Η δύσκολη ζωή χωρίς ταμπού

Του ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ

serkon@otenet.gr

Η οικονομική και πολιτική κρίση δημιούργησε ένα πρωτόγνωρο σκηνικό. Επεσαν όλα τα ταμπού. Στην Ελλάδα, αλλά και σε όλον τον κόσμο, τα μέσα ενημέρωσης συζητούν, αναλύουν και παρουσιάζουν εκτιμήσεις και απόψεις που πριν από λίγους μήνες ήταν ανήκουστες ίσως και αποτρόπαιες. Σ’ αυτό έχει συμβάλει το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά υπάρχει μια ευρύτερη εξέλιξη που αλλάζει τον τρόπο που σκέπτονται οι άνθρωποι σε οριακές στιγμές, όταν τίποτα δεν αποκλείεται.

Η ιδέα μιας κυβέρνησης κομμουνιστικής πλειοψηφίας, 23 χρόνια μετά την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου, ακούγεται ρεαλιστική. Η προοπτική εξόδου της ελληνικής οικονομίας από το ευρώ συζητείται ευρύτατα και δεν θεωρείται από κανέναν ταμπού. Στο πλαίσιο της συζήτησης αυτής, κάποιοι τολμηροί εξετάζουν και το ενδεχόμενου εξόδου και από την Ευρωπαϊκή Ενωση! 

Ούτε η χρεοκοπία της χώρας είναι πλέον ταμπού καθώς διακεκριμένοι αναλυτές διατυπώνουν εκτιμήσεις για το αν πρέπει να επέλθει άμεσα ή να γίνει αργότερα, όταν θα υπάρχει πρωτογενές πλεόνασμα στον κρατικό προϋπολογισμό. 

Επίσης, στην αριστερόστροφη υποτίθεται ελληνική κοινωνία δεν αποτελεί ταμπού η ακροδεξιά, που αποσπά σημαντικό αριθμό ψήφων και διατυπώνει ιδέες και αντιλήψεις που συναντούσαμε στα βιβλία Ιστορίας.

Ο Χίτλερ και ο Στάλιν έγιναν ξαφνικά επίκαιροι. Δεν θεωρούνται αιμοσταγείς δικτάτορες, όπως ήταν. Δεν ισχύει πλέον κανένα ταμπού, δεν υπάρχουν σκέψεις, ιδέες που αποφεύγουμε να αγγίζουμε επειδή είναι ιερές ή αποκρουστικές. Ολα επιτρέπονται έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία κυριάρχησε η ανειλικρίνεια και η υπερβολή στη συμπεριφορά και τις σκέψεις. 

Η ανατροπή γίνεται με την κατάργηση κάθε φραγμού. Ολα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά.

Στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1913 με τον τίτλο «Τοτέμ και Ταμπού», ο Σίγκμουντ Φρόιντ αναζητούσε τις «ομοιότητες στην ψυχική ζωή των πρωτόγονων (άγριων) με τους νευρωτικούς». Οπως οι νευρωτικοί, έτσι και οι πρωτόγονοι δεν παραδέχονται τα αντιφατικά αισθήματα που βιώνουν, ότι δηλαδή μπορεί να αγαπούν και να μισούν ταυτόχρονα το ίδιο πρόσωπο. Προβάλλουν το «καταπιεσμένο» αίσθημα του μίσους σε κάτι άλλο, στην περίπτωση των άγριων στο τοτέμ που προσκυνούν και φοβούνται, «δεν ήθελα εγώ να πεθάνει, το ζήτησε το τοτέμ». Κάπως έτσι αντιφατικές, λέει ο Φρόιντ, είναι και οι σχέσεις των πολιτών με τους κυβερνήτες τους.

Συχνά οι πρωτόγονοι ηγέτες αποσύρονται σε δάση ή ερημικά μέρη και ταλαιπωρούνται πεινώντας και γενικά ακολουθούν μια συμπεριφορά με βάση την οποία δέχονται τιμές και ασκούν εξουσία, αλλά και αυτοπεριορίζονται και ενδεχομένως βασανίζονται ώστε να ικανοποιήσουν τον λαό… Η ζωή χωρίς ταμπού, όταν όλα λέγονται, δεν είναι απαραίτητα καλύτερη, είναι όμως διαφορετική. Κυρίως όταν έχουν καταργηθεί τα τοτέμ στα οποία μπορούμε να αποδώσουμε ευθύνες για ό,τι δεν ομολογούμε. Ισως, όμως, αναζητούμε καινούργια τοτέμ, στα οποία με προθυμία θα αποδώσουμε όλα όσα αποφεύγουμε.