Η ανωνυμία των μπλογκ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
Στις εφημερίδες δεν υπάρχει ανωνυμία. Ακόμη και για τα κείμενα χωρίς υπογραφή, την ευθύνη έχει η διεύθυνση. Και οι νόμοι περί Τύπου για συκοφαντία είναι δρακόντειοι. Ετσι στην παραδοσιακή δημοσιογραφία έχουμε μάθει πως δεν μπορούμε να γράφουμε ό,τι θέλουμε, για όποιον θέλουμε, χωρίς να στηρίζουμε τα ρεπορτάζ μας σε στοιχεία. Εντάξει, εξαιρέσεις υπάρχουν...
Αντίθετα στα μπλογκ, στη λεγόμενη δημοσιογραφία των πολιτών, ανθεί η ανωνυμία και δυστυχώς μαζί της ο λίβελος, η συκοφαντία, ακόμη και ο ωμός εκβιασμός. Οχι απ' όλους φυσικά, αλλά από τους λίγους επικίνδυνους που ταυτίζουν την ελευθερία του λόγου με τον πάγκο του χασάπη. Σε αυτό το υπόβαθρο βρήκε χώρο ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μ. Παπαϊωάννου, να προαναγγείλει νομοθετική ρύθμιση που θα αίρει την ανωνυμία των μπλογκ. Η καλή εκδοχή λέει ότι το κάνει για να αντιμετωπίσει τα παραπάνω. Η κακή εκδοχή λέει ότι η κυβέρνηση έχει βρει τον μπελά της με τη δύναμη του Διαδικτύου και φέρνει νόμους... Κορέας.
Οι μπλόγκερ ξεσηκώθηκαν. Φωνάζουν πριν δουν καν το νομοσχέδιο. Θεωρούν την ανωνυμία θεμελιώδες δικαίωμα. Εχουν δίκιο. Αλλά έχουν και άδικο. Στον πραγματικό κόσμο δεν μπαίνει κάποιος φορώντας μάσκα σε ένα καφενείο, για να κατηγορήσει ένα θαμώνα ότι κλέβει στο τάβλι. Γιατί να το κάνει στον ψηφιακό κόσμο; Από την άλλη, να είναι εκ των προτέρων γνωστό το ονοματεπώνυμο του μπλόγκερ, είναι αυταρχισμός. Στο παράδειγμα του καφενείου, θα ήταν σαν να ζητούν ταυτότητα για να μπεις! «Μήπως πρέπει να βγάλουμε και κάρτα μπλόγκερ, με φωτογραφία και ΑΦΜ;» σχολίασαν ευφυώς κάποιοι.
Μια κατ' έγκληση άρση της ανωνυμίας, όταν η Δικαιοσύνη πειστεί ότι υπάρχει λόγος, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Σε ένα υποθετικό (;) σενάριο κάποιος φτιάχνει 100 διαφορετικά μπλογκ και αναπαράγει μαζικά λίβελους για κάποιον άλλο. Μια αναζήτηση στο Google για τον θιγόμενο θα αποδώσει ένα προφίλ σαν του Τζακ του Αντεροβγάλτη! Πώς θα αμυνθεί ο τελευταίος;
Κάποιοι επιτήδειοι προσπαθούν να μας πείσουν εδώ και καιρό ότι επαγγελματικά ειδησεογραφικά σάιτ, που απασχολούν εργαζομένους, είναι το ίδιο μ' ένα προσωπικό μπλογκ. Ε, δεν είναι!
Αρα μια ρύθμιση που θα ξεχωρίζει πορτοκάλια από μήλα, και ειδικά από σάπια μήλα, δεν είναι αναγκαστικά κακή. Τα πράγματα θα ήταν απλούστερα, αν οι ίδιοι οι μπλόγκερ είχαν ασχοληθεί με το θέμα. Αν πρότειναν λύσεις. Αν λοιδορούσαν τον κάθε «συνάδελφο» που παραβιάζει μια άτυπη, ηθική, δεοντολογία. Το ίδιο βέβαια θα έπρεπε να κάνουν και οι δημοσιογράφοι...
Το απόρρητο της επικοινωνίας δεν μπορεί να ισχύει για ιστοσελίδες, δηλαδή για δημόσια αναρτημένη πληροφορία. Αντίθετα ένα e-mail, και αυτό δεν το έχουν υπερασπιστεί επαρκώς οι δικαστές μας, είναι προσωπική επικοινωνία, άρα εκεί πρέπει να ισχύει το απόρρητο όπως και στην αλληλογραφία. Αυτές δεν είναι «λεπτές διαφορές», όπως νομίζουν κάποιοι ψηφιακά αναλφάβητοι. Είναι η ουσία που παραβλέπεται.
Επίσης, όπως έχει αποδείξει η διεθνής εμπειρία, μια αντικαθεστωτική φωνή ελευθερίας θα βρει τρόπους να ακουστεί στο Διαδίκτυο. Ακόμη και ρισκάροντας την προσωπική ασφάλειά του - κι εκεί είναι το θαυμαστό. Υπάρχουν προγράμματα, όπως το Tor, που τα έχει φτιάξει η κοινότητα των προγραμματιστών γι' αυτόν ακριβώς το λόγο.
«Η πένα είναι δυνατότερη από το σπαθί» είχε πει κάποιος που το όνομά του έχει χαθεί στους αιώνες. «...Οταν το σπαθί είναι κοντό και η πένα αιχμηρή» συμπλήρωσε ο Τέρι Πράτσετ. Ο,τι να 'ναι, αρκεί να μην καρφώνει πισώπλατα, θα λέγαμε.
Λέκτορα της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
«Η ανωνυμία είναι η ασπίδα από την τυραννία της πλειοψηφίας». Με αυτήν την φράση, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θέλησε το 1995 (υπόθεση McIntyre v. Ohio Elections Commission) να τονίσει την συμβολή του ανώνυμου λόγου στην εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας, για να συμπληρώσει, μόλις δύο χρόνια μετά (υπόθεση Reno v. ACLU), ότι η συνταγματική προστασία της ανωνυμίας (Πρώτη Τροποποίηση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ) περιλαμβάνει και το Διαδίκτυο (internet).
Συνεπώς, κάτι που δέχεται και το Δικαστήριο του Στρασβούργου (υπόθεση Editorial Board of Pravoye Delo and Shtekel κατά Ουκρανίας, 5.5.2011), το Διαδίκτυο είναι ένα νόμιμο forum άσκησης της ελευθερίας του ανώνυμου λόγου.
Αναμφισβήτητα, προς την παραπάνω κατεύθυνση οδήγησε και το ίδιο το Διαδίκτυο, προσφέροντας –περισσότερο από κάθε άλλο forum– ποικίλα μέσα ανωνυμίας, ιδίως δε τα blogs, τα chart rooms και τα e-mails. Αν τούτο συνδυαστεί με την ευρεία πλέον χρήση τους (ο Technorati, ο σπουδαιότερος διαχειριστής blogs στις ΗΠΑ, υπολογίζει ότι καθημερινά εμφανίζονται πάνω από ένα εκατομμύριο αναρτήσεις - posts), τότε γίνεται αντιληπτό γιατί όλο και πιο συχνά προβληματίζονται σήμερα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με ποιους όρους κάμπτεται η προστασία της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Από την μέχρι σήμερα νομολογία είναι δυνατόν να εξαχθούν τρεις θεμιτοί όροι για την κάμψη του κανόνα της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Ο πρώτος όρος είναι ο θιγόμενος να καλέσει ευθέως, μέσω του Διαδικτύου, τον ανώνυμο χρήστη να αποκαλύψει εντός ευλόγου χρόνου την ταυτότητά του πριν η υπόθεση πάρει τον δρόμο της για τα δικαστήρια.
Ο δεύτερος είναι να προκύπτει prima facie η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου. Γι’ αυτό ο τελευταίος οφείλει, με επιμέλεια, να προσκομίσει στο δικαστήριο επαρκείς αποδείξεις.
Τέλος, τρίτος όρος, η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου (φήμη, ιδιωτική ζωή και περιουσία) πρέπει να είναι τέτοια που να δικαιολογεί την άρση της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Ως προς τα καθ’ ημάς, επειδή ακριβώς πρόκειται για την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου, και οι περιορισμοί δεν πρέπει να αφεθούν στον δικαστή, που θα του πάρει άλλωστε αρκετό χρόνο για να κατασταλάξει, πολύ σωστά η κυβέρνηση εξεδήλωσε την πρόθεση να φέρει άμεσα στην ελληνική Βουλή σχετικό νομοσχέδιο.
Οι ρυθμίσεις δεν χρειάζεται να είναι πρωτότυπες. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη (αντί άλλων, Σύσταση CM/Rec(2007)16 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης) έχουν αντιμετωπίσει το ζήτημα και, κατά κοινή ομολογία, είναι εξίσου ευαίσθητοι με εμάς στην Ελλάδα όταν θίγονται από τους ανώνυμους χρήστες του Διαδικτύου.
Συνεπώς, νομοθετικές υπερβολές που υπαγορεύονται από την τρέχουσα τηλεοπτική επικαιρότητα δεν συγχωρούνται σε ένα τόσο θεμελιώδες ζήτημα ελευθερίας.
Η ανωνυμία στο Διαδίκτυο
Λέκτορα της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
«Η ανωνυμία είναι η ασπίδα από την τυραννία της πλειοψηφίας». Με αυτήν την φράση, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θέλησε το 1995 (υπόθεση McIntyre v. Ohio Elections Commission) να τονίσει την συμβολή του ανώνυμου λόγου στην εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας, για να συμπληρώσει, μόλις δύο χρόνια μετά (υπόθεση Reno v. ACLU), ότι η συνταγματική προστασία της ανωνυμίας (Πρώτη Τροποποίηση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ) περιλαμβάνει και το Διαδίκτυο (internet).
Συνεπώς, κάτι που δέχεται και το Δικαστήριο του Στρασβούργου (υπόθεση Editorial Board of Pravoye Delo and Shtekel κατά Ουκρανίας, 5.5.2011), το Διαδίκτυο είναι ένα νόμιμο forum άσκησης της ελευθερίας του ανώνυμου λόγου.
Αναμφισβήτητα, προς την παραπάνω κατεύθυνση οδήγησε και το ίδιο το Διαδίκτυο, προσφέροντας –περισσότερο από κάθε άλλο forum– ποικίλα μέσα ανωνυμίας, ιδίως δε τα blogs, τα chart rooms και τα e-mails. Αν τούτο συνδυαστεί με την ευρεία πλέον χρήση τους (ο Technorati, ο σπουδαιότερος διαχειριστής blogs στις ΗΠΑ, υπολογίζει ότι καθημερινά εμφανίζονται πάνω από ένα εκατομμύριο αναρτήσεις - posts), τότε γίνεται αντιληπτό γιατί όλο και πιο συχνά προβληματίζονται σήμερα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με ποιους όρους κάμπτεται η προστασία της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Από την μέχρι σήμερα νομολογία είναι δυνατόν να εξαχθούν τρεις θεμιτοί όροι για την κάμψη του κανόνα της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Ο πρώτος όρος είναι ο θιγόμενος να καλέσει ευθέως, μέσω του Διαδικτύου, τον ανώνυμο χρήστη να αποκαλύψει εντός ευλόγου χρόνου την ταυτότητά του πριν η υπόθεση πάρει τον δρόμο της για τα δικαστήρια.
Ο δεύτερος είναι να προκύπτει prima facie η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου. Γι’ αυτό ο τελευταίος οφείλει, με επιμέλεια, να προσκομίσει στο δικαστήριο επαρκείς αποδείξεις.
Τέλος, τρίτος όρος, η προσβολή των συμφερόντων του θιγόμενου (φήμη, ιδιωτική ζωή και περιουσία) πρέπει να είναι τέτοια που να δικαιολογεί την άρση της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.
Ως προς τα καθ’ ημάς, επειδή ακριβώς πρόκειται για την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία του λόγου, και οι περιορισμοί δεν πρέπει να αφεθούν στον δικαστή, που θα του πάρει άλλωστε αρκετό χρόνο για να κατασταλάξει, πολύ σωστά η κυβέρνηση εξεδήλωσε την πρόθεση να φέρει άμεσα στην ελληνική Βουλή σχετικό νομοσχέδιο.
Οι ρυθμίσεις δεν χρειάζεται να είναι πρωτότυπες. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη (αντί άλλων, Σύσταση CM/Rec(2007)16 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης) έχουν αντιμετωπίσει το ζήτημα και, κατά κοινή ομολογία, είναι εξίσου ευαίσθητοι με εμάς στην Ελλάδα όταν θίγονται από τους ανώνυμους χρήστες του Διαδικτύου.
Συνεπώς, νομοθετικές υπερβολές που υπαγορεύονται από την τρέχουσα τηλεοπτική επικαιρότητα δεν συγχωρούνται σε ένα τόσο θεμελιώδες ζήτημα ελευθερίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου