Επειτα από την πάρα πολύ απογοητευτική συμφωνία για τον προϋπολογισμό και την υποβάθμιση του αξιόχρεου των ΗΠΑ από την S&P, ίσως πρέπει να κρεμάσουμε μια νέα επιγραφή στις αίθουσες άφιξης μεταναστών σε όλα τα λιμάνια και τα αεροδρόμια των ΗΠΑ. Θα μπορούσε να γράφει απλώς: «Καλώς ήλθατε. Εισέρχεστε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι προηγούμενες επιδόσεις δεν είναι απαραιτήτως ενδεικτικές των μελλοντικών αποδόσεων». Επειδή η χώρα μας βρίσκεται τώρα στο χειρότερο είδος παρακμής - σε μια αργή παρακμή, αρκετά αργή ώστε να μας επιτρέπει να συνεχίζουμε να τρέφουμε αυταπάτες ότι δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτε ουσιαστικό για να είναι το μέλλον μας εφάμιλλο με το παρελθόν μας.
Η αργή παρακμή μας είναι προϊόν δύο προβλημάτων που συνδέονται μεταξύ τους.
Πρώτον, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αφήσαμε να διαβρωθούν οι πέντε βασικοί πυλώνες της ανάπτυξης - παιδεία, υποδομές, μετανάστευση νεωτεριστών και επιχειρηματιών υψηλού IQ, κανόνες που προσφέρουν κίνητρα για να αναλαμβάνει κανείς κινδύνους και να ιδρύει νέες επιχειρήσεις, κυβερνητικά χρηματοδοτούμενη έρευνα για την προώθηση της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Κάναμε το σφάλμα να αντιμετωπίσουμε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ως μια νίκη που θα μας επέτρεπε να τεμπελιάσουμε, ενώ στην πραγματικότητα ήταν η αρχή μιας από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε ποτέ.
Βοηθήσαμε να απελευθερωθούν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σαν κι εμάς - στην Κίνα, την Ινδία και την Ανατολική Ευρώπη. Για να μπορέσουμε να ανταγωνιστούμε και να συνεργαστούμε αποτελεσματικά μαζί τους - για να διατηρήσουμε το Αμερικανικό Ονειρο - χρειαζόταν να μελετήσουμε σκληρότερα, να επενδύσουμε ευφυέστερα, να προβούμε ταχύτερα σε νεωτερισμούς, να αναβαθμίσουμε ταχύτερα την υποδομή μας και να δουλέψουμε εξυπνότερα.
Αντί να κάνουμε όλα αυτά στο επίπεδο που χρειαζόμασταν - δηλαδή να φτιάξουμε μυς - κάναμε ενέσεις με μαζικές ποσότητες πιστωτικών στεροειδών. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους να αγοράσουν σπίτια χωρίς να έχουν χρήματα, ενώ δημιούργησε επίσης δουλειές στις κατασκευές και τη λιανική πώληση που δεν απαιτούν και τόση εκπαίδευση.
Οι ευρωπαίοι φίλοι μας προχώρησαν με παρόμοιο απερίσκεπτο τρόπο. Ολο αυτό το χρέος έσκασε το 2008 στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, προκαλώντας το δεύτερο πρόβλημα: ιδιοκτήτες σπιτιών, εταιρείες, τράπεζες και κυβερνήσεις προσπαθούν τώρα να κάνουν μεγαλύτερες οικονομίες, να αγοράζουν λιγότερα, να αποπληρώνουν τα χρέη και να προσπαθούν να απαλλαγούν από υποθήκες.
Κανένας δεν εξηγεί καλύτερα τις συνέπειες όλου αυτού από ό,τι ο Κένεθ Ρογκόφ, καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα υποστήριξε σε ένα δοκίμιο ότι δεν βρισκόμαστε σε μια Μεγάλη Υφεση αλλά σε μια Μεγάλη (Πιστωτική) Συρρίκνωση. «Γιατί όλοι αναφέρονται στην πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση μιλώντας για Μεγάλη Υφεση;», ρωτούσε ο Ρογκόφ. «Η φράση Μεγάλη Υφεση δημιουργεί την εντύπωση ότι η οικονομία ακολουθεί το περίγραμμα μιας τυπικής ύφεσης, η οποία είναι μόνο πιο σοβαρή - κάτι σαν ένα πραγματικά κακό κρυολόγημα. […] Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι η παγκόσμια οικονομία πάσχει από σοβαρή ανισορροπία και δεν υπάρχει γρήγορη διαφυγή χωρίς ένα πρόγραμμα για τη μεταφορά πλούτου από πιστωτές σε οφειλέτες μέσω χρεοκοπιών, χρηματοπιστωτικής καταπίεσης ή πληθωρισμού».
«Σε μια συμβατική ύφεση, η επαναφορά της ανάπτυξης σημαίνει μια ευλόγως ταχεία επιστροφή στην ομαλότητα. Η οικονομία όχι μόνον ανακτά το χαμένο έδαφος, αλλά μέσα σε ένα χρόνο συνήθως αποκαθιστά την ανοδική μακροπρόθεσμη τάση της. Επειτα από μια βαθιά χρηματοπιστωτική κρίση, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. […] Συνήθως μια οικονομία χρειάζεται περισσότερα από τέσσερα χρόνια, μόνο για να φτάσει στο ίδιο επίπεδο κατά κεφαλήν εισοδήματος που υπήρχε πριν από την κρίση. […] Πολλοί σχολιαστές έχουν επιχειρηματολογήσει πως τα χρηματοπιστωτικά κίνητρα απέτυχαν, όχι επειδή δεν ήταν ορθά, αλλά επειδή δεν ήταν αρκετά μεγάλα για να καταπολεμήσουν τη Μεγάλη Υφεση. Σε μια Μεγάλη Συρρίκνωση, όμως, το υπ' αριθμόν 1 πρόβλημα είναι το υπερβολικά μεγάλο χρέος».
Μέχρι να βρούμε τρόπους για να αναδιαρθρώσουμε και να διαγράψουμε κάποια από αυτά τα χρέη για καταναλωτές, εταιρείες, τράπεζες και κυβερνήσεις, οι δαπάνες για να κινηθεί η ανάπτυξη δεν πρόκειται να επιστρέψουν στην κλίμακα που χρειαζόμαστε.
Γι' αυτό, η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε τώρα είναι να εξισορροπήσουμε την οικονομία το ταχύτερο δυνατόν ενώ, ταυτόχρονα, να επενδύσουμε και πάλι όσο το δυνατόν περισσότερα στους πραγματικούς πυλώνες της ανάπτυξης ώστε η ανάκαμψή μας να οικοδομηθεί πάνω σε βιώσιμες επιχειρήσεις και πραγματικές θέσεις εργασίας και όχι πάνω σε άλλον ένα γύρο πιστωτικών ενέσεων.
Οσον αφορά την ανάπτυξη, χρειαζόμαστε σίγουρα ένα πολύ ευφυέστερο μακροπρόθεσμο δημοσιονομικό σχέδιο από ό,τι είναι αυτό που μόλις επιτεύχθηκε στην Ουάσιγκτον. Πρέπει να κόψουμε τις δαπάνες σε τομείς που θα πονέσουν λιγότερο. Πρέπει να αυξήσουμε τους φόρους με τρόπο που θα πονέσουν όσο το δυνατόν λιγότερο (τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για ένα φόρο στη βενζίνη μάλλον, παρά για φόρους στους μισθούς). Και πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα μέρος αυτών των εσόδων για να επενδύσουμε στους πυλώνες της ανάπτυξής μας, με ιδιαίτερη έμφαση στην υποδομή, την έρευνα και τα κίνητρα για την ανάληψη κινδύνων και τη δημιουργία επιχειρήσεων. Πρέπει να προσφέρουμε κάθε δυνατό κίνητρο για να κάνουμε τους Αμερικανούς να ξεκινήσουν νέες επιχειρήσεις για να βγούμε από αυτή την τρύπα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου