ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ και ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΨΕΚΑΣΜΕΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: Οι συνωμοσιολόγοι επέστρεψαν

Του ΗΛΙΑ ΚΑΝΕΛΛΗ

Ολα τα λουλούδια ανθισμένα. 

Το 2011, την πλατεία Συντάγματος της Αθήνας είχαν καταλάβει οι λογής «Αγανακτισμένοι» πολίτες, πεισμένοι ότι θα έσκιζαν τα Μνημόνια και μαζί θα έπλητταν το «Σύστημα»: το «πουλημένο» Κοινοβούλιο, την Ευρώπη που μας έχει στερήσει την ιδιοπροσωπία, τον καπιταλισμό που μας πίνει το αίμα. Στην άνω και την κάτω πλατεία έσπευδαν διάφορες προσωπικότητες να πουλήσουν τεχνογνωσία στις ανοιχτές συνελεύσεις της «αμεσοδημοκρατίας», προσωπικότητες με διαφορετικά μεταξύ τους ιδεολογικά πρόσημα που έλπιζαν να διακριθούν στον στίβο της αγανάκτησης και στη συνέχεια να κάνουν καριέρα στην πολιτική.

Δεν έχει νόημα να ξανακάνει κανείς πρόσκληση παρόντων που όντως έκαναν καριέρα ξεκινώντας από το «καμίνι της αμεσοδημοκρατίας». Εχει νόημα όμως να υπενθυμίσει κανείς ότι το πολυσυλλεκτικό αντιμνημονιακό μέτωπο στηρίχτηκε συστηματικά σε ιδεολογίες του ανορθολογισμού: δοξασίες, φήμες, μισές αλήθειες ή ψέματα - και ασφαλώς σε θεωρίες συνωμοσίας. 

Η διαδεδομένη τότε πεποίθηση ότι τα Μνημόνια έφεραν την κρίση προϋπέθετε ένα δίπολο καλός - κακός και μια συνωμοσιολογική ανάγνωση: κάποιοι (οι ξένοι), που είναι κακοί, βρήκαν τρόπο να σύρουν τη γαλάζια μας χώρα, και τους κατοίκους της, δηλαδή εμάς, στο άρμα τους, να μας στερήσουν την ανεξαρτησία, να μας υποχρεώσουν να ξεπουλήσουμε τον πλούτο μας. Τα Μνημόνια ήταν ο τρόπος για να μας ελέγξουν.

Η σκέψη εκείνη ήταν απολύτως λάθος. Χρησίμευσε βεβαίως σε αρκετούς απ' όσους υπόσχονταν ότι θα σκίσουν τα Μνημόνια με έναν νόμο και ένα άρθρο, τους έδωσε τη δυνατότητα να ανεβούν στην εξουσία. Φυσικά, δεν μπορούσαν να σκίσουν τα Μνημόνια χωρίς να διαλύσουν την ουσιαστικά χρεοκοπημένη χώρα. Είπαν λοιπόν ότι αυταπατήθηκαν και υπέγραψαν ένα Μνημόνιο ακόμα.

Είχαν ίχνος ρεαλισμού οι υποσχέσεις όσων υπόσχονταν ότι θα σκίσουν τα Μνημόνια;  

Κανένα. Ηταν αυθαίρετες υποσχέσεις που εναρμονίζονταν με μια διάχυτη επιθυμία να είμαστε χώρα οι πολίτες της οποίας θα έχουν πρόσβαση σε άφθονα αγαθά χωρίς κόπο. Στην Ελλάδα των πελατειακών δικτύων και της Αριστεράς που ονειρεύεται τον κρατικιστικό παράδεισο, τέτοιοι στόχοι θεωρούνται κοινωνική δικαιοσύνη. Στην πραγματικότητα, είναι ανορθολογισμός, φενάκη. Αν δεν κοπιάσεις πώς να απολαύσεις;

Η διάψευση της ανορθολογικής υπόσχεσης έφερε στα πράγματα μια κυβέρνηση του ορθού λόγου σε συνθήκες λιγότερο πιεστικές, που αναγκάζει τις ιδεολογίες του αντισυστημισμού, της γενικόλογης διαμαρτυρίας και, εντέλει, των θεωριών συνωμοσίας να οπισθοχωρήσουν. Επέστρεψαν πλησίστιες όμως με το τέλος της καραντίνας.  

Οσο η χώρα είχε τον φόβο της σύγκρισης με την Ιταλία, μαζευτήκαμε και καθίσαμε στο σπίτι. Τώρα που γίνεται αβέβαιη έξοδος προκειμένου να περισωθεί ό,τι μπορεί από το τουριστικό εισόδημα...

 οι θεωρίες συνωμοσίας επέστρεψαν. Ως μομφή κατά του Σωτήρη Τσιόδρα και του ιατρικού επιτελείου (κάποιος θα υπάρχει για να ισχυριστεί ότι θα τα κατάφερνε καλύτερα - ή αλλιώς), ως απαξία του μοντέλου σωτηρίας, ως απειλή για τη δημόσια υγεία ή ως φοβία για τις ελευθερίες. Οι γενικόλογες και αναπόδεικτες φοβίες γίνονται τμήμα της δημόσιας συνομιλίας, ενώ η συνωμοσιολογία αποκτά αντικαπιταλιστικά και αντιεξουσιαστικά χαρακτηριστικά: «Ο ιός παρήχθη σε εργαστήριο». «Πώς να πιστέψω ότι ο παντοδύναμος άνθρωπος δεν μπορεί να βρει τη θεραπεία;». «Η πανδημία έγινε για να μας υποτάξουν». «Θα πλουτίσουν από το εμβόλιο» κ.λπ.

Δεν είναι ακίνδυνες γελοιότητες. Επειδή η ελληνική (όπως και η παγκόσμια) οικονομία θα αντιμετωπίσει πιέσεις που ενδέχεται να έχουν σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις. Και αν δημιουργηθούν συνθήκες μιας νέας κρίσης, τέτοιες και συναφείς απόψεις θα διεκδικήσουν να εκφράσουν μια πιθανή επόμενη αγανάκτηση.