Του ΤΑΚΗ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΥ
Ο εν αχρηστία νόμος περί ευθύνης υπουργών χρειάστηκε να ενεργοποιηθεί μετά την απελευθέρωση και τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Όχι για κάποια από τις μεγάλες σκανδαλώδεις οικονομικές υποθέσεις της εποχής, αλλά για δευτερεύουσες. Την περίοδο εκείνη όποια πέτρα κι αν σήκωνες αποκαλύπτονταν κάποιο σκάνδαλο. Από την οδοποιία και τη διατίμηση των μάλλινων υφασμάτων, μέχρι τους δημόσιους οργανισμούς και τα κονδύλια για τους «συμμοριόπληκτους». Η εθνικοφροσύνη ήταν το πιο κερδοφόρο επάγγελμα...
«Αναθυμιάσεις»
Ορισμένες αναθυμιάσεις άρχισαν ν΄ αναδύονται την περίοδο τον κεντρώων κυβερνήσεων Πλαστήρα-Βενιζέλου (1950). Στο στόχαστρο βρέθηκαν πρώην υπουργοί του Λαϊκού Κόμματος, αλλά και ο αρχηγός του Κ. Τσαλδάρης. Ιδού ένα χαρακτηριστικό δημοσίευμα εκείνων των ημερών για το κλίμα που επικρατούσε: «Η είσοδος της χώρας εις την ομαλότητα... επέτρεψε την διεξαγωγήν ερεύνης δια τον τρόπον διαχειρίσεως των κρατικών υποθέσεων κατά το διάστημα της τετραετούς διακυβερνήσεως της χώρας υπό του Λαϊκού Κόμματος. Αποτέλεσμα της ερεύνης τούτης υπήρξεν η διακρίβωσις ατασθαλιών, καταχρήσεων και σκανδαλωδών παροχών...».
Η μοναδική υπόθεση, που έφθασε στα δικαστήρια, ήταν το «σκάνδαλο Χατζηπάνου». Βουλευτής Εύβοιας των Λαϊκών ως υπουργός Μεταφορών οδηγήθηκε στο Ειδικό Δικαστήριο και καταδικάστηκε για σκανδαλώδη παραχώρηση της μεταφοράς καυσίμων, χωρίς δημοπρασία, σε «ημετέρους» με το αζημίωτο. Η ποινή που επιβλήθηκε «για «απιστία προς το Δημόσιο» ήταν μόλις τεσσάρων μηνών και το αποτέλεσμα ήταν ο τερματισμός της πολιτικής σταδιοδρομίας του. Απ΄ όλη τη διαδικασία προκύψανε τραγελαφικές καταστάσεις για το πολιτικό σύστημα, επειδή νόμος «περί ευθύνης υπουργών» δεν είχε εκδοθεί από το 1876-77.
Ερμηνείες
Το Σύνταγμα του 1911 (άρθρο 80) ήταν ανοιχτό σε αντίθετες ερμηνείες, αφού περιοριζόταν στην πρόβλεψη οι διώξεις κατά υπουργών ασκούνται «κατά ειδικωτέρου νόμου». Εννοούνταν ο παλιότερος ή άλλος, που θα τον αντικαθιστούσε; Το ζήτημα περιπλεκόταν, δεδομένου ότι με το Σύνταγμα του 1925-1927 είχε καταργηθεί και η νομοθεσία του 1876-77. Τις κατηγορίες κατά υπουργών εξέταζε η Γερουσία με νόμο ο οποίος «θέλει εκδοθεί». Νόμος δεν εκδόθηκε, αλλά ούτε και Γερουσία λειτουργούσε το 1950. Επομένως, οι υπουργοί εμφανίζονταν να έχουν ασυλία για τυχόν παρανομίες τους. Το πρόβλημα επιχειρήθηκε να λυθεί με... ακροβασίες. Ναι μεν, αλλά το δημοκρατικό Σύνταγμα του 1927 είχε καταργήσει το νόμο, αλλά αυτός ίσχυε από το 1935, όταν εγκαθιδρύθηκε πάλι η βασιλεία και επανήλθε το Σύνταγμα του 1911.
Αυτό, τελικά, δέχτηκε και η Βουλή, με την προσθήκη στη σχετική απόφαση ότι πρέπει παρ' όλα αυτά να ρυθμιστεί με νέο νόμο το ζήτημα, αφού διχάζονται οι γνώμες για τη συνταγματικότητα της νομοθεσίας του 1876-77.
Ρύθμιση
Παρ' όλα αυτά, νέα νομοθετική ρύθμιση ούτε τότε έγινε. Η μόνη εξέλιξη ήταν ότι στο Σύνταγμα του 1952 (άρθρο 80) προστέθηκε μια ερμηνευτική δήλωση: «Τα της ευθύνης των υπουργών διέπονται υπό της μέχρι της εφαρμογής του Συντάγματος της 3ης Ιουνίου 1927 ισχυούσης νομοθεσίας, διατηρουμένης εν ισχύι και υποκειμένης εις τροποποίησιν διά της νομοθετικής οδού». Οι Κουμουνδούρος - Δεληγιώργης πρέπει να αισθάνονταν πολύ περήφανοι για το ανθεκτικό νομοθετικό έργο τους! Θα εξακολουθεί να είναι αντικείμενο διαμάχης και τη δεκαετία του 1960, όταν θ΄ ανασυρθεί πάλι από τα συρτάρια ο νόμος για ευθύνες των κυβερνήσεων Καραμανλή.
Η ηθελημένη πάντως ασάφεια και ουσιαστικά ασυλία των υπουργών δεν σταματά στην προδικτατορική εποχή. Όπως θα δούμε το ερχόμενο Σάββατο συνεχίζεται, με διάφορα άλλοθι και προσχήματα και μετά τη θέσπιση του Συντάγματος του 1975.
Ο φόβος φυλάει τα έρμα...
Τρεις φορές επιχειρήθηκε να γίνει χρήση του νόμου «περί ευθύνης υπουργών» από την ψήφισή του ως τα μέσα του 20ού αιώνα:
- Την πρώτη διαδικασία κίνησε ο Δηληγιάννης κατά του Τρικούπη στο πλαίσιο των κομματικών ανταγωνισμών ένα χρόνο πριν από την πτώχευση του 1893. Η κατηγορία στρεφόταν κατά της διεφθαρμένης, υποτίθεται, τρικουπικής πολιτικής για τη διάθεση δανείων της εποχής. Ο Δηληγιάννης και οι βουλευτές του δεν προχώρησαν, τελικά, να κινήσουν στην εφαρμογή του.
- Η δεύτερη διαδραματίστηκε την περίοδο του εθνικού διχασμού (1916-1917), μετά την επάνοδο του Βενιζέλου στην εξουσία. Η αυλική κυβέρνηση Σκουλούδη κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, λόγω της συνολικής πολιτικής της. Ούτε τότε ενεργοποιήθηκε ο νόμος και η υπόθεση ξεχάστηκε μετά την εκλογική ήττα των Βενιζελικών το 1920.
- Η τρίτη και τελευταία ήταν μετά την πτώση της δικτατορίας του Πάγκαλου (1926). Ο ίδιος και υπουργοί του κατηγορήθηκαν για την ανάθεση του καζίνο της Ελευσίνας, την προμήθεια γερμανικών αυτοκινήτων κι... άλλα πταίσματα, σε σύγκριση με την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος. Ούτε αυτή η δίκη έγινε...
Με ιστορικούς όρους παρατηρείται μια υποδειγματική απροθυμία στην ενεργοποίηση και εφαρμογή του νόμου «περί ευθύνης υπουργών» από τις πιο διαφορετικές κυβερνήσεις όλων των εποχών. Η εκτίμηση της στάσης αυτής είναι θέμα φαντασίας. Θα μπορούσε, όμως, να συνοψιστεί στη λαϊκή ρήση ο φόβος φυλάει τα έρμα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου