Γράφει ο Γιάννης Νικολής
Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής Ομάδας, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο και ιδρυτής της Λέσχης Φιλελεύθερου Προβληματισμού στη
Θεσσαλονίκη. Πρόσφατα ίδρυσε το "ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ & ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ" εγκαταλείποντας την κρατική υγεία και εξέδωσε το νέο του
βιβλίο υπό τον τίτλο "ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ στην ΕΛΛΑΔΑ της ΚΡΙΣΗΣ" από
τις εκδόσεις "Θερμαϊκός"
Το ερώτημα είναι έγκυρο αλλά κυρίως κρίσιμο για τα πολιτικά κόμματα και κινήματα που δεν κρύβουν τις ιδεολογικές τους αναφορές. Είναι κρίσιμο ακόμη και για τα κόμματα που "θολώνουν" την ιδεολογική τους εικόνα προκειμένου να αντλήσουν ψήφους από ευρύτερες δεξαμενές.
Στην Ελλάδα ελάχιστοι σήμερα μιλούν για πολιτικές ιδεολογίες. Ακόμη και οι αριστεροί κολεκτιβιστές που κυβέρνησαν δεν φαίνεται πια να προβάλλουν ιδεολογικά θέματα. Προβάλλουν την "αδικία", τον "κατατρεγμό" των αδυνάτων (ημεδαπών και αλλοδαπών), τα κοινωνικά επιδόματα, κ.ά. Οι αναφορές στην Ιδεολογία φαίνεται να πηγαίνουν στο παρασκήνιο.
Όμως οι πολιτικές ιδεολογίες είναι πάντα παρούσες ρητά και υπόρρητα και παίζουν τον δικό τους καθοριστικό ρόλο. Το πώς αλλάζουν οι άνθρωποι ιδεολογία είναι άλλωστε απολύτως καθοριστικό προκειμένου να υπάρξουν αλλαγές στην συμπεριφορά του εκλογικού σώματος και κατά συνέπεια αλλαγές στο πολιτικό φάσμα.
Πώς λοιπόν αλλάζουν Ιδεολογία οι πολίτες μιας χώρας;
Ασφαλώς αλλαγές της Ιδεολογίας σε προσωπικό επίπεδο σημαίνει συνήθως μια πορεία μέσα από διαβάσματα, από σχέσεις ή και "κρίσεις" στην προσωπική, εργασιακή και κοινωνική ζωή. Όμως σε επίπεδο κοινωνίας οι πολίτες φαίνεται να είναι πιο έτοιμοι να αλλάζουν όταν υπάρχουν συνθήκες κρίσης. Οι κρίσεις, οικονομικές και κοινωνικές, είναι ένας πρώτος (1ος) παράγων που μπορεί να επηρεάσει και να αλλάξει την ιδεολογία των πολιτών.
Στη διάρκεια του 2011-2012-2013-2014 στην Ελληνική Κοινωνία υπήρχαν συνθήκες κρίσεις. Οι μισθοί κατέρρεαν, οι επιχειρήσεις και τα μαγαζιά έκλειναν, οι τιμές των ακινήτων κατρακυλούσαν. Πολλά απ’ ό,τι πίστευαν οι άνθρωποι για την ισχύ και την αποτελεσματικότητα του ελληνικού κράτους φαινόταν πια να μην ισχύουν. Ο θυμός περίσσευε και όλοι αναζητούσαν νέες απαντήσεις αλλά και νέες αφηγήσεις. Αναζητούσαν δηλαδή νέα ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
Μια ελάχιστη ματιά στην πρόσφατη αλλά και την παλαιότερη Ιστορία εύκολα πιστοποιεί τη θέση ότι οι κοινωνικές – οικονομικές κρίσεις κάνουν τους ανθρώπους να αλλάζουν ή έστω να γίνονται ευεπίφοροι στην αλλαγή Ιδεολογίας.
Το ερώτημα είναι έγκυρο αλλά κυρίως κρίσιμο για τα πολιτικά κόμματα και κινήματα που δεν κρύβουν τις ιδεολογικές τους αναφορές. Είναι κρίσιμο ακόμη και για τα κόμματα που "θολώνουν" την ιδεολογική τους εικόνα προκειμένου να αντλήσουν ψήφους από ευρύτερες δεξαμενές.
Στην Ελλάδα ελάχιστοι σήμερα μιλούν για πολιτικές ιδεολογίες. Ακόμη και οι αριστεροί κολεκτιβιστές που κυβέρνησαν δεν φαίνεται πια να προβάλλουν ιδεολογικά θέματα. Προβάλλουν την "αδικία", τον "κατατρεγμό" των αδυνάτων (ημεδαπών και αλλοδαπών), τα κοινωνικά επιδόματα, κ.ά. Οι αναφορές στην Ιδεολογία φαίνεται να πηγαίνουν στο παρασκήνιο.
Όμως οι πολιτικές ιδεολογίες είναι πάντα παρούσες ρητά και υπόρρητα και παίζουν τον δικό τους καθοριστικό ρόλο. Το πώς αλλάζουν οι άνθρωποι ιδεολογία είναι άλλωστε απολύτως καθοριστικό προκειμένου να υπάρξουν αλλαγές στην συμπεριφορά του εκλογικού σώματος και κατά συνέπεια αλλαγές στο πολιτικό φάσμα.
Πώς λοιπόν αλλάζουν Ιδεολογία οι πολίτες μιας χώρας;
Ασφαλώς αλλαγές της Ιδεολογίας σε προσωπικό επίπεδο σημαίνει συνήθως μια πορεία μέσα από διαβάσματα, από σχέσεις ή και "κρίσεις" στην προσωπική, εργασιακή και κοινωνική ζωή. Όμως σε επίπεδο κοινωνίας οι πολίτες φαίνεται να είναι πιο έτοιμοι να αλλάζουν όταν υπάρχουν συνθήκες κρίσης. Οι κρίσεις, οικονομικές και κοινωνικές, είναι ένας πρώτος (1ος) παράγων που μπορεί να επηρεάσει και να αλλάξει την ιδεολογία των πολιτών.
Στη διάρκεια του 2011-2012-2013-2014 στην Ελληνική Κοινωνία υπήρχαν συνθήκες κρίσεις. Οι μισθοί κατέρρεαν, οι επιχειρήσεις και τα μαγαζιά έκλειναν, οι τιμές των ακινήτων κατρακυλούσαν. Πολλά απ’ ό,τι πίστευαν οι άνθρωποι για την ισχύ και την αποτελεσματικότητα του ελληνικού κράτους φαινόταν πια να μην ισχύουν. Ο θυμός περίσσευε και όλοι αναζητούσαν νέες απαντήσεις αλλά και νέες αφηγήσεις. Αναζητούσαν δηλαδή νέα ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
Μια ελάχιστη ματιά στην πρόσφατη αλλά και την παλαιότερη Ιστορία εύκολα πιστοποιεί τη θέση ότι οι κοινωνικές – οικονομικές κρίσεις κάνουν τους ανθρώπους να αλλάζουν ή έστω να γίνονται ευεπίφοροι στην αλλαγή Ιδεολογίας.
Η κρίση του μεσοπολέμου στη Γερμανία έφερε τον Ναζισμό και η κρίση του εμφυλίου στην Ελλάδα μετά την κατοχή έφερε ένα αστυνομικό και αυταρχικό κράτος. Φυσικά και τον Ναζισμό τον στήριξαν πολλοί αλλά και το μετεμφυλιοπολεμικό αυταρχικό αστυνομικό κράτος δεν ήταν καθόλου λίγοι αυτοί που το στήριξαν. Θα μπορούσαν να αναφερθούν πάμπολλα ιστορικά παραδείγματα αλλά ας μείνουμε σ’ αυτά.
Είναι απολύτως αναμενόμενο σε συνθήκες κρίσης να υπάρχουν και νέες αφηγήσεις που προτείνονται στους πολίτες ως πορείες διεξόδου. Άλλωστε σε συνθήκες κρίσης υπάρχει και ζήτηση για νέες (ή και παλιές αλλά διατυπωμένες εκ νέου) αφηγήσεις και Ιδεολογίες. Το τι θα επιλεγεί είναι ένα μεγάλο θέμα που συναρτάται με πολλούς άλλους παράγοντες.
Παράγοντες που επηρεάζουν το ποιες ιδεολογικές επιλογές θα κάνουν οι πολίτες είναι σίγουρα οι μέχρι την κρίση επικρατούσες ιδεολογίες, η ιστορική εμπειρία, οι θρησκευτικές αναφορές των πολιτών, το επίπεδο ανάπτυξης κ.ά. Είναι και όλα τα ανωτέρω παράγοντες που θα παίξουν τον δικό τους ρόλο στην "επιλογή" ιδεολογίας.
Όμως πέραν των κρίσεων ζωτικός Παράγων για την αλλαγή Ιδεολογίας στους πολίτες είναι και η εκφορά μιας Ιδεολογικής Αφήγησης. Η εκφορά της Ιδεολογικής αφήγησης είναι ένας δεύτερος (2ος) παράγων Ιδεολογικής Αλλαγής ο οποίος επιχειρείται να περιγραφεί στο παρόν άρθρο.
Φυσικά δεν είναι απλώς να υπάρξει η εκφορά μιας Ιδεολογικής Αφήγησης. Κρίσιμος παράγων είναι και ο τρόπος και η επάρκεια της εκφοράς μιας αφήγησης. Είναι απολύτως σημαντικό να αναδειχτεί η "αξία" και γιατί όχι η ομορφιά μια ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ.
Στον βαθμό που η εκφορά της Αφήγησης είναι επαρκής και πειστική ακόμη κι’ αν είναι μακριά από την ανθρώπινη πραγματικότητα και τις ανθρώπινες ανάγκες θα βρει οπαδούς. Οι άνθρωποι "διψούν" για ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ δηλαδή για κοινωνικοπολιτικές αφηγήσεις που αφορούν το τώρα αλλά και το μέλλον και ο εγκέφαλος διαθέτει τεράστιους "αποθηκευτικούς" χώρους για αφηγήσεις και εκτενή πλαστικότητα προσαρμογής σ’ αυτές.
Αν η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ που προτείνεται είναι κοντά στις ανθρώπινες ανάγκες, αν ταιριάζει στους ανθρώπους, θα βρει σίγουρα πολίτες να την υιοθετήσουν. Αρκεί βέβαια να υπάρχει επαρκής εκφορά. Δηλαδή να αναδειχθούν με πειστικό τρόπο τα οράματα και οι στοχεύσεις της πρότασης για την κοινωνία και τους ανθρώπους που "υπόσχεται" η συγκεκριμένη ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
Η ελληνική αριστερά μετά την ήττα της στον εμφύλιο και τα πολλαπλά της εγκλήματα έδωσε την Ιδεολογική της μάχη με συνέπεια και αποτελεσματικότητα. Μίλησε για τα οράματά της για μια κοινωνία "ισότητας", "δικαιοσύνης" και "χωρίς εκμετάλλευση". Στηλίτευσε εκ παραλλήλου ότι υπαρκτό κακό είχε το αυταρχικό μετεμφυλιοπολεμικό κράτος και μετά την κατάρρευση της χούντας κυριάρχησε ιδεολογικά.
Κανένας δεν μπορούσε, αλλά και ακόμη δεν μπορεί να μιλήσει, στην Ελλάδα, για την αθλιότητα και την σπατάλη του μεγάλου κοινωνικού κράτους, για τα άχρηστα κρατικά μέσα ενημέρωσης, για την πανάκριβη (για τους φορολογούμενους) αναποτελεσματικότητα της κρατικής εκπαίδευσης και τόσα άλλα. Εξακολουθεί δηλαδή ακόμη και σήμερα να υφίσταται μια κυριαρχία της κολεκτιβίστικης ιδεολογίας.
Από μια άλλη μεριά υπάρχει ο κρατισμός τον οποίο στην Ελλάδα εκπροσώπησαν και εκπροσωπούν τα "Λαϊκά" κόμματα. Αυτά που είναι υπέρ των "παραδοσιακών" αξιών, υπέρ της φροντίδας των αδυνάτων από το κράτος (δια των χρημάτων που προκύπτουν από τους φόρους). Οι λαϊκοδεξιοί δεν είναι κατά της επιχειρηματικότητας αλλά την βλέπουν να υποτάσσεται στα κελεύσματα του μεγάλου κράτους.
Στην Ελλάδα κόμματα του κρατισμού είναι σήμερα η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ (πρώην ΠΑΣΟΚ) που ξεκίνησε βέβαια ακραιφνώς "σοσιαλιστικά" καταλήγοντας να είναι ένα εντελώς κρατικίστικο κόμμα. Εμφανώς δηλαδή στην Ελλάδα οι ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ που "προτάθηκαν" στους πολίτες ήταν ο ΛΑΙΚΟΔΕΞΙΟΣ ΚΡΑΤΙΣΜΟΣ, ο ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΡΑΤΙΣΜΟΣ και ο ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΚΟΛΕΚΤΙΒΙΣΜΟΣ. Οι πολίτες κλήθηκαν να διαλέξουν μεταξύ αυτών των τριών ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ.
Ακόμη και στην περίοδο της σκληρής κρίσης ελάχιστες άλλες ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ αφηγήσεις υπήρξαν.
Είναι απολύτως αναμενόμενο σε συνθήκες κρίσης να υπάρχουν και νέες αφηγήσεις που προτείνονται στους πολίτες ως πορείες διεξόδου. Άλλωστε σε συνθήκες κρίσης υπάρχει και ζήτηση για νέες (ή και παλιές αλλά διατυπωμένες εκ νέου) αφηγήσεις και Ιδεολογίες. Το τι θα επιλεγεί είναι ένα μεγάλο θέμα που συναρτάται με πολλούς άλλους παράγοντες.
Παράγοντες που επηρεάζουν το ποιες ιδεολογικές επιλογές θα κάνουν οι πολίτες είναι σίγουρα οι μέχρι την κρίση επικρατούσες ιδεολογίες, η ιστορική εμπειρία, οι θρησκευτικές αναφορές των πολιτών, το επίπεδο ανάπτυξης κ.ά. Είναι και όλα τα ανωτέρω παράγοντες που θα παίξουν τον δικό τους ρόλο στην "επιλογή" ιδεολογίας.
Όμως πέραν των κρίσεων ζωτικός Παράγων για την αλλαγή Ιδεολογίας στους πολίτες είναι και η εκφορά μιας Ιδεολογικής Αφήγησης. Η εκφορά της Ιδεολογικής αφήγησης είναι ένας δεύτερος (2ος) παράγων Ιδεολογικής Αλλαγής ο οποίος επιχειρείται να περιγραφεί στο παρόν άρθρο.
Φυσικά δεν είναι απλώς να υπάρξει η εκφορά μιας Ιδεολογικής Αφήγησης. Κρίσιμος παράγων είναι και ο τρόπος και η επάρκεια της εκφοράς μιας αφήγησης. Είναι απολύτως σημαντικό να αναδειχτεί η "αξία" και γιατί όχι η ομορφιά μια ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ.
Στον βαθμό που η εκφορά της Αφήγησης είναι επαρκής και πειστική ακόμη κι’ αν είναι μακριά από την ανθρώπινη πραγματικότητα και τις ανθρώπινες ανάγκες θα βρει οπαδούς. Οι άνθρωποι "διψούν" για ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ δηλαδή για κοινωνικοπολιτικές αφηγήσεις που αφορούν το τώρα αλλά και το μέλλον και ο εγκέφαλος διαθέτει τεράστιους "αποθηκευτικούς" χώρους για αφηγήσεις και εκτενή πλαστικότητα προσαρμογής σ’ αυτές.
Αν η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ που προτείνεται είναι κοντά στις ανθρώπινες ανάγκες, αν ταιριάζει στους ανθρώπους, θα βρει σίγουρα πολίτες να την υιοθετήσουν. Αρκεί βέβαια να υπάρχει επαρκής εκφορά. Δηλαδή να αναδειχθούν με πειστικό τρόπο τα οράματα και οι στοχεύσεις της πρότασης για την κοινωνία και τους ανθρώπους που "υπόσχεται" η συγκεκριμένη ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
Η ελληνική αριστερά μετά την ήττα της στον εμφύλιο και τα πολλαπλά της εγκλήματα έδωσε την Ιδεολογική της μάχη με συνέπεια και αποτελεσματικότητα. Μίλησε για τα οράματά της για μια κοινωνία "ισότητας", "δικαιοσύνης" και "χωρίς εκμετάλλευση". Στηλίτευσε εκ παραλλήλου ότι υπαρκτό κακό είχε το αυταρχικό μετεμφυλιοπολεμικό κράτος και μετά την κατάρρευση της χούντας κυριάρχησε ιδεολογικά.
Κανένας δεν μπορούσε, αλλά και ακόμη δεν μπορεί να μιλήσει, στην Ελλάδα, για την αθλιότητα και την σπατάλη του μεγάλου κοινωνικού κράτους, για τα άχρηστα κρατικά μέσα ενημέρωσης, για την πανάκριβη (για τους φορολογούμενους) αναποτελεσματικότητα της κρατικής εκπαίδευσης και τόσα άλλα. Εξακολουθεί δηλαδή ακόμη και σήμερα να υφίσταται μια κυριαρχία της κολεκτιβίστικης ιδεολογίας.
Από μια άλλη μεριά υπάρχει ο κρατισμός τον οποίο στην Ελλάδα εκπροσώπησαν και εκπροσωπούν τα "Λαϊκά" κόμματα. Αυτά που είναι υπέρ των "παραδοσιακών" αξιών, υπέρ της φροντίδας των αδυνάτων από το κράτος (δια των χρημάτων που προκύπτουν από τους φόρους). Οι λαϊκοδεξιοί δεν είναι κατά της επιχειρηματικότητας αλλά την βλέπουν να υποτάσσεται στα κελεύσματα του μεγάλου κράτους.
Στην Ελλάδα κόμματα του κρατισμού είναι σήμερα η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ (πρώην ΠΑΣΟΚ) που ξεκίνησε βέβαια ακραιφνώς "σοσιαλιστικά" καταλήγοντας να είναι ένα εντελώς κρατικίστικο κόμμα. Εμφανώς δηλαδή στην Ελλάδα οι ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ που "προτάθηκαν" στους πολίτες ήταν ο ΛΑΙΚΟΔΕΞΙΟΣ ΚΡΑΤΙΣΜΟΣ, ο ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΡΑΤΙΣΜΟΣ και ο ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΚΟΛΕΚΤΙΒΙΣΜΟΣ. Οι πολίτες κλήθηκαν να διαλέξουν μεταξύ αυτών των τριών ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ.
Ακόμη και στην περίοδο της σκληρής κρίσης ελάχιστες άλλες ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ αφηγήσεις υπήρξαν.
Κυρίως αυτό που έλλειψε και λείπει εντελώς είναι...
η εκφορά της ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ.
Ο κύριος λόγος της μη εκφοράς της είναι κυρίως η μη κατοχή (η μη γνώση) της. Όταν κάποιος δεν ξέρει κάτι (μια ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ στο προκείμενο) πώς να την περιγράψει;
Ο κύριος λόγος της μη εκφοράς της είναι κυρίως η μη κατοχή (η μη γνώση) της. Όταν κάποιος δεν ξέρει κάτι (μια ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ στο προκείμενο) πώς να την περιγράψει;
Και εδώ είναι το τεράστιο πρόβλημα των "φιλελεύθερων" ηγεσιών που τις χαρακτηρίζει η αγραμματοσύνης ως προς την ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ.
Δεν ξέρουν δηλαδή να πουν ότι εμείς είμαστε (διεκδικούμε) υπέρ μια κοινωνίας ελευθερίας και επιλογών.
Δεν ξέρουν δηλαδή να πουν ότι εμείς είμαστε (διεκδικούμε) υπέρ μια κοινωνίας ελευθερίας και επιλογών.
Μιας κοινωνίας στην οποία το κράτος δεν θα βάζει το χέρι του στην τσέπη των πολιτών,
Μιας κοινωνίας (με πρώτες και δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες για τον καθένα).
Μιας κοινωνίας αριστείας και πλούτου στην πρωτοπορία του κόσμου, στην οποία ο κάθε πολίτης (και όχι το κράτος) είναι υπεύθυνος για τη ζωή του.
Μιας κοινωνίας που ταιριάζει στον άνθρωπο και δεν μπορεί να συγκριθεί με τα ερεβώδη οράματα του κολεκτιβισμού αλλά και τη μιζέρια του κρατισμού.
Αγνοώντας τα βασικά και διεκδικώντας το κατάπτυστο "να γίνουμε μια κανονική χώρα" και κάνοντας "σωστές" προτάσεις χωρίς ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ οδηγήθηκαν στην ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ και ΕΚΛΟΓΙΚΗ ανυποληψία.
Αγνοώντας τα βασικά και διεκδικώντας το κατάπτυστο "να γίνουμε μια κανονική χώρα" και κάνοντας "σωστές" προτάσεις χωρίς ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ οδηγήθηκαν στην ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ και ΕΚΛΟΓΙΚΗ ανυποληψία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου