κέντρο κ.λπ.) και στην αύξηση των τελών του αεροδρομίου προκειμένου να δεχθεί να αναλάβει το έργο. Υστερα από αυτή την αναδιαπραγμάτευση που ζημίωσε το Δημόσιο, η σημερινή κυβέρνηση επαναδιαπραγματεύεται τη σύμβαση με σκοπό να την επιμηκύνει κατά τουλάχιστον μία εικοσαετία!

 

Μήπως πρέπει να γίνουν και απολύσεις υπαλλήλων στο Δημόσιο και δεν επαρκούν μέτρα όπως οι συνταξιοδοτήσεις και οι μη προσλήψεις;

Οι μετατάξεις προφανώς δεν οδηγούν σε συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, αλλά και η μείωση των αμοιβών στις ΔΕΚΟ δεν αποτελούν μεταρρύθμιση. Μεταρρύθμιση θα ήταν, για παράδειγμα, η ιδιωτικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας, όπως είχε γίνει από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, που συνοδεύτηκε από σημαντική μείωση του προσωπικού και δημιουργία κινήτρων για κερδοφορία. Δυστυχώς αυτή η μεταρρύθμιση ανετράπη μόλις ήρθε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993. Όλες οι κρατικές υπηρεσίες (ΜΜΜ, υγεία, συντάξεις) υποφέρουν από τις δυσλειτουργίες που χαρακτηρίζουν το Δημόσιο: Κομματικοποίηση, χαμηλή παραγωγικότητα, έλλειψη αξιολόγησης και λογοδοσίας, ανορθολογική κατανομή των πόρων βασισμένη στις προτιμήσεις των υπαλλήλων και όχι των καταναλωτών. Αν η κρίση παραμένει διαχειρίσιμη αυτό οφείλεται στο τεράστιο περιθώριο εξορθολογισμού του δημόσιου τομέα με ιδιωτικοποίηση πολλών υπηρεσιών και επιλεκτική επιδότηση από το κράτος. Δυστυχώς, όμως, λείπει η φαντασία και η τόλμη.

 

Τελικά από πού θα έρθει η ανάπτυξη στη χώρα;

Η βασικότερη προϋπόθεση για την ανάπτυξη είναι η δημοσιονομική σταθερότητα. Χωρίς αυτή, το σπάταλο κράτος θα συνεχίσει να ζει παρασιτικά απομυζώντας τον ιδιωτικό τομέα και εκτοπίζοντάς τον από τον ελάχιστο διαθέσιμο τραπεζικό δανεισμό. Το κράτος σήμερα φορολογεί υπέρμετρα τον ιδιωτικό τομέα και καθυστερεί πληρωμές για να συντηρήσει το υπερτροφικό και αναποτελεσματικό Δημόσιο. Χρειάζεται μείωση και απλοποίηση της φορολογίας, καθώς και της αδειοδότησης των επιχειρήσεων, που έχει εξαγγελθεί αλλά δεν έχει υλοποιηθεί.

Πρέπει να σταματήσουμε να βλέπουμε τους επιχειρηματίες ως Γκόρντον Γκέκο που αποβλέπουν αποκλειστικά στο γρήγορο κέρδος με κάθε μέσο και να τους απαλλάξουμε από την υπερ-ρύθμιση των αγορών και τη γραφειοκρατία που αποθαρρύνει τις επενδύσεις. Το ζητούμενο είναι μια ομαλή μετάβαση από την υπερκατανάλωση με δανεικά στις επενδύσεις και τις εξαγωγές.

Εκεί αποβλέπουν οι μεταρρυθμίσεις για ευκαμψία στην αγορά εργασίας, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας κ.λπ. που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο. Δυστυχώς η κυβέρνηση εφαρμόζει τις μεταρρυθμίσεις κατ΄ επίφαση μόνο για να προστατεύσει συντεχνιακά συμφέροντα για ψηφοθηρικούς λόγους.

Παρ' όλη την υποτιθέμενη απελευθέρωση της κρουαζιέρας το καμποτάζ συνεχίζει στην πράξη να υπάρχει, τα επαγγέλματα παραμένουν κλειστά, οι επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας δεν υλοποιούνται και η αγορά ενέργειας δεν έχει ανοίξει, διαψεύδοντας τις ελπίδες για «πράσινη ανάπτυξη».

Στο δημοσιονομικό σκέλος, η εξυγίανση των ΔΕΚΟ και οι συγχωνεύσεις Καλλικράτη παραμένουν στα χαρτιά, τα φορολογικά έσοδα υπολείπονται των στόχων, ενώ καθυστερεί η εγκατάσταση πληροφορικών συστημάτων που θα επιτρέψουν στο Δημόσιο να ελέγξει τις δαπάνες του στην υγεία, στις προμήθειες, στη μισθοδοσία.

 

Μήπως η Ελλάδα δεν μπορέσει να βγει στις αγορές για μακροχρόνιο δανεισμό ούτε στο τέλος του προγράμματος της Ε.Ε. - ΔΝΤ και τελικά πτωχεύσει έστω και ελεγχόμενα;

Η χώρα βρίσκεται τώρα στο κρίσιμο σημείο να βρει τρόπο να μειώσει το έλλειμμα κατά 23 δισ. ευρώ (8% του ΑΕΠ) την τριετία 2012-14 για να βγει από την κρίση, αλλά η αξιωματική αντιπολίτευση και τα κόμματα της Αριστεράς αρνούνται το διάλογο. Το πολιτικό σύστημα δεν μοιάζει να αντιλαμβάνεται ότι βρισκόμαστε σε χρεοκοπία εν αναστολή. Πήραμε 110 δισ. ευρώ δάνειο από το μηχανισμό στήριξης Ευρωπαϊκής Ενωσης - ΔΝΤ για να μην κηρύξουμε στάση πληρωμών, όχι για να συνεχίσουμε την κρατική σπατάλη. Χρειάζεται επειγόντως εθνική συνεννόηση για δραστική περικοπή δαπανών και επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων προκειμένου να αποφύγουμε τη χρεοκοπία. Με τους σημερινούς ρυθμούς δεν θα τα καταφέρουμε.

Εκτιμάτε ότι μπορεί να επιτευχθεί μία λύση-πακέτο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων χρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης, σε συνδυασμό με το γερμανικό σύμφωνο περί ανταγωνιστικότητας και τα μέτρα ανακούφισης της ελληνικής οικονομίας από το χρέος της;

Καμία ρύθμιση χρέους, είτε μέσω επιμήκυνσης είτε με επαναγορά χρέους από τη δευτερογενή αγορά με οποιοδήποτε μέσο, δεν θα βγάλει την Ελλάδα από την κρίση. 

Η προϋπόθεση για έξοδο από την κρίση δεν είναι η αναδιάρθρωση χρέους, αλλά η συρρίκνωση του Δημοσίου, ώστε να μπορεί να συντηρηθεί αποκλειστικά από τη φοροδοτική ικανότητα της οικονομίας. 

Μόνο αν δημιουργήσουμε σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα θα πεισθούν οι αγορές ότι το χρέος είναι βιώσιμο, δηλαδή ότι μπορούμε να το εξυπηρετούμε χωρίς να το αυξάνουμε. Παρά τις σημαντικές περικοπές δαπανών και την αύξηση της φορολογίας, είχαμε πρωτογενές έλλειμμα 8 δισ. ευρώ το 2010.

Ακόμα και αν το Μνημόνιο εφαρμοστεί πλήρως δεν προβλέπεται να δημιουργήσουμε σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα πριν από το 2013. Μόνο τότε μπορούμε να προσβλέπουμε σε αναδιάρθρωση χρέους. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα βγούμε από την κρίση με εξωτερικές παρεμβάσεις, θα βγούμε μόνο αν ξεριζώσουμε τα αίτια που την προκαλούν. Η ρίζα της κρίσης είναι το κομματικό κράτος και οι παρεμβάσεις του στην οικονομία, που είναι υπεύθυνα τόσο για το υπέρογκο χρέος όσο και για τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα.

Η κ. Μιράντα Ξαφά αποτέλεσε στέλεχος του ΔΝΤ (1980-91) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΔΝΤ (2004-9). Σήμερα είναι σύμβουλος επενδύσεων στην IJ Partners