Η γεωπολιτική των τροφίµων

Του ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

Για πολέµους ο άνθρωπος πάντα έβρισκε πολλές αφορµές. Οµως, ο 21ος αιώνας, στον οποίο έχουµε µπει πια για τα καλά, ίσως να αποδειχθεί ο αιώνας των πολέµων για ένα πιάτο φαΐ.

Η πείνα εξαπλώνεται στις µέρες µας. Οι τιµές των τροφίµων σκαρφαλώνουνστα ύψη. Και άλλα 44 εκατοµµύρια άνθρωποι προστέθηκαν στους ανθρώπους που ζουν σε απόλυτη φτώχεια εδώ και έναν χρόνο, σύµφωνα µε την Παγκόσµια Τράπεζα. Οσο για τον ΟΗΕ, υπολογίζει πως ένα δισεκατοµµύριο άνθρωποι ζουν σήµερα σε συνθήκες χρόνιας πείνας, κάτι που αποτελεί σκάνδαλο σε έναν αιώνα που θα µπορούσε να ήταν αιώνας της αφθονίας. Και καθώς αυτοί οι αριθµοί γίνονται αστρονοµικοί, ακόµη ένας παράγοντας έρχεται να προστεθεί ως αιτία για την ακρίβεια των τροφίµων, πέρα από τις τρύπιες τσέπες των φτωχών: οι τεράστιες ποσότητες χρήµατος που έχουν πέσει τα τελευταία χρόνια στις διεθνείς αγορές εµπορευµάτων. Σίγουρα, η διαβόητη πια επενδυτική τράπεζα Γκόλντµαν Σακς, οι σκοτεινές κερδοσκοπικές δραστηριότητες της οποίας συνετέλεσαν στηντρέχουσα οικονοµική κρίση, έβλεπε πολύ µακριά όταν το 1991 συνέτασσε έναν δείκτη 18 εµπορευµάτων, µεταξύ των οποίων περιλαµβάνονταν και τρόφιµα, καλώντας τους απανταχού κερδοσκόπους να επενδύσουν σε αυτά. Μετά την κατάρρευση τηςστεγαστικής αγοράς και την κρίση χρέους των χωρών και των ανθρώπων, το χρηµατιστήριο της πείνας υπόσχεται άφθονα κέρδη σε εκείνους που δεν κινδυνεύουν ούτε κινδύνεψαν ποτέ από αυτήν.

Στις ΗΠΑ γράφει ο Λέστερ Μπράουν στο περιοδικό «Φόρεϊν Πόλισι», όταν οι παγκόσµιες τιµές σίτου ανεβαίνουν 75%, όπως συνέβη πέρυσι, σηµαίνει το πολύ πολύ µια διαφορά 10 σεντςσε µια φραντζόλα ψωµί των 2 δολαρίων. Στο Νέο Δελχί ή στην Τζακάρτα όµως, ο διπλασιασµός της τιµής του σίτου σηµαίνει και διπλασιασµό της τιµής του ψωµιού. Για τις πλούσιες χώρες, οι πολίτες των οποίων ξοδεύουν λιγότερο από το ένα δέκατο του εισοδήµατός τους στο σούπερ µάρκετ, η µεγάλη άνοδος των τιµών των τροφίµων που βλέπουµε τελευταίως µπορεί µεν να είναι ενοχλητική αλλά δεν είναι συµφορά. Οµως για τους 2 δισεκατοµµύρια φτωχότερους ανθρώπους του πλανήτη, που ξοδεύουν έως και το 70% του εισοδήµατός τους σε τρόφιµα, αυτές οι τιµές σηµαίνουν ότι αναγκάζονται να περικόψουν από δύο σε ένα τα πιάτα που βάζουν κάθε µέρα στο τραπέζι τους. Και αυτό δεν πρόκειται να το δεχθούν αδιαµαρτύρητα.

Οι κακές σοδειές και η ξέφρενη κερδοσκοπία συνθέτουν µια νέα γεωπολιτική, πολύ πιο ασταθή από εκείνες που είχαµε γνωρίσει µέχρι τώρα: τη γεωπολιτική των τροφίµων. Η φετινή χρονιά είναι άλλη µια χρονιά κρίσης τροφίµων. Θα µπορούσαµε να δούµε νέες ταραχές για το ψωµί, όπως το 2007. Και πολιτικές επαναστάσεις. Οι εξεγέρσεις που έδιωξαν τον Μπεν Αλιαπό την Τυνησία, τον Μουµπάρακ από την Αίγυπτο και που απειλούν τον Καντάφι στη Λιβύη (µια χώρα που εισάγει το 90% των σιτηρών της), ίσως λοιπόν να µην είναι το τέλος αυτής της ιστορίαςαλλά η αρχή της.