Της ΕΛΕΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ
(Kαθηγήτρια - Ιστορικός)
Πριν από 70 χρόνια, στις 28 Οκτωβρίου 1941, εκατοντάδες Αθηναίοι, οι περισσότεροι με τα αδύναμα πόδια τους αφού δεν υπήρχαν συγκοινωνίες, φτάνουν στην πλατεία Συντάγματος.
Αυτή θα είναι η πρώτη κινητοποίηση από τις εκατοντάδες διαδηλώσεις που θα γίνουν στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής. Μαζικότερες, μαχητικότερες και με χιλιάδες νεκρούς, άλλους από τα γερμανικά πυρά, άλλους από την πείνα.
Αυτή η μεγάλη πείνα, ο μεγάλος λιμός του χειμώνα του 1941-1942, που οδήγησε στο θάνατο δεκάδες χιλιάδες τον πρώτο κιόλας χρόνο της Κατοχής, έκανε τους Ελληνες να επινοήσουν διάφορους τρόπους διατροφής, που σε άλλη συγκυρία ούτε που θα τους σκέφτονταν.
Το μόνο είδος, σε φαγώσιμο, που υπήρχε σε αφθονία είναι τα χόρτα. Τα εστιατόρια εκτός από χόρτα σερβίρουν κουκιά και αγκινάρες, και σκέτο γιουβέτσι. Στα γλυκά, δημοφιλής είναι η σταφιδόπαστα που γίνεται από μαύρες σταφίδες και μοιάζει με κέικ.
Οι εφημερίδες της εποχής γεμίζουν τις σελίδες τους με άρθρα, συμβουλές και παραινέσεις για την αντιμετώπιση της έλλειψης πολλών τροφίμων αλλά και της ακρίβειας όσων υπάρχουν στην αγορά. Καλό είναι να τρώει ο κάτοικος της Αθήνας τροφές που περιέχουν θρεπτικά στοιχεία. Ομως, όταν δεν υπάρχουν τι γίνεται; Παραίνεση, λοιπόν, να τρώνε πολλά λαχανικά, τα οποία αν μη τι άλλο θα εξασφαλίσουν εργασία στο στομάχι!
Η πείνα μπορεί να κοπεί με ορεκτικά που ...κλείνουν την όρεξη. Μια πιατέλα ορεκτικά μπορεί να περιλαμβάνει ελιές στις οποίες έχουν βγει τα κουκούτσια και μέσα έχει μπει ψωμί ή ντομάτα μαζί με μαϊντανό, κάππαρη, ραπανάκια, αγγούρι. Οι Αθηναίοι αλλάζουν συνήθειες στη σούπα: προπολεμικά έτρωγαν σούπα από ζωμό κρέατος με ρύζι ή πάστα. Τώρα, η σούπα γίνεται με χορταρικά.
Οι ντομάτες οι γεμιστές τώρα τρώγονται και ωμές, όταν υπάρχουν στην αγορά και για όποιον μπορεί να τις αγοράσει. Για τη γέμιση μη σκεφτείτε ούτε κιμά ούτε ρύζι, προϊόντα δυσεύρετα στην Κατοχή. Εδώ, στα κατοχικά γεμιστά θα μπει κάππαρη, ελιές, ψιλοκομμένη πιπεριά, λίγο αγγουράκι, μαϊντανός και ό,τι άλλο υπάρχει στην κουζίνα. Αυτά τα υλικά θα «δέσουν» με την ψίχα από την ντομάτα, γιατί για αβγά για να γίνει μαγιονέζα ούτε λόγος. «Φτιάξτε μουσταλευριά ...χωρίς μούστο». Για άλλη μια φορά θα σώσει την κατάσταση η μαύρη σταφίδα. Βράστε τις σταφίδες, σουρώστε τες, πιέστε τες και να ο ...μούστος!
Τα βλίτα, εκτός από νόστιμη καλοκαιρινή σαλάτα, στην Κατοχή μαγειρεύονται και ο-γκραντέν. Να τι προτείνεται από τις στήλες μιας εφημερίδας: «Βράστε τα, βάλτε τα στο ταψί με λίγο δυόσμο και ρίξτε από πάνω κρέμα φτιαγμένη από αλεύρι. Και αν δεν θέλετε τα βλίτα στο φούρνο, κάντε τα... τηγανιτά. Φτιάξτε βλιτοκεφτέδες!»
Η κορωνίδα της συμβουλής προς τις νοικοκυρές της Κατοχής είναι: «προσοχή στα ψίχουλα»! Να τι μας λέει ο «διαιτολόγος» της εποχής: «Μαζέψτε προσεκτικά τα ψίχουλα από το τραπέζι, από την κουζίνα όταν κόβεται το ψωμί, από το δοχείο όπου φυλάσσεται το ψωμί. Μέσα σε μια εβδομάδα, το πιο πιθανό είναι να εξοικονομηθεί ένα ποτήρι από ψίχουλα ψωμιού».
Στις νοικοκυρές προτείνεται και η σούπα με ελιές σε μία εύκολη και γρήγορη συνταγή. «Παίρνετε τις ντομάτες, αν τις βρείτε, τις λιώνετε και τις βράζετε και μετά ρίχνετε τις ελιές. 5-6 ελιές για κάθε άτομο της οικογένειας. Και να μια νόστιμη σούπα που δεν την είχατε σκεφτεί πριν».
Περίσσεψε από το μεσημέρι ένα πιάτο φασολάκια γιαχνί ή κολοκυθάκια ή κάτι παρόμοιο κοκκινιστό; Ο Ν. Τσελεμεντές στη στήλη του σε εφημερίδα της εποχής προτείνει: «Ψιλοκόψτε το περίσσευμα, ρίξτε το στην κατσαρόλα, ρίξτε και αρκετό νερό, βάλτε και μερικές ελιές και έτοιμη η βραδινή σούπα». Παράλληλα, παρουσιάζει συνταγές για σούπα από αραποσίτι, για μελιτζάνες γεμιστές με πατατοπουρέ, αντί για ρύζι ή κιμά που δεν υπήρχε, για τηγανίτες από πατάτες και για κολοκυθάκια γεμιστά με τραχανά!
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου