Η ηµιµάθεια των αποφοίτων ΑΕΙ

Του Λουκά Βλάχου (Vlahos@astro.auth.gr)

Καθηγητή στο Τµήµα Φυσικής του ΑΠΘ.

Είναι κοινό µυστικό στα ΑΕΙ και τα ΑΤΕΙ ότι η πλειονότητα των αποφοίτων τους είναι ηµιµαθείς. Είναι επίσης γνωστοί οι λόγοι οι οποίοι τους οδηγούν σε αυτήν τη δύσκολη κατάσταση που έχει τεράστιες συνέπειες στην προσωπική τους ζωή, την καριέρα τους και στην οικονοµική ανάπτυξη της χώρας µας. Το τραγικό όµως είναι ότι τον νόµο για τα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ που οδήγησε µια ολόκληρη γενιά στην ηµιµάθεια καµία κυβέρνηση δεν έχει µέχρι σήµερα το πολιτικό θάρρος να τον αλλάξει.

Το 86% των αποφοίτων των περισσότερων σχολών αποτυγχάνει στο µάθηµα της ειδικότητάς του στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ και το 14% που τα «κατάφερε» φοίτησε µετά την απόκτηση του πτυχίου αρκετά χρόνια σε ειδικά φροντιστήρια. Στα περισσότερα πανεπιστηµιακά τµήµατα οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που ολοκλήρωσαν τα κανονικά εξάµηνα και είναι «στο πτυχίο» µπορούν να εξεταστούν σε όλα τα µαθήµατα από όλα τα έτη σπουδών. Στις εξετάσεις αυτές ερχόµαστε αντιµέτωποι µε ένα πρωτοφανές φαινόµενο: οι επί πτυχίω φοιτητές και φοιτήτριες έχουν ξεχάσει ακόµα και τις βασικές γνώσεις (όσες είχαν) του Λυκείου στο αντικείµενό τους.

Πώς δηµιουργήθηκε όµως αυτό το φαινόµενο;

Το νοµοσχέδιο που ισχύει σήµερα επιτρέπει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες να εξετάζονται, χωρίς την υποχρέωση φοίτησης, στα ίδια µαθήµατα όσες φορές θέλουν και να µεταφέρουν όλα τα µαθήµατα χωρίς περιορισµούς για όσα χρόνια θέλουν. Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός στα εκπαιδευτικά θέµατα για να καταλάβεις πού οδηγεί αυτό το σύστηµα και ποιες είναι οι συνέπειές του για την κατανόηση των αντικειµένων στα οποία ειδικεύονται. Το πρόγραµµα σπουδών χάνει την αξία του όταν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες µπορούν να συµµετέχουν σε παραδόσεις και εξετάσεις µαθηµάτων που στηρίζονται σε µαθήµατα που δεν έχουν ολοκληρώσει και ούτε έχουν παρακολουθήσει. Δίκαια θα ρωτήσετε «πώς ολοκληρώνει κάποιος ένα προχωρηµένο µάθηµα αν δεν έχει ολοκληρώσει τα προηγούµενα στα οποία αυτό στηρίζεται;».  

Οι διδάσκοντες προσπαθούν µε µακροσκελείς εισαγωγές να καταστήσουν όλα τα µαθήµατα «αυτοτελή». Εξετάζουν µε θέµατα που σχετικά επαναλαµβάνονται ή αποστηθίζονται εύκολα. Τα αµφιθέατρα γεµίζουν ασφυκτικά στις εξετάσεις, οι επιτηρητές είναι λίγοι και η αντιγραφή είναι µάλλον συνηθισµένο φαινόµενο. Στο τέλος η βαθµολογία είναι επιεικής και για να «περάσει» ένα αξιοπρεπές ποσοστό από όσους πήραν µέρος στις εξετάσεις ασκούνται «πιέσεις» για να «πέσουν» οι βάσεις, ιδιαίτερα για όσους είναι πολλά χρόνια στο τµήµα. Μια «άχαρη» γνωστική ακολουθία έχει εδραιωθεί στο πανεπιστήµιο. Το να παραλαµβάνει κάθε ΑΕΙ µαθητές του Λυκείου εθισµένους στην παπαγαλία και βαθµοθηρία και στη συνέχεια να επιτρέπει άπειρες επαναλήψεις εξετάσεων, ατέλειωτες µεταφορές µαθηµάτων και µε ανοιχτό το ενδεχόµενο αντιγραφής, έχει αποτέλεσµα ότι θα οδηγηθούµε µε µαθηµατική ακρίβεια στην ηµιµάθεια.

Ο ρυθµός αποφοίτησης για τα περισσότερα πανεπιστηµιακά τµήµατα (όταν τα πρόγραµµα σπουδών είναι τετραετούς διάρκειας) για το 50% των εισαχθέντων είναι 6-7 χρόνια ενώ το άλλο 50% θα παραµείνει στο πανεπιστήµιο πάνω από επτά χρόνια.

Αν ρωτήσετε τους µελλοντικούς εργοδότες των αποφοίτων των ΑΕΙ θα σας πουν σχεδόν όλοι ότι µεγάλα ποσοστά αποφοίτων ΑΕΙ δεν γνωρίζουν ούτε τα στοιχειώδη στο αντικείµενό τους και το σπουδαιότερο δεν έχουν µάθει να εργάζονται υπεύθυνα και να προγραµµατίζουν σωστά τις υποχρεώσεις τους. Οι περισσότερες εταιρείες τούς απολύουν άµεσα ή αφιερώνουν πάρα πολύ χρόνο για να τους εκπαιδεύσουν από την αρχή.

Το σύστηµα αποφοίτησης που µόλις ανέλυσα έχει λειτουργήσει για πάνω από 25 χρόνια και είναι καιρός να το αλλάξουµε. Η πρόταση που θα επέφερε καίριο χτύπηµα στην ηµιµάθεια είναι απλή, εφαρµόζεται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά έχει µεγάλο πολιτικό κόστος. Περιορισµός στις προσπάθειες να επαναλάβουν τα µαθήµατα και δηµιουργία οµάδων µαθηµάτων που πρέπει να ολοκληρωθούν πριν να προχωρήσουν οι φοιτητές/τριες σε πιο εξειδικευµένα µαθήµατα. Θα πρέπει να θεσπισθεί έγκαιρη επίσης και η διαγραφή από συγκεκριµένα τµήµατα µε δυνατότητα µεταγραφής σε άλλα όταν δεν είναι εύκολο σε κάποιους φοιτητές/τριες να συνεχίσουν. Το µήνυµα αλλαγής πορείας στην καριέρα του ο κάθε νέος και νέα πρέπει να το πάρει νωρίς (όταν είναι δεκαεννέα ή είκοσι χρονών) για να έχει τη δυνατότητα έγκαιρου ανασχεδιασµού της καριέρας του (όχι όταν είναι ήδη «αιώνιος» φοιτητής). Απόφοιτοι µε οκτώ χρόνια παραµονής στο πανεπιστήµιο προσπαθούν συνήθως για µερικά χρόνια να περάσουν στον ΑΣΕΠ ενώ παράλληλα δουλεύουν σε δουλειές του «ποδαριού» µε άπειρες θυσίες στην προσωπική τους ζωή. Το µοντέλο αυτό σιγά σιγά ολοκληρώνει τον κύκλο του και έχει ήδη προκύψει µια «µαύρη τρύπα» ηµιµαθών ανέργων.

Ηπροσπάθεια της σηµερινής πολιτικής ηγεσίας να βγει από τον κύκλο του δανεισµού, επενδύοντας σε αναπτυξιακά προγράµµατα που θα ενεργοποιήσουν το ανθρώπινο δυναµικό της χώρας, θα έρθει αντιµέτωπη µε νέους και νέες χωρίς καµία εµπιστοσύνη στις γνώσεις τους, που δεν θα είναι έτοιµοι να πάρουν πρωτοβουλίες και θα είναι παράλληλα εθισµένοι σε χαλαρούς ρυθµούς εργασίας και άνετη ζωή. Κανένας δεν δίδαξε επίσης στα παιδιά µας τη µεγάλη αξία που έχει ο «χρόνος» στη ζωή τους. Αρχικά πιστεύουν ότι έχουν άπειρο χρόνο µπροστά τους και είναι ιδιαίτερα χαλαροί (στα πρώτα έτη σπουδών) και στη συνέχεια πανικοβάλλονται γιατί ο χρόνος (και η ζωή) φεύγει ανεκµετάλλευτος µέσα από τα χέρια τους.