Πολιτικές Υγείας σε περιόδους κρίσης

Tου Αθανασιου Βοζικη

(Λέκτορα Οικονομικών της Υγείας και Πληροφοριακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς - Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης)

Η ιεράρχηση προτεραιοτήτων είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα στην πολιτική υγείας, επειδή κανένα σύστημα υγείας δεν μπορεί να ικανοποιήσει και χρηματοδοτήσει τις (θεωρητικά άπειρες) επιθυμίες, τις ανάγκες και τη ζήτηση των πολιτών του για αγαθά και υπηρεσίες υγείας.

Οι πολιτικοί προτιμούν συνήθως την αναφορά στον όρο συγκράτηση ή περιορισμός των δαπανών, δηλαδή «η προσπάθεια να περιοριστούν οι δαπάνες υγείας σε προκαθορισμένο, συνήθως προϋπολογισμένο, ποσό για μια δεδομένη χρονική περίοδο» και αποτελεί, κυρίως, τεχνική οικονομικού ελέγχου. Από την άλλη, η περιοριστική διανομή, αναφέρεται λιγότερο στον οικονομικό έλεγχο και περισσότερο στην κατανομή των πόρων στην υγεία. Εχει περισσότερο ιδεολογική διάσταση από τη συγκράτηση του κόστους και αποδέχεται -αν όχι υιοθετεί- τον παρεμβατισμό στον χώρο της ιατρικής επιστήμης.

Οταν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κύρια χαρακτηριστικά συναντώνται σε ένα σύστημα υγείας, τότε εφαρμόζεται περιοριστική διανομή: Ελλειψη πόρων και εμφανής ανάγκη για κατανομή τους, λίστες αναμονής και μακρύς χρόνος αναμονής, άρνηση παροχής ποιοτικής περίθαλψης, διάκριση μεταξύ των ασθενών ανεξάρτητα από την ανάγκη

Στην Ευρώπη, η εισαγωγή της περιοριστικής διανομής θεωρείται ως διαδικασία «αιρετική» και αντιμετωπίζεται ίσως με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζουν στις ΗΠΑ την «κοινωνικοποιημένη ιατρική», αν και σαν περιεχόμενο και διαδικασία ήδη εφαρμόζεται σε διαφορετικές μορφές και βαθμό. Στην Ελλάδα βασικά χαρακτηριστικά της περιοριστικής διανομής κάνουν αισθητή την παρουσία τους (τουλάχιστον τα τρία από τα παραπάνω), ενώ η δηλωμένη δυσαρέσκεια των πολιτών από το ΕΣΥ, σε συνδυασμό με τα προβλήματα στη χρηματοδότησή του, έχουν οδηγήσει σε μια άτυπη ιδιωτικοποίηση του συστήματος, με σημαντικότατες συνέπειες για τον κοινωνικό χαρακτήρα του αγαθού υγεία.

H κυβερνητική αδυναμία επί σειρά δεκαετιών να επιτύχει άριστη κατανομή των πόρων, μέσα από διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων, μπορεί να αποδοθεί σε τέσσερις κύριους λόγους:

Πρώτον, οι κυβερνήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα (ή αποφεύγουν) να αναλαμβάνουν μακροχρόνιες δεσμεύσεις στον χώρο της υγείας.

Δεύτερον, οι διάφορες συνεργασίες σε πολιτικό επίπεδο των εμπλεκομένων στον χώρο της υγείας, συχνά δεν οδηγούν σε άριστα αποτελέσματα, είτε γιατί το φαινόμενο της ασύμμετρης πληροφόρησης είναι υπαρκτό, είτε γιατί τέτοιου είδους συνεργασίες συνάπτονται υστερόβουλα, συνήθως στο πλαίσιο δυναμικών διαδικασιών διεκδικήσεων.

Τρίτον, σε ατελείς αγορές (όπως η ελληνική), ο έντονος ανταγωνισμός μπορεί να οδηγεί σε μη άριστα αποτελέσματα.

Τέλος, η αβεβαιότητα ως προς τα αποτελέσματα και τις συνέπειες κάθε δραστικής παρέμβασης στον χώρο της υγείας, αποτρέπει συχνά την κυβέρνηση από την εφαρμογή πολιτικών ενδυνάμωσης του κοινωνικού προσώπου της.

Με δεδομένη τη δραστική περικοπή των δαπανών, που θα βιώσουμε αναπόφευκτα για τα επόμενα χρόνια, παραθέτουμε απόσπασμα από το «European Health Care Reforms» της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, ως οδηγό της πολιτικής ηγεσίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον χώρο της υγείας: «Πάνω απ’ όλα ευρίσκεται η υποχρέωση της εκλεγμένης κυβέρνησης να εκτιμήσει την προσφορότερη κατά την κρίση της λύση ως προς την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων».