ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Tο σκάκι των αγωγών και η Ελλάδα

Tου ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ

Νέα δεδομένα δημιουργεί και στην περιοχή της Ελλάδας ο ενεργειακός πόλεμος της Δύσης με τη Ρωσία.

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την υποδαύλιση αποσχιστικών τάσεων στην ανατολική Ουκρανία, η ΕΕ, με την παρότρυνση των Αμερικανών, επιχειρεί να ακυρώσει ή τουλάχιστον να καθυστερήσει ενεργειακά πρότζεκτ που είναι ήδη υπό κατασκευή, με πρώτο τον αγωγό South Stream.

Σε συνδυασμό με τις νέες απειλές που εκτόξευσε ο ίδιος ο πρόεδρος Πούτιν με επιστολές του σε 18 Ευρωπαίους ηγέτες, ότι η μη εξόφληση οφειλών της Ουκρανίας στην Gazprom πιθανόν να διαταράξει την ομαλή ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, έχει σημάνει συναγερμό καθώς αναζητούνται εναλλακτικές επιλογές που άμεσα θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες των ευρωπαϊκών χώρων.

Διασυνδετήριοι αγωγοί, εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου, σταθμοί υποδοχής LNG μπαίνουν στο τραπέζι κυβερνήσεων και επενδυτών, καθώς η πίεση είναι ασφυκτική και η Ευρώπη φαντάζει όλο και πιο ευάλωτη έναντι της Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την επιστολή Πούτιν ο ίδιος ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι πρέπει να εξοφληθούν οι οφειλές της Ουκρανίας από τους G7, ενώ και η ίδια η Ανγκελα Μέρκελ από την Αθήνα κράτησε χαμηλούς τόνους έναντι της Ρωσίας

Για χώρες όπως η Βουλγαρία, η Σερβία αλλά και η Ουγγαρία, το διαφαινόμενο πάγωμα του South Stream δημιουργεί τεράστια προβλήματα και καθιστά πρώτης προτεραιότητας έργα όπως ο ΤΑΡ, ο αγωγός που θα διασχίζει τη Βόρεια Ελλάδα και θα μεταφέρει αζερικό αέριο προς την Ιταλία αλλά και το σχέδιο για μετατροπή της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης σε κόμβο μεταφοράς LNG από το Κατάρ ή άλλες απομακρυσμένες μεν αλλά ασφαλείς πηγές ενέργειας προς τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Ο αγωγός αυτός που θα μεταφέρει ρωσικό αέριο μέσω Μαύρης Θάλασσας στη βουλγαρική ακτή και από εκεί θα επεκτείνεται προς Σερβία, Κροατία, Ουγγαρία, Σλοβενία και Ιταλία αποτελεί ένα πολύ σημαντικό έργο και για την Gazprom. Μετά τον αγωγό Nord Stream που μέσω Βαλτικής Θάλασσας μεταφέρει απευθείας αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία, είναι ο δεύτερος που παρακάμπτει την Ουκρανία και ουσιαστικά απαλλάσσει τη Μόσχα και από την καταβολή τελών που ανέρχονται σε αρκετά δισ. ευρώ τον χρόνο και κυρίως από την εξάρτησή της από την εκάστοτε κυβέρνηση του Κιέβου.

Ο South Stream αποτελεί έργο «υψηλής προτεραιότητας» για τη Ρωσία και την Gazprom Η κρίση της Κριμαίας όμως έχει προκαλέσει ανησυχία καθώς με δεδομένο ότι δύσκολα θα αποφασισθεί η οποιαδήποτε κίνηση που αφορά τον Nord Stream, η επιλογή παγώματος του South Stream φαντάζει πιο πιθανή στο πλαίσιο κλιμάκωσης των κυρώσεων.

Εξάλλου, τα αρνητικά μηνύματα ήρθαν ήδη από το πρώτο κύμα των κυρώσεων. Το γεγονός ότι ο Ρώσος μεγιστάνας Γενάντι Τιμτσένκο (η εταιρεία του, Stroytransgaz, έχει κερδίσει τον διαγωνισμό για τη βουλγαρική επέκταση του αγωγού) βρίσκεται στα πρόσωπα που περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ μετά την απόσχιση της Κριμαίας, πύκνωσαν τα σύννεφα για την τύχη του South Stream.

Οσο για τον γενικό διευθυντή της ιταλικής ΕΝΙ, Πάολο Σκαρόνι (η εταιρεία του συμμετέχει στην κοινοπραξία κατασκευής του South Stream), δήλωσε στην ιταλική Βουλή ότι «πιθανότατα το έργο δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί σύντομα». Από κοντά και η αποκάλυψη της βρετανικής εφημερίδας «Telegraph» ότι και ο ίδιος ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο σε κλειστή συνάντηση που είχε με Βούλγαρους πολιτικούς (όπου έκανε λόγο για την ύπαρξη Ρώσων πρακτόρων στη βουλγαρική πολιτική ζωή) τόνισε ότι ο South Stream δεν αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ.

Επισήμανε δε ότι η Βουλγαρία θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική σε ό,τι αφορά τη συνεργασία της με τη Ρωσία σε θέματα κατασκευής αγωγών και πρέπει να διαφοροποιήσει τις πήγες ενέργειας (η Βουλγαρία εισάγει το 100% των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία) κάνοντας ειδική αναφορά στο Αζερμπαϊτζάν αλλά και στον αγωγό ΤΑΡ.

Για το Σαββατοκύριακο αυτό ήταν προγραμματισμένη μια διμερής συνάντηση Βουλγαρίας-Ρωσίας σε επίπεδο των υπουργών Οικονομικών Ντμίτρι Στόινεφ και Αλεξάντερ Νοβακ, για να συζητήσει ενεργειακά θέματα, συμπεριλαμβανομένων της τιμής του φυσικού αερίου αλλά και της ενδεχόμενης επανέναρξης των συνομιλιών για το θέμα του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης. Ομως, η συνάντηση αυτή ματαιώθηκε λογω των κυρώσεων που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Ρωσία.

Ο Βούλγαρος υπουργός Ενέργειας Ιβάν Αγιόλοφ την Τέταρτη δήλωσε ότι δεν υπάρχει καμιά πληροφορία πως η ΕΕ μελετά το πάγωμα του αγωγού, επικαλούμενος μάλιστα και δήλωση του εκπροσώπου του επιτρόπου Ετινγκερ ότι συνεχίζονται οι συνομιλίες του με τη Ρωσία και για το θέμα αυτό.

Η αβεβαιότητα για τον South Stream δίνει σοβαρά πλεονεκτήματα στον ΤΑΡ και φυσικά στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ κρατά ζωντανό το σχέδιο επαναφοράς του Nabucco εφόσον όμως εξασφαλίσουν ικανοποιητικές ποσότητες φυσικού αερίου.

Από τα Βαλκάνια μέχρι την Κίνα Ο πόλεμος για τις τιμές και το μοίρασμα των αγορών

Μεγάλη κινητικότητα υπάρχει και στο θέμα των διασυνδετήριων αγωγών καθώς τον Ιούνιο θα έχει ολοκληρωθεί η τελική φάση για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Βουλγαρίας και Ρουμανίας, αν και ο αγωγός δεν θα μπορεί να λειτουργήσει προτού η Ρουμανία κατασκευάσει τον αναγκαίο σταθμό συμπίεσης του αερίου, κάτι που αναμένεται μέχρι τα μέσα του 2015.

Η Βουλγαρία ανησυχεί ιδιαίτερα στο ενδεχόμενο επανάληψης μιας κρίσης όπως εκείνη του 2009. Ο διασυνδετήριος αγωγός με την Τουρκία θα είναι έτοιμος το 2016, ενώ ο αντίστοιχος με την Ελλάδα (Interconnector Greece-Bulgaria, IGB) που θα μεταφέρει στη Βουλγαρία το 1 bcm φυσικού αερίου για το οποίο έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν, προβλέπεται να λειτουργήσει μετά από 18 μήνες.

Στην αναζήτηση λύσεων για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της, η Βουλγαρία έχει στραφεί και στην προοπτική του LNG από το Κατάρ, επιλογή για την οποία είναι αναγκαία η συνεργασία με την Ελλάδα και η υλοποίηση του μεγάλου σχεδίου για την κατασκευή τερματικού σταθμού στην Καβάλα.

Το σχέδιο προϋπολογισμού 400 εκατ. ευρώ έχει επιλεγεί από την Κομισιόν ως έργο Κοινού Ενδιαφέροντος, κάτι που ουσιαστικά προεξοφλεί και τη συμμετοχή της ΕΕ στη χρηματοδότησή του.

Επίσης, ο ΤΑΡ, βρίσκεται την περίοδο αυτή σε αποφασιστικό σημείο με συναντήσεις μεταξύ της Κοινοπραξίας και εκπροσώπους των υποψήφιων «πελατών». Στη διαδικασία αυτή οι προσφορές θα αξιολογηθούν και μέχρι την 1η Οκτωβρίου αναμένεται να υπογραφεί η Gas Transportation Agreement που μεταξύ άλλων θα καθορίζει και τα σημεία «εξόδου» του αγωγού και την τιμολογιακή πολιτική. Οι πρώτες ποσότητες φυσικού αερίου αναμένεται να ρεύσουν στην Ιταλία στο δεύτερο εξάμηνο του 2019 Ο ΤΑΡ θα μεταφέρει 10-20 bcm φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ποσότητες πολύ μικρές σε σχέση με τις ενεργειακές ανάγκες, και το κρίσιμο σημείο βεβαίως είναι, εκτός των αγωγών και των διασυνδετήριων αγωγών, ιδιαίτερα σημαντικό είναι να υπάρχει πρόσβαση και σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

 

Το Αζερμπαϊτζάν
Το Αζερμπαϊτζάν, που λόγω των εξελίξεων αναβαθμίζεται ακόμη περισσότερο, δείχνει να επιδιώκει πρώτα απ' όλα την εξασφάλιση συμβολαίων για τη διάθεση του φυσικού αερίου που θα προέλθει από τα νέα κοιτάσματα Sah Deniz 2 που όμως χρονικά η εκμετάλλευσή τους προσδιορίζεται για το 2019-2021. Η επιλογή αυτή του Αζερμπαϊτζάν υπονομεύει τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για την απορρόφηση από την ευρωπαϊκή αγορά μέρους των μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν.

Το σχέδιο για την κατασκευή αγωγού που θα διασχίζει την Κασπία και θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από το Τουρκμενιστάν στο Αζερμπαϊτζάν και από εκεί μέσω των αγωγών TANAP και ΤΑΡ στην Ευρώπη.

Ο αγωγός αυτός Trans-Caspian Pipeline (TCP) δεν έχει τύχει θερμής υποστήριξης από το Μπακού (που θέλει να κρατήσει ψηλά τις τιμές για το δικό του αέριο), ενώ θα πρέπει να ανταγωνιστεί τις υψηλές προσφορές της Κίνας που ήδη έχει υπογράψει συμβόλαια αγοράς 30 bcm ετησίως, αλλά και το ενδιαφέρον της Ινδίας για την πρόσβαση στα αποθέματα του Τουρκμενιστάν και μεταφοράς του αερίου με αγωγό μέσω του Αφγανιστάν και του Πακιστάν (Τουρκμενιστάν - Αφγανιστάν - Πακιστάν - Ινδία, TΑΡΙ).

Η αβεβαιότητα για τον South Stream δίνει σοβαρά πλεονεκτήματα στον ΤΑΡ και φυσικά στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ κρατά ζωντανό το σχέδιο επαναφοράς του Nabucco, εφόσον όμως εξασφαλίσουν ικανοποιητικές ποσότητες φυσικού αερίου.