Με αφορμή τα μη εξυπηρετούμενα, «κόκκινα» δάνεια, που εκτιμώνται γύρω στα 70 δισεκατομμύρια ευρώ και τα σχέδια της Τράπεζας της Ελλάδος και του ΔΝΤ για τη δημιουργία μιας bad bank, μιας «σαθρής» τράπεζας, που απαιτεί όμως ενεργητικό, δηλαδή νέα κεφάλαια, σας παρουσιάζω το άρθρο μου αυτό περί ιδιοκτησίας και χρήματος.
Η βασική ερώτηση είναι, πώς δημιουργείται το χρήμα;
Ακούγεται περίεργη η ερώτηση και πολλοί ίσως βιαστούν να απαντήσουν, "ξέρουμε, ξέρουμε". Ο νους πάει πάντα στο... κακό, στις πρακτικές εξαπάτησης προς πλουτισμό, στα λαμόγια διαφόρων αποχρώσεων, σε Τζοχατζόπουλους και άλλους. Έλληνες και μη.
Δεν είναι το θέμα μου εδώ, είναι επιστημονικό. Όσο και εάν έχει αναβαθμιστεί η απάτη σε επιστήμη, θα επικεντρωθούμε στην ερώτηση πλαίσιο:
Πώς δημιουργείται το χρήμα;
Η ιδιοκτησία και το δικαίωμα πολιτών να έχουν ιδιοκτησία παίζει έναν βασικό ρόλο στη δημιουργία χρήματος, εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτό είναι το κλειδί της απαντήσεως στην ερώτηση. Να σημειώσουμε ότι στις χώρες του λεγόμενου κομμουνιστικού σοσιαλισμού, που κατέρρευσε, δεν υπήρχε το θεσμικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.
Μη βιαστείτε να με σταμπάρετε... νεοφιλελεύθερο. Επισημαίνω, ότι ούτε η νεοφιλελεύθερη θέση, ότι στο κράτος δεν επιτρέπεται εξ ορισμού να έχει επιχειρηματική δραστηριότητα, στέκεται. Αυτό που αποδεικνύεται εμπειρικά είναι το ότι τα μονοπώλια και ολιγοπώλια εμποδίζουν την ισότητα. Και δημιουργούν κλίκες που ζουν εις βάρος του συνόλου της κοινωνίας. Μειώνουν την ευμάρεια. Έχει γράψει ο οικονομολόγος Στίγκλιτς ένα σημαντικό βιβλίο πάνω σε αυτό το θέμα.
Διάφορες σχολές οικονομικής σκέψης και αντίληψης έχουν εμβαθύνει το θέμα της δημιουργίας χρήματος: η Κλασική σχολή, η Νεοκλασική, η σχολή του Κέυνς. Τον θεμελιώδη και θεσμικό ρόλο της ιδιοκτησίας δεν τον έχουν συνδέσει επαρκώς οι αναφερθείσες σχολές με το χρήμα.
Υπάρχει όμως και μια άλλη θεωρία, των Γερμανών Heinsohn και Steiger, στην οποία στηρίζω τις σκέψεις που σας παρουσιάζω. Και κατά τη γνώμη μου αποδίδουν με κάποια εμβάθυνση εύστοχα τα συγκεκριμένα προβλήματα της Ελλάδος αλλά και ελλήνων πολιτών που χάνουν ιδιοκτησίες.
Για να μπορέσει να «τυπώσει» μια εθνική τράπεζα χρήμα πρέπει να διαθέτει ιδιοκτησία που να μπαίνει ως ενέχυρο. Καθαρή θέση περιουσίας, συμπεριλαμβανομένων δηλαδή των ήδη υπαρχόντων χρεών. Το χρήμα έχει τότε αντίκρισμα. Από εκεί ξεκινάει η δημιουργία του χρήματος. Αυτός που το αποκτά, κατέχει ένα κομμάτι της αρχικής ιδιοκτησίας. Για να το αποκτήσει όμως χρειάζεται να έχει ο ίδιος ιδιοκτησία η οποία με τη σειρά της μπαίνει ως ενέχυρο. Επιπλέον πρέπει να συμφωνηθεί ένα είδος ενοικίου επί του δανεικού κεφαλαίου, ο τόκος. Ο τόκος είναι εκτός άλλων παραγόντων συνάρτηση του αξιόχρεου. Εμπεριέχει και την πρόβλεψη της πιθανότητας να μην επιστραφούν τα δάνεια.
Επιβαρύνοντας λοιπόν την ιδιοκτησία, δεσμεύοντάς την, δημιουργείται χρήμα. Και το χρήμα αυξάνεται, εάν πάνε όλα καλά, ή μειώνεται εάν «βουλιάξει» η επιχείρηση.
Μπορεί κανείς να πάρει δάνειο σύμφωνα με αυτό το μοντέλο εάν δεν έχει ιδιοκτησία;
Ναι, πρέπει όμως να έχει ιδέες η πατέντες και επιχειρηματικό σχέδιο που πείθουν, ούτως ώστε να πάρει τα δανεικά. Με τον ανάλογο τόκο. Εδώ μπορεί να παρέμβει το κράτος ή η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνοντας ενίσχυση για να ξεκινήσει μια ελπιδοφόρα νέα επιχείρηση.
Όταν μιλάμε για δανεικά, διακρίνουμε δυο βασικές κατηγορίες.
Δανεικά προς κατανάλωση και δανεικά προς επιχειρηματική επένδυση.
Οι επενδύσεις προϋποθέτουν θεσμική κατοχύρωση της ιδιοκτησίας. Ανέφερα πιο πάνω ότι στις χώρες του υπαρκτού κομμουνισμού δεν υπήρχε αυτή η ελευθερία. Ως αποτέλεσμα, δεν υπήρχε ιδιωτική επιχειρηματική δράση, με εξαίρεση πολύ μικρές, ατομικές βιοτεχνίες ή υπηρεσίες. Υπήρχε μόνο δημόσια οργάνωση, η οποία αποδείχθηκε μη αποτελεσματική.
Ο ίδιος ο Λένιν είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: ή θα γίνουμε αποτελεσματικότεροι από τους καπιταλιστές ή θα καταποντιστούμε. Αποδείχθηκε προφήτης.
Γιατί επενδύει ο ιδιώτης επιχειρηματίας;
Γιατί ρισκάρει την περιουσία του, τις ιδέες του; Την υγεία του;
Γιατί δεσμεύεται να πληρώσει μισθούς, προμηθευτές, τόκους και να επιστρέψει το δάνειο;
Θα μου πείτε, ούτε πληρώνει, και όταν, τότε έχει «κονέ» και τα παίρνει υπογείως...
Μα είπα, δεν αναφέρομαι στις ελληνικές και άλλες στρεβλώσεις. Αυτές θέλουν ξερίζωμα.
Ο σωστός επιχειρηματίας ρισκάρει και επενδύει γιατί έχει μεράκι. Μάλιστα. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι. Εάν δεν επενδύσει σε νέες τεχνολογίες, σε δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών, βελτιωμένων, ανταγωνιστικών, τότε, μάλλον θα τα χάσει όλα και αυτά που ήδη έχει. Είναι αναγκασμένος να κινηθεί. Εάν είναι τα σχέδιά του σωστά, επιστρέφει τα δανεικά με τους τόκους, αυξάνει τον κύκλο εργασιών, πληρώνει και τους φόρους, δημιουργεί νέο χρήμα. Και προσλαμβάνει προσωπικό μειώνοντας την ανεργία.
Δεν μπορεί το Δημόσιο να λειτουργήσει ως επιχειρηματίας;
Βεβαίως μπορεί και το κάνει. Όταν όμως μιλάμε για ορθολογισμό, για αποτελεσματικότητα και για ισότητα, τότε αλλάζουν λίγο τα πράγματα. Η δημόσια επιχείρηση πρέπει να έχει ίσες ευκαιρίες με τις ιδιωτικές. Όχι καλύτερες. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός είναι δηλητήριο.
Εάν υπάρχει η αντίληψη σε μια κοινωνία ότι ο υπέρτατος στόχος είναι μια θέση στο δημόσιο και αποδεικνύεται εμπράκτως ότι το μοντέλο αυτό αποδίδει σίγουρα λεφτά και έχει διάφορα «τυχερά» και ξεκούραστα, τότε ο κοινός νους απορρίπτει την επιχειρηματική δράση. Το χρήμα έρχεται με τρόπο μαγικό. Μέχρι να καταρρεύσει το κατασκεύασμα. Και να βγουν περιουσίες στο σφυρί.
Συνοψίζω:
1. Χρήμα δημιουργείται από επιχειρηματική δράση που προϋποθέτει θεσμικά κατοχυρωμένη ιδιοκτησία και ιδιωτική πρωτοβουλία. Ο ρόλος του κράτους είναι σε αυτό το σημείο εποπτικός και ρυθμιστικός.
2. Δημόσιες επιχειρήσεις έχουν και αυτές υποχρέωση να είναι κερδοφόρες! Και ανταγωνιστικές. Πού θα βρουν αλλιώς τα χρήματα για να κάνουν επενδύσεις, να βάλουν ίδια κεφάλαια; Να εξυπηρετήσουν δάνεια; Όχι βέβαια από φόρους που πληρώνουν οι πολίτες.
3. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός από μονοπώλια ή ολιγοπώλια πρέπει να εξαλειφθεί.
4. Το Δημόσιο έχει υποχρέωση να διαφυλάξει την ιδιοκτησία του. Να την αξιοποιήσει. Να μην επιτρέπει να το κλέβουν και μετά να κλέβει το ίδιο τους πολίτες ως... αντίποινα με τη λογική του εφοριακού, «δεν μπορεί, κάπου με έκλεψες, δεν σε πιστεύω... και ας είσαι άψογος. Ρίξ’ τα...».
5. Ένα εθνικό μοντέλο που βασίζεται στον καταναλωτισμό και στον κρατισμό δεν στέκεται.
6. Οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να είναι υπηρέτες των πολιτών και των επιχειρήσεων που παράγουν το χρήμα.
7. Το ορθό μέγεθος του ελληνικού Δημοσίου, δηλαδή τα έξοδα του ανεκτού δημοσίου τομέα που πληρώνεται από το σύνολο, δεν είναι απόλυτο, είναι μαθηματική συνάρτηση της οικονομικής ευρωστίας αυτών που παράγουν το χρήμα. Εν χρειασθεί θα μειωθεί περαιτέρω, εκτός και εάν βρεθούν άλλοι, εκτός Ελλάδος, που θα το πληρώνουν από τη δική τους τσέπη.
8. Το ίδιο θα γίνει δυστυχώς και με τις συντάξεις, διότι δεν έχουν στήριξη σε κεφάλαιο ή σε δημόσια περιουσία αλλά βασίζονται στο αναδιανεμητικό μοντέλο της οικονομίας. Που πάσχει.
Μια ριζική αλλαγή ενός επιχειρηματικού μοντέλου στη βιομηχανία απαιτεί γύρω στα πέντε χρόνια.
Η ριζική αλλαγή ενός εθνικού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου, γύρω στα είκοσι με τριάντα χρόνια. Αυτή είναι η εμπειρία από την Ανατολική Γερμανία και από άλλες χώρες του πρώην κραταιού ανατολικού μπλοκ.
Η αποφασιστική εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας μπορεί να μειώσει τους απαιτούμενους χρόνους της αλλαγής και στις δυο περιπτώσεις.
Υ.Γ.: Οι σκέψεις περί χρήματος, τόκων και ιδιοκτησίας που ανέπτυξα εδώ βασίζονται στη θεωρία των Gunnar Heinsohn και Otto Steiger Eigentum, Zins und Geld
Metropolis, Marburg 2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου