Της ΚΟΡΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ
«Με εκπλήσσει το γεγονός ότι ο κόσμος βλέπει την πείνα ως αποτέλεσμα της ξηρασίας και της έλλειψης τροφής». Τη δήλωση αυτή έκανε πριν από λίγες μέρες ο πρόεδρος της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης Ντόναλντ Ταμπερούκα, σχετικά με το λιμό που πλήττει αυτή την εποχή την Σομαλία.
Εκπληξη, με τη σειρά της, προκαλεί η δήλωση στον περισσότερο κόσμο: Αν η πείνα δεν οφείλεται στην ξηρασία, τότε τι φταίει; Αυτή είναι η πρώτη, επιφανειακή ανάγνωση του προβλήματος. Γιατί, σε αντίθεση με την ξηρασία και τη βροχή, η πείνα δεν είναι φυσικό φαινόμενο, αλλά βαθιά πολιτικό. Στη Σομαλία σήμερα, στην Αιθιοπία παλαιότερα ή οπουδήποτε αλλού.
Φέτος το καλοκαίρι, αρκετά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, τα οποία είναι στραμμένα στην ελληνική και γενικότερα ευρωπαϊκή κρίση, στην κρίση χρέους των ΗΠΑ και, πρόσφατα, στην ακροδεξιά τρομοκρατική επίθεση στη Νορβηγία, εκτυλίσσεται ένα γνώριμο σκηνικό εξαθλίωσης: Το Κέρας της Αφρικής, το οποίο έζησε μια περίοδο παρατεταμένης ξηρασίας, αντιμετωπίζει πρόβλημα πείνας.
Ο ΟΗΕ, ο οποίος κάνει λόγο για τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 60 ετών, κήρυξε επίσημα σε κατάσταση λιμού δύο επαρχίες της Σομαλίας. Οι νεκροί είναι ήδη δεκάδες, κυρίως παιδιά, ενώ συνολικά απειλούνται άμεσα 3,5 εκατομμύρια Σομαλοί και 10 εκατομμύρια άνθρωποι στην ευρύτερη περιοχή, καθώς το πρόβλημα της διατροφικής επάρκειας επεκτείνεται στην Αιθιοπία, την Κένυα και το Τζιμπουτί. Οι πρόσφυγες της πείνας συρρέουν κατά χιλιάδες, άλλοι στην πρωτεύουσα Μογκαντίσου και άλλοι στη γειτονική Κένυα, σε στρατόπεδα προσφύγων. Η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας δυσχεραίνεται επικίνδυνα καθώς στις πληγείσες περιοχές μαίνεται ισλαμικό αντάρτικο. Ο ΟΗΕ έδωσε μόλις την περασμένη Τετάρτη την άδεια για την αερομεταφορά της βοήθειας, λόγω του μεγάλου κινδύνου που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποί του στην εμπόλεμη ζώνη.
«Η απάντηση στην κρίση της Σομαλίας ήταν ο πανικός, η συγκέντρωση χρημάτων και η απαραίτητη βοηθός τους, η ενοχή. Μόνο που απουσιάζει σχεδόν κάθε δημόσια έκκληση να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει», σχολιάζει η βρετανική εφημερίδα «The Independent». «Η επιστροφή του λιμού -όχι της διατροφικής ανασφάλειας, έλλειψης ή υποσιτισμού- αλλά της πραγματικής λιμοκτονίας ύστερα από 20 χρόνια δεν αποδεικνύει την αποτυχία της γενναιοδωρίας μας, αλλά την αποτυχία της πολιτικής».
Δεν είναι σίγουρα τυχαίο το γεγονός ότι η Σομαλία, η χώρα που πεθαίνει κυριολεκτικά από την πείνα, χαρακτηρίζεται από όλους τους διεθνείς οργανισμούς ως το πιο διαλυμένο κράτος στον κόσμο. Οπως δεν είναι τυχαίο ότι κάθε λιμός συνοδεύεται από πόλεμο ή κάποια άλλη τεράστια εσωτερική αστάθεια. Η Σομαλία είχε ξαναπεινάσει την περίοδο 1991-1992, λίγο πριν την αμερικανική στρατιωτική επέμβαση. Τότε ο λιμός είχε απειλήσει 23 εκατομμύρια ανθρώπους, τους διπλάσιους σε σχέση με σήμερα. Ομως, δεν οφειλόταν μόνο στα καπρίτσια της φύσης, αλλά και σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο μεταξύ αντίπαλων φατριών που κατέληξε στην πτώση του δικτάτορα Μοχάμεντ Σίαντ Μπαρ. Οι διάφοροι πολέμαρχοι και ληστές πήραν το νόμο -την ανομία, για την ακρίβεια- στα χέρια τους. Η απόλυτη αναρχία είχε παραλύσει την όποια γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, είχε εκτοπίσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από τις εστίες τους και εμπόδιζε την ομαλή παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας από τον ΟΗΕ.
Το Δεκέμβριο του 1992 η κυβέρνηση Κλίντον οργάνωσε στρατιωτική επέμβαση «ανθρωπιστικού χαρακτήρα» στη Σομαλία. Η αποστολή στέφθηκε με αποτυχία και πέντε μήνες αργότερα οι Αμερικανοί αποχώρησαν, αφήνοντας τον ΟΗΕ να τα βγάλει πέρα με το χάος. Εκτοτε η Σομαλία πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Παράλληλα οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους διαπράττουν το ένα λάθος μετά το άλλο. Η Σομαλία, η οποία κατοικείται κυρίως από μουσουλμάνους, μπήκε στο στόχαστρο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001.
Η Ουάσιγκτον κάνει ό,τι μπορεί και τελικά πετυχαίνει να ανατρέψει το 2006 μια κυβέρνηση θρησκευτικών ηγετών υπό την Ενωση Ισλαμικών Δικαστηρίων, η οποία είχε καταφέρει να προσδώσει μια κάποια σταθερότητα στη χώρα. Σήμερα η λεγόμενη «μεταβατική κυβέρνηση» την οποία αναγνωρίζει η Ουάσιγκτον δεν ελέγχει παρά ορισμένα τμήματα του Μογκαντίσου. Η υπόλοιπη χώρα βρίσκεται στα χέρια διαφόρων ένοπλων ισλαμιστών. Το Αλ Σαμπάμπ, ένα ακραίο ισλαμικό αντάρτικο που έχει διακηρύξει τη συμμαχία του με την Αλ Κάιντα είναι και το πιο ισχυρό, καθώς ελέγχει τα περισσότερα τμήματα της χώρας. Το 2009 το Αλ Σαμπάμπ κήρυξε ανεπιθύμητο το διεθνές επισιτιστικό πρόγραμμα του ΟΗΕ στις ζώνες που ελέγχει, κατηγορώντας το για αντιισλαμισμό. Διόλου συμπτωματικά, το Μπακούλ και το Κάτω Σεμπέλε, οι δύο επαρχίες οι οποίες έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση λιμού, ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του συγκεκριμένου ισλαμικού αντάρτικου.
Ορισμένοι ειδικοί, όπως ο Γάλλος Φιλίπ Ιγκόν, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων (IRIS), θεωρούν απαραίτητη τη συνδιαλλαγή με το Αλ Σαμπάμπ: «Για να βρεθεί μια λύση, θα πρέπει να δεχτεί η διεθνής κοινότητα να διαπραγματευτεί με το Αλ Σαμπάμπ, αναζητώντας ερείσματα στους πιο μετριοπαθείς». Το αν θα γίνει μια τέτοια προσπάθεια παραμένει άγνωστο. Στο μεταξύ, χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια άνθρωποι αργοπεθαίνουν, περιμένοντας τη βοήθεια που μπλοκαρίστηκε κάπου...
Η φιλανθρωπία θα σώσει τους πεινασμένους της Αφρικής; Μόνο λίγους και για πολύ λίγο. Η φιλανθρωπία μπορεί να αγοράζει τρόφιμα και φάρμακα, αλλά δεν εξαγοράζει την ειρήνη και την ανάπτυξη. Αυτές είναι οι πιο σοβαρές και ριζικές θεραπείες στην «αρρώστια» της πείνας. Απαιτούνται, δηλαδή, πολιτικές λύσεις, οι οποίες προϋποθέτουν την πολιτική βούληση των ξένων. Ζόρικα πράγματα...
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου