Η ένταση σιγοκαίει στα δυτικά Βαλκάνια

Του Σταυρου Tζιμα

Είκοσι χρόνια από την έναρξη της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας οι πληγές από το αιματηρό διαζύγιο των λαών της δεν έχουν ακόμα επουλωθεί. Παρά την επικρατούσα ηρεμία υποβόσκουν εστίες έντασης που υπό προϋποθέσεις μπορεί να αναζωπυρωθούν και να προκαλέσουν εθνοτικές αντιπαραθέσεις, ικανές να οδηγήσουν σε επικίνδυνη οπισθοδρόμηση. Από το Σεράγεβο και την Μπάνια Λούκα μέχρι το Τέτοβο και από το Βελιγράδι έως την Πρίστινα το συνοριακό status που διαμόρφωσαν τα όπλα εξακολουθεί να αμφισβητείται, ενώ ο αλβανικός αλυτρωτισμός παραμένει δυνάμει απειλή για τη σταθερότητα στην περιοχή. Μπορεί να έχουμε ξανά πολέμους και αιματοχυσίες στα δυτικά Βαλκάνια;

Ολοι λένε πως όχι και οι πάντες το απεύχονται, ελπίζοντας ότι με την ένταξη των κρατών, που συγκροτήθηκαν πάνω στα ερείπια της σύγκρουσης, στην Ευρωπαϊκή Ενωση τα εθνοτικά μίση και πάθη θα εξαλειφθούν. Μέχρι όμως να πέσουν ειρηνικά και διά της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης τα σύνορα και να εκτονωθούν οι αντιπαλότητες, οι εστίες έντασης θα συντηρούν ατμόσφαιρα καχυποψίας.

Το αποκαλούμενο «καυτό τρίγωνο», Τέτοβο-Πρίστινα-Βελιγράδι, μπορεί να μην εκπέμπει ηφαιστιακές θερμοκρασίες, δεν παύει όμως να σιγοκαίει. Στο βόρειο Κόσοβο οι Σέρβοι μεθοδεύουν την εγκαθίδρυση καθεστώτος πλήρως αποκομμένου από τον υπόλοιπο κρατικό κορμό και χαλαρούς δεσμούς με το Βελιγράδι.

Προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργούν ήδη δικές τους δομές, ενισχυόμενες και από το μητροπολιτικό κέντρο, αρνούνται να υπακούσουν στην κεντρική εξουσία της Πρίστινα και έχουν μετατρέψει τις «ελεύθερες» περιοχές, βορείως του Ιμπαρ, σε θερμοκήπιο ανομίας και λαθρεμπορίου, συνεργαζόμενοι άψογα με την αλβανική μαφία για τη χωρίς δασμούς μεταφορά και διακίνηση τροφίμων και άλλων προϊόντων από τη Σερβία στο Κόσοβο.

Μολονότι από το 2008 το Κόσοβο εμφανίζεται στον παγκόσμιο χάρτη ως ανεξάρτητο κράτος, το Βελιγράδι αρνείται να συμφιλιωθεί με την ιδέα της απώλειας του λίκνου του σερβικού έθνους και με μοχλό τη Μιτρόβιτσα και το υπόλοιπο βόρειο τμήμα του υπονομεύει τη συνοχή του. Ως απάντηση στη σερβική αμφισβήτηση και στο ενδεχόμενο αυτονόμησης ή και απόσχισης του βορείου Κοσόβου, οι Αλβανοί απειλούν σε μια τέτοια εξέλιξη με αντίποινα στην κοιλάδα του Πρέσεβο όπου οι ομοεθνείς τους πλειοψηφούν, αλλά και στον μουσουλμανικό θύλακο του Σαντζάκ. Η διεθνής κοινότητα σε μια προσπάθεια να φέρει πιο κοντά τις δύο πλευρές, επέβαλε στα τέλη του περασμένου χρόνου μεταξύ τους συνομιλίες, που όμως δεν έχουν ξεκινήσει και ούτε προβλέπεται να γίνει σύντομα αυτό και για τον επιπλέον λόγο ότι ο ισχυρός άντρας των Αλβανών, πρωθυπουργός Χακίμ Θάτσι, έμπλεξε σε περιπέτειες κατηγορούμενος από το Συμβούλιο της Ευρώπης για εμπορία ανθρωπίνων οργάνων σώματος, λαθρεμπόριο κ.λπ.

Νοτιότερα, στην ΠΓΔΜ, Αλβανοί και Σλαβομακεδόνες παραμένουν δυο ξένοι στο ίδιο κράτος. Δέκα χρόνια από τη λήξη του μεταξύ τους πολέμου και την υπογραφή της συμφωνίας της Αχρίδας που έθετε το πλαίσιο της ειρηνικής συμβίωσης, το χάσμα μεταξύ των δύο εθνοτήτων μεγαλώνει επικίνδυνα, τροφοδοτούμενο από τον εθνικισμό των δύο πλευρών.

Την κινητικότητα στο αλβανικό τόξο ενισχύει η πρόσφατη πολιτική αστάθεια και οξύτητα στην Αλβανία. Η αλυτρωτική ιδέα της «Φυσικής Αλβανίας», μολονότι η κυβέρνηση Μπερίσα ακολουθεί πολιτική σταθερότητας στην περιοχή, δείχνει να κερδίζει έδαφος τόσο στην κοινωνία όσο και στο Κόσοβο και τους Αλβανούς του Τετόβου.

Στον Βορρά η συνοχή του πολυεθνικού κράτους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης κρέμεται σε μια κλωστή. Για αρμονική συμβίωση και σύγκλιση κοινωνιών των Σέρβων, Μουσουλμάνων και Κροατών, δεν μπορεί να μιλήσει κανείς και το οικοδόμημα που προέκυψε από τη Συνθήκη του Ντέιτον το 1995 τρίζει στα θεμέλιά του.

Η μουσουλμανική πλειοψηφία και ο διεθνής παράγοντας επιμένουν ότι η συνομοσπονδία δεν περπατάει και πρέπει να συγκροτηθεί ένα κράτος με ισχυρή κεντρική εξουσία. Ομως οι Σερβοβόσνιοι αισθάνονται ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα χάσουν το προνόμιο της προωθημένης αυτονομίας και απειλούν ότι θα προχωρήσουν σε απόσχιση.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ