Μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας

Tου Νικου Κωνστανταρα

Εάν η Ελλάδα βρεθεί εκτός Ευρωζώνης, δεν κινδυνεύει μόνο να απομονωθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους της, να χαθούν οικονομικές και κοινωνικές κατακτήσεις δεκαετιών και να ματαιωθούν οι προσπάθειες μεταρρύθμισης που ξεκίνησαν: πάνω απ’ όλα, κινδυνεύει να βρεθεί μόνη σε μια περιοχή όπου όλα αλλάζουν. 

Μέσα σε αυτή την ανακατανομή σε περιφερειακό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, αν η χώρα μας βρεθεί αποκομμένη από την Ευρώπη, θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο να γίνει δορυφόρος της ισχυρότερης χώρας της περιοχής, η οποία δεν είναι άλλη από την αναδυόμενη Τουρκία. Δεν θα χρειαστεί να γίνει με συγκρούσεις, αλλά μόνο με την αμείλικτη λογική των αριθμών: την ανάγκη των νεόπτωχων Ελλήνων να βρουν φθηνά προϊόντα και υπηρεσίες, πρόθυμους πελάτες αλλά και εργάτες.

Με τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου και τη δέσμευση του Αντώνη Σαμαρά να τη στηρίξει, η προσπάθεια διαχείρισης του χρέους και επανόρθωσης της οικονομίας περνά στην επόμενη φάση. Οσο πιο γρήγορα δείξουν οι κύριες πολιτικές δυνάμεις ότι αφοσιώνονται σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής για όλους τους πολίτες και να θέσουν τις βάσεις για το μέλλον, όσο πιο γρήγορα κατανοήσουν και τα κόμματα της ήσσονος αντιπολίτευσης, καθώς και κάποια συνδικάτα, ότι ήρθε η ώρα της εθνικής προσπάθειας τόσο πιο γρήγορα θα μπορούμε να δούμε πού βρισκόμαστε και πού πηγαίνουμε. Δεν πρέπει να πάψει η κριτική, αλλά μόνο η αυτόματη άρνηση οποιασδήποτε προσπάθειας.

Η κατάσταση δεν θα μπορούσε να είναι πιο επικίνδυνη. Και δεν είναι στο χέρι μας να αποφύγουμε τα χειρότερα. Η τύχη του ευρώ παίζεται σε άλλο επίπεδο. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι το πρόβλημα που φάνηκε πριν από δύο χρόνια, στις πρώτες μέρες της ελληνικής κρίσης, είναι μεγαλύτερο απ’ αυτό καθεαυτό της Ελλάδας. Η καθυστέρηση της Ευρώπης να δράσει πυροσβεστικά, κυρίως λόγω της δύσθυμης Γερμανίας, κλόνισε την εμπιστοσύνη των επενδυτών ότι η Ε. Ε. διέθετε τη βούληση και τους μηχανισμούς για να διαχειριστεί μια σοβαρή κρίση. Ακόμη δεν έχουν πεισθεί, με αποτέλεσμα να τραβούν τα χρήματά τους από την Ευρώπη και μέχρι και χώρες στον πυρήνα της Ευρωζώνης να πληρώνουν δυσβάστακτα ποσά για να δανειστούν. Οι ηγέτιδες δυνάμεις της Ε. Ε. πρέπει άμεσα να πάρουν αποφάσεις που απέφευγαν για δύο χρόνια, να αποτρέψουν πολιτικές που παρουσίαζαν ως εντολές του Θεού. Αν προλάβουν τη στάση πληρωμών μιας μεγάλης χώρας, θα σωθεί το ευρώ. Αν αργήσουν, θα καεί το σπίτι μας.

Εκτός Ευρωζώνης, η Ελλάδα θα δυσκολευτεί πολύ να πληρώσει τις δόσεις του χρέους, οπότε θα χρεοκοπήσει. Δεν θα μπορεί να δανείζεται. Επειδή δεν έχουμε παραγωγική βάση, και τα αγροτικά μας προϊόντα είναι ακριβότερα απ’ αυτά των γειτονικών χωρών, η μόνη πηγή συναλλάγματος θα είναι ο τουρισμός. Σήμερα ο τουρισμός συνεισφέρει 15% στο ΑΕΠ, πόσο μπορεί να αυξηθεί σε πραγματική αξία ώστε να καλύψει όλα τα απαραίτητα έξοδα, όπως εισαγωγές καυσίμων και τροφίμων;

Χωρίς τη δυνατότητα να αγοράζουμε προϊόντα σε σκληρό νόμισμα, χωρίς παραγωγική βάση, χωρίς αξιόλογες πρώτες ύλες, χωρίς νέα δάνεια, χωρίς πόρους της Ε. Ε., η ελληνική οικονομία θα συρρικνωθεί. Η χώρα θα αναγκαστεί να στραφεί σε όποια αγορά μπορεί να προσφέρει φθηνά προϊόντα. Ετοιμη να αναπληρώσει το κενό είναι η Τουρκία, της οποίας η οικονομία είναι ήδη τριπλάσια της Ελλάδας (σε ΑΕΠ). Οσο «φούσκα» και αν αποδειχθεί, όσο μεγάλη «διόρθωση» και αν υποστεί κάποια στιγμή, η Τουρκία έχει μεγάλη παραγωγική βάση, ώστε να συνεχίσει τη δυναμική πολιτική εξαγωγών. Την ίδια ώρα, η υποτιμημένη δραχμή θα κάνει πολύ ελκυστική την ελληνική αγορά ακινήτων για τουρκικές επενδύσεις και τουρίστες – οι οποίοι ήδη φαίνονται και είναι ευπρόσδεκτοι. Τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, από πού θα παίρνουν ρεύμα και προϊόντα, όταν η διπλανή Τουρκία τα προσφέρει σε καλές τιμές;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας, όμως, είναι το δημογραφικό. Ο πληθυσμός γερνάει και όλο και λιγότεροι εργάζονται για να συντηρούν συνταξιούχους και ανέργους. Η οικονομία μας δεν αντέχει το βάρος μας, αν δεν γίνουμε κομμάτι ενός μεγαλύτερου συνόλου.  

Είναι φαινόμενο της φύσης το μεγαλύτερο σώμα να «δένει» τα μικρότερα σε τροχιά γύρω του. Αυτή τη στιγμή είμαστε κομμάτι της Ευρώπης. Πώς μπορούμε να φανταστούμε ότι αν βρεθούμε μόνοι μας θα έχουμε καλύτερη μοίρα;