Οι αρχαιοκάπηλοι δρουν από δυο-τρεις αιώνες
τουλάχιστον. Πολύ πριν από την εμφάνιση της Αρχαιολογίας ως επιστήμης,
στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, κάτω από τη μύτη της οθωμανικής διοίκησης
έσκαβαν άτσαλα και βιαστικά για ν' αρπάξουν.
Οδηγός τους, κάποια αρχαιογνωσία· και κίνητρο, ο
πλουτισμός. Τα πολύτιμα κτερίσματα αποτέλεσαν διαρκή πρόκληση για τους
τυχοδιώκτες όλων των εποχών.
Ποιοι όμως πήγαιναν τους αρχαιοκάπηλους στο
κατάλληλο σημείο;
Ηταν οι ντόπιοι. Υπήρχαν και τυμβωρύχοι πάντα,
πιθανότατα από την αρχαιότητα.
Πού κατέληγαν τα προϊόντα της
αρχαιοκαπηλείας;
Μέσω ενός δικτύου βρομιάς και δυσωδίας, στα χέρια
ευυπόληπτων πολιτών-συλλεκτών υπεράνω πάσης υποψίας. Πολλά, στα μουσεία
όλου του κόσμου.
Η Αρχαιολογία είναι η πιο αδιάκριτη επιστήμη. Φιλέρευνους τους λέμε
τους αρχαιολόγους, ενώ το σωστό θα ήταν αδιάκριτοι. Μπαίνουν στους
κοιτώνες, τους χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας, τα εργαστήρια ανθρώπων
που έζησαν χιλιάδες χρόνια πριν και ανασκαλεύουν με το μυστρί και το
σκουπάκι τα πάντα. Ομως και καθαρίζουν από τα χώματα, ξεσκονίζουν,
πλένουν. Ολο το νοικοκυριό που παραμελήθηκε για αιώνες από τους νεκρούς
και τους απογόνους τους. Ομως το χειρότερο είναι όταν γίνονται
τυμβωρύχοι. Βρίσκουν, λένε, από τις ταφικές συνήθειες όλα τα ειδικά
χαρακτηριστικά ενός λαού. Είναι αλήθεια όμως πως οι αρχαιολόγοι αν δεν
γράφουν την Ιστορία, τουλάχιστον τσεκάρουν την ειλικρίνεια των ιστορικών
και των χρονικογράφων. Αλλά και οι βιολόγοι είναι αδιάκριτοι. Χώνουν τη
μύτη τους μέσα σε ολοένα και πιο ισχυρά μικροσκόπια και ψάχνουν με
ενοχλητική περιέργεια το εσωτερικό των σωμάτων, των οργάνων, των
κυττάρων. Ποιος τα ρώτησε ποτέ; Εχετε προσέξει ότι οι πιο δεινοί
ερευνητές έχουν μεγάλη και συνήθως γαμψή μύτη;
Πάντως, η αδιακρισία
είναι το σταθερότερο χαρακτηριστικό όλων των επιστημών.
Πώς μου ήρθε και τα γράφω αυτά;
Φταίνε οι φωτογραφίες. Αυτή τη εποχή,
τέλος καλοκαιριού-αρχές φθινοπώρου, νιώθω πάντα να βγαίνω από το
βασανιστήριο του «οφθαλμωρύχου ήλιου» και να ηρεμώ. Δεν έγινε το ίδιο
φέτος. Από τη στιγμή που είδα στο Διαδίκτυο τις φωτογραφίες. Γύρω από το
φαραωνικών διαστάσεων «πεντακοσιοπερίμετρο» μνημείο περιφερόταν ο
τυμβόρυγχος.
Οχι δεν είναι τυπογραφικό λάθος.
Τυμβωρύχος είναι αυτός που
ορύσσει τύμβους, ανοίγει τάφους με σκοπό τη σύληση και μεταφορικά
πρόσωπο που διασύρει τη μνήμη νεκρού ή εκμεταλλεύεται κάτι ιερό (από το
παρελθόν) για δικό του όφελος.*
Τυμβόρυγχος, αντίθετα, είναι ένα
αλλόκοτο πλάσμα με ρύγχος γαμψό και εξασκημένο στην αναζήτηση τύμβων
προς σύληση.
Κάποιες φορές οι τυμβόρυγχοι μετακαλούνται εκ των υστέρων
από τους τυμβωρύχους ή τους αρχαιολόγους με ειδικές αποστολές, όπως να
βρουν παρακείμενες ταφές ή να επικυρώσουν τη γνησιότητα των ευρημάτων
τους, ενώ η εξασφάλιση της χρηματοδότησης της έρευνας περιλαμβάνεται
στις πιθανές αμοιβαία επωφελείς δράσεις τους. Εδώ παρέλειψα να πω ότι
έπειτα από μακρά εξελικτική διαδικασία, τους τελευταίους αιώνες οι
τυμβόρυγχοι προέρχονται πλέον από το είδος homo erectus, ενώ κατά τα
τελευταία πενήντα χρόνια περιγράφεται και ανάρρηση ορισμένων από αυτούς
σε ανώτερα πολιτειακά αξιώματα.
Ενας τέτοιος τυμβόρυγχος είναι και αυτός
των φωτογραφιών που με αναστάτωσαν. Εφερνε γύρω το παραπάνω μνημείο
επιθεωρώντας τις εργασίες των αρχαιολόγων. Μία από τις φωτογραφίες τον
συνέλαβε στο προφίλ να κοιτάζει προς την είσοδο του τύμβου. Το ρύγχος
του, όπως το περιέγραψα παραπάνω. Μου έμεινε η απορία:
Τι κοιτούσε
ερευνητικά; Εβλεπε ή ήταν σαν τον ισοβίτη που κοίταζε επί τριάντα χρόνια
μια τυφλή τρύπα στον τοίχο του κελιού του;
Τέλος πάντων. Τυμβωρύχοι και
τυμβόρυγχοι αποτελούν το βασικό τρόμο των αφοσιωμένων στην αποστολή
τους αρχαιολόγων, αφού με τη συνδυασμένη δραστηριότητά τους ανασκάπτεται
άτσαλα και βιαστικά το επιφανειακό στρώμα της γης, με αποτέλεσμα σοβαρή
αλλοίωση των μνημείων και κατά συνέπεια της Ιστορίας. Η παρουσία των
ΜΜΕ στις ανασκαφές, μία μόδα των τελευταίων χρόνων, εξασφαλίζει βέβαια
διαφήμιση για τους πρωταγωνιστές, όμως τείνει να αποτελειώσει την
αξιοπιστία της Αρχαιολογίας ως επιστήμης.
Πάντως, οι αρχαιολόγοι ύστερα
από πολλούς αιώνες δεν θα μείνουν άνεργοι με την υπερπαραγωγή τάφων στην
οποία επιδίδεται με επιτυχία η εποχή μας -τύφλα να 'χει ο 15ος αιώνας
με την πανούκλα του.
Και ένα ερώτημα: Μέχρι ποιο βάθος μπορεί να σκάψει κάποιος, ασχέτως ιδιότητας, για να κρύψει τη γελοιότητά του;
* Λεξικό Μπαμπινιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου